İçeriğe atla

National Launch System

The NLS launch family would have shared a common liquid-fuel engine.
NLS fırlatma araçları ailesi

National Launch System (veya Yeni Fırlatma Sistemi), 1991 yılında Başkan George HW Bush tarafından Dünya yörüngesine ulaşmak için Space Shuttle alternatiflerini belirlemek üzere başlatılmış bir projeydi.[1] Kısa bir süre sonra NASA, Lockheed Missiles and Space, McDonnell Douglas ve TRW'den on aylık bir çalışma yapmalarını istedi.[2]

Uzay Ulaştırma Ana Motoru (Space Transportation Main Engine, STME) sıvı yakıtlı roket motorunu temel alan bir dizi fırlatma aracı önerildi. STME, Uzay Mekiği ana motorunun (Space Shuttle Main Engine, SSME) basitleştirilmiş, harcanabilir bir versiyonu olacaktı.[3][4] NLS-1, önerilen üç araç arasındaki en büyüğüydü ve çekirdek bölümü için değiştirilmiş bir Uzay Mekiği harici yakıt tankı kullanacaktı. Tank, dip kısmına bağlı dört STME'yi sıvı oksijen ve sıvı hidrojen ile besleyecekti. Çekirdek bölümün üzerine bir yük veya ikinci aşama sığabilir ve iki ayrılabilir Uzay Mekiği Katı Roket Güçlendiricisi, mekikte olduğu gibi çekirdek bölümünün yanlarına monte edilebilirdi.[3] Döneme ait çizimler, NLS-1 çekirdek aşamasının katları kullanılarak NLS-1'den çok daha büyük roketlerin tasarlandığını göstermektedir.[5][6]

Programın iptali

NASA'nın Stennis Uzay Merkezi'nde bir NLS motoru test ediliyor

NLS programı, planlama aşamalarının ötesine geçmedi ve Ocak 1993'te başlayan Bill Clinton Başkanlığı'ndan sağ çıkamadı. 1992'de Koramiral Richard H. Truly'nin yerine NASA yöneticisi olarak Daniel Goldin seçildi. Goldin, iddialı NLS vizyonuna uymayan "daha hızlı, daha iyi, daha ucuz"[7] sloganını savundu. 1998 tarihli bir NASA tarihi, yeniden kullanılabilir tek aşamalı yörünge (SSTO) roketlerinin ve McDonnell Douglas DC-X ve Lockheed Martin X-33 gibi uzay uçaklarının erişilebilir göründüğünü ve genişleyen Shuttle programına daha küçük, daha basit alternatifler sunduğunu söylüyor.[8] NLS, aksine, daha çok Shuttle mirasının bir devamı niteliğindeydi. Clinton yönetiminin başlangıcında, pahalı Space Shuttle ve planlanan Freedom Uzay İstasyonu programları devam etmek için yeterli ivmeye sahipti ve SSTO projeleri finanse edilecek kadar umut vadediyordu. NLS gibi başka bir büyük program için hiç para kalmamıştı.[]

Miras

1994 yılında, Amerika Birleşik Devletleri Hava Kuvvetleri Evrilmiş Harcanabilir Fırlatma Aracı (EELV) programı, Delta IV'ün geliştirilmesine yol açtı. Rocketdyne, önerilen sıvı yakıtlı Common Booster Core (CBC) için güçlü, basit bir motora ihtiyaç duyacaklarını fark etti. Daha basit bir SSME olan STME üzerine NLS araştırması, Delta IV EELV roketine güç veren büyük ölçüde basitleştirilmiş RS-68 için bir başlangıç noktası görevi gördü.[9] Delta IV Heavy roketi üç CBC'den oluşur.[10]

NASA daha sonra, 2020'lerin ortalarında amacı astronotları Ay'a geri götürmeye yönelik olan Artemis programının bir parçası olarak, NLS-1'e çok benzeyen Space Launch System aracını geliştirdi. Benzerlikleri arasında uzatılmış bir mekik harici tank benzeri çekirdek aşaması, SSME'nin harcanabilir versiyonları anlamına gelen dört motor ve büyük katı roket iticileri (dört yerine beş segmentli) bulunur.[11][12][13][14][15]

Ayrıca bakınız

  • Space Launch System (2010'dan beri)
  • Review of United States Human Space Flight Plans Committee (2009)
  • First Lunar Outpost
  • DIRECT (2006'dan beri)
  • Exploration Systems Architecture Study (2005)
  • Vision for Space Exploration (2004'ten beri)
  • Space Launch Initiative (ca. 2002 - 2004)
  • Space policy of the United States (1996)
  • Gelişmiş Taşıma Sistem çalışmaları (1992–1994)
  • Rockwell X-30 (ca. 1990 - 1993)
  • Advisory Committee on the Future of the United States Space Program (1990)
  • Space Exploration Initiative (1989)
  • Advanced Launch System (1987–1990)
  • List of space launch system designs
  • Studied Space Shuttle Variations and Derivatives

Notlar

  1. ^ Bush 1991.
  2. ^ Flight International 1991, s. 12.
  3. ^ a b Lyons 1992, s. 19.
  4. ^ Federation of American Scientists 1996.
  5. ^ Lyons 1992, Figure 1.
  6. ^ Duffy, Lehner & Pannell 1993, Figure 1.
  7. ^ Thompson & Davis 2009.
  8. ^ NASA History Division 1998.
  9. ^ Wood 2002, s. 1.
  10. ^ Boeing 2005, s. 50.
  11. ^ Stephen Clark (31 Mart 2011). "NASA to set exploration architecture this summer". Spaceflight Now. 15 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2022. 
  12. ^ Chris Bergin (14 Eylül 2011). "SLS finally announced by NASA – Forward path taking shape". NASASpaceFlight.com. 2 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2022. 
  13. ^ Chris Bergin (25 Nisan 2011). "SLS planning focuses on dual phase approach opening with SD HLV". NASASpaceFlight.com. 29 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2022. 
  14. ^ Bergin, Chris (16 Haziran 2011). "Managers SLS announcement after SD HLV victory". NASASpaceFlight.com. 29 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2022. 
  15. ^ "Space Launch System Reference Guide". NASA. 2 Mart 2022. 30 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2022. 

Kaynakça

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">NASA</span> ABDde uzay programı çalışmalarından sorumlu kurum

NASA, Amerika Birleşik Devletleri'nin uzay programı çalışmalarından sorumlu olan kurum. 29 Temmuz 1958 tarihinde ABD Başkanı Dwight Eisenhower tarafından kurulmuştur. Daire, 1 Ekim 1958 tarihinden itibaren askerî amaçlardan ziyade sivil alanda barışçıl bir şekilde faaliyet göstermeye başlamıştır.

<span class="mw-page-title-main">Space Shuttle</span> NASA tarafından dünya yörüngesine insan ve techizat taşıma amaçlı yürütülmüş uzay programı

Space Shuttle, Space Shuttle programının bir parçası olarak NASA tarafından 1981-2011 yılları arasında faaliyet gösteren, kısmen yeniden kullanılabilir alçak Dünya yörüngesi uzay aracıdır. Amacı uzaya gönderilen aracın tekrar tekrar kullanılarak maliyetini azaltmaktı. Zira ABD Uzay Mekiği 120'den fazla uçuş yapmıştır. Fakat daha sonra yapılan araştırmalar tekrar kullanılabilir uzay mekiklerinin eski tip roketlere göre daha maliyetli olduğunu gösterdi. Bunun sebebi uzay mekiklerinin kullanıldıktan sonra uzun ve pahalı bakımlara ihtiyaç duymasıydı.

<span class="mw-page-title-main">Discovery Uzay Mekiği</span>

Discovery Uzay Mekiği, hizmet dışı kalmış bir Amerikan uzay mekiği yörünge aracıdır. Bu uzay uçağı, NASA'nın Uzay Mekiği programındaki yörünge araçlarından biri ve inşa edilen beş tam operasyonel yörünge aracının üçüncüsüydü. İlk görevi olan STS-41-D, 30 Ağustos - 5 Eylül 1984 tarihleri arasında gerçekleşti. 27 yılı aşkın hizmeti boyunca 39 kez fırlatılıp indi ve bugüne kadar diğer tüm uzay araçlarından daha fazla uzay uçuşu gerçekleştirdi. Uzay Mekiği fırlatma aracı üç ana bileşenden oluşuyordu: Uzay Mekiği yörünge aracı, tek kullanımlık bir merkezi yakıt tankı ve iki adet yeniden kullanılabilir katı yakıtlı takviye roketi. Yörünge aracını atmosfere girişte yüksek sıcaklıklardan korumak için yaklaşık 25.000 ısıya dayanıklı seramikle kaplıydı.

<span class="mw-page-title-main">Michael Griffin</span>

Michael Douglas Griffin Amerikalı fizikçi, uzay mühendisi ve 13 Nisan 2005 ile 20 Ocak 2009 tarihleri arasında NASA'nın baş yöneticisi olarak görev yapmıştır. NASA'nın başı olarak Dr. Griffin insanlı uzay uçuşlarını, Hubble Uzay Teleskobunun kaderini ve iklim değişikliğini anlamada NASA'nın rolünü uzay ile ilgili çalışmaların geleceği olarak görmekteydi.

<span class="mw-page-title-main">Orion (uzay aracı)</span>

Orion veya resmi adıyla Orion Çok Amaçlı Mürettebat Aracı NASA'nın çok amaçlı uzay yolculukları için tasarlamakta ve denemekte olduğu yeni nesil mürettebat aracıdır. Amerikan uzay aracının alçak Dünya yörüngesi (LEO) ötesindeki hedeflere dört astronotluk bir ekibi taşıması amaçlanmıştır. Şu anda Uzay Fırlatma Sistemini (SLS) başlatmak için NASA tarafından geliştirilmekte olan Orion, Mars, asteroitler ve insani keşfi kolaylaştırmak ve gerekirse UUİ mürettebatı veya sarf malzemesi almak için tasarlanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Jet İtki Laboratuvarı</span>

Jet İtki Laboratuvarı (JPL), NASA'nın La Cañada Flintridge, Kaliforniya, ABD'de bulunan merkezinde olan ve ABD federal hükûmeti tarafından finanse edilen araştırma ve geliştirme merkezi. Kaliforniya Teknoloji Enstitüsü yakınlarında NASA için yönetilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Falcon Heavy</span>

Falcon Heavy, SpaceX tarafından tasarlanmış ve üretilmiş, kısmen yeniden kullanılabilen bir ağır yük fırlatma aracıdır. Falcon Heavy, Falcon 9 fırlatma aracının bir uyarlamasıdır ve Falcon 9 roket çekirdeğinin yanı sıra, Falcon 9 ilk aşamasından türetilmiş olan, fazladan iki adet sonradan eklenen roketten oluşmaktadır. Bu yapılandırma Alçak Dünya yörüngesine (ADY) çıkarılabilen görev yükü miktarını yaklaşık 54 tona yükseltecektir, bununla karşılaştırılacak olursa Falcon 9 v1.1 aracı 13 ton'a kadar görev yükünü ADY'ye çıkarabilmektedir. Falcon Heavy için ilk fırlatma 6 Şubat 2018 tarihinde başarılı olarak gerçekleşmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Evrilmiş Harcanabilir Fırlatma Aracı</span>

Evrilmiş Harcanabilir Fırlatma Aracı - EHFA, ABD Hava Kuvvetleri (USAF) bünyesindeki bir harcanabilir fırlatma sistemi programıdır, ABD Savunma Bakanlığına ve ABD Hükümetine ait diğer görev-yüklerinin uzaya erişimini sağlama amacı gütmektedir. 1990'larda hükûmetin uzaya fırlatışlarını daha ucuz ve güvenilir hale getirme amacıyla başlatılan bu programın sonucunda Delta IV ve Atlas V isimli iki adet fırlatma sistemi geliştirilmiştir. Bu iki fırlatma sistemi, ABD askeri uydularının fırlatılmasında kullanılan asıl yöntemlerdir. ABD Hava Kuvvetleri, EHFA ailesindeki fırlatma araçlarını, en azından, 2030 sonlarına kadar kullanmayı planlamaktadır. Ayrıca geliştirme süreci devamında oluşan (Follow-on) teknolojiler üzerinde duruluyor, bunlardan birisi aslen, iptal edilene kadar, Tekrar-kullanılabilir Hızlandırıcı Sistemiydi.

<span class="mw-page-title-main">Uzay mekiği ana motoru</span> NASAnın uzay aracına monte edilmiş kriyojenik sıvı yakıt roket motoru

Aerojet Rocketdyne RS-25 diğer adıyla Uzay Mekiği Ana Motoru, dondurucu sıvı yakıtlı bir roket motorudur. NASA’nın uzay istasyonunda kullanılmıştır ve fırlatma rampasında kullanılması düşünülmüştür ve Rocketdyne şirketi tarafından Birleşik devletlerde yapılmıştır. RS-25 dondurucu sıvı hidrojeni ve sıvı oksijeni yakar ve her bir motor kalkış esnasında 1,859 kN(418,000 lb) güç üretir. RS-25 60’lı yılların izinden gitmesine rağmen motorun gelişime açık olması nedeniyle çeşitli geliştirmelere uğramıştır. 1 Nisan 1981 tarihinde ilk denenmesinin yapılmasıyla beraber RS-25 güvenlik, bakım ve motor güvenilirliği açısından birçok geliştirmeye uğramıştır.

Bu yörünge fırlatma sistemlerinin bir karşılaştırmasıdır. Aşağıda geleneksel yörünge fırlatma sistemlerinin tam listesi sunulmuştur. Geleneksel fırlatıcı aileleri kısa, basit listesi için bkz: Yörünge fırlatma aileleri karşılaştırması.

<span class="mw-page-title-main">Space Launch System</span>

Space Launch System (SLS), NASA tarafından geliştirilen tek kullanımlık aşırı ağır yük fırlatma aracıdır. SLS, 2022 itibarıyla operasyonel hizmetteki herhangi bir roketten daha fazla yük taşıma kapasitesine ve aynı zamanda daha fazla havalanma itiş gücüne sahiptir. Artemis aya iniş programının ana fırlatma aracı olan SLS, mürettebatlı Orion uzay aracını ay ötesi yörüngeye fırlatmak için tasarlanmıştır. İlk mürettebatsız görev olan Artemis 1, 16 Kasım 2022'de fırlatıldı.

<span class="mw-page-title-main">Kennedy Uzay Merkezi Kalkış Kompleksi 39</span>

Kennedy Uzay Merkezi Kalkış Kompleksi 39, Kennedy Uzay Merkezi'ne ait bir roket fırlatma alanıdır. Kalkış kompleksi başlangıçta Apollo programı için inşa edildi ve daha sonra Uzay Mekiği programında kullanıldı. Günümüzde ise fırlatma rampaları SpaceX Falcon 9, Dragon 2 ve Falcon Heavy ile NASA'nın Space Launch System için C rampası ile fırlatılmasını destekleyecek şekilde değiştirildi.

<span class="mw-page-title-main">STS-122</span>

STS-122, Atlantis Uzay Mekiği tarafından gerçekleştirilen Uluslararası Uzay İstasyonu'na bir NASA uzay mekiği programıydı. STS-122, UUİ'ye 24. mekik uçuşu ve 121. genel uzay mekiği uçuşudur.

<span class="mw-page-title-main">STS-123</span> Uzay mekiği programı

STS-123, Endeavour Uzay Mekiği tarafından gerçekleştirilen Uluslararası Uzay İstasyonu'na bir NASA uzay mekiği programıydı. STS-123, 1J/A UUİ montaj göreviydi. İlk olarak 14 Şubat 2008 tarihinde fırlatılması planlanmaktaydı ancak STS-122'nin gecikmesi nedeniyle 11 Mart 2008 tarihinde fırlatılabildi. STS-123, UUİ'yi yapılan 25. mekik misyonu olup Japon Deney Modülü Kibō ve Kanada yapımı Special Purpose Dexterous Manipulator (SPDM) robotik sistemini istasyona teslim etti. Görev süresi 15 gün 18 saat idi ve uzay istasyonunun servis güç sistemlerini genişletmesine olanak tanıyan İstasyon-Mekik Güç Aktarma Sistemi'nin (SSPTS) tamamen kullanıldığı ilk görev olmuştur. Görev, uzay mekiğinin UUİ'deki en uzun kalış süresi olarak geçti.

<span class="mw-page-title-main">Vehicle Assembly Building</span>

Vehicle Assembly Building (VAB), NASA'nın Kennedy Uzay Merkezi'nde bulunan uzay araçlarının imalat ve bakımlarının yapıldığı bir binadır. Bina, Jacksonville ile Miami arasında Merritt Island'de Kennedy Uzay Merkezi Kalkış Kompleksi 39'da yer almaktadır. Saturn V ve Uzay Mekiği'nin inşa edildiği yer olup yakında Space Launch System'in (SLS) de üretilmesi planlanmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Artemis Programı</span> Ay ve Marsta insan keşfine olanak sağlayacak üç aşamadan oluşan uzay programı

Artemis Programı ya da Artemis görevi, Amerika Birleşik Devletleri Ulusal Havacılık ve Uzay Dairesi (NASA) liderliğinde, Avrupa Uzay Ajansı (ESA), Japonya Uzay Araştırma Ajansı (JAXA) ve Kanada Uzay Ajansı (CSA) gibi uluslararası ortaklar tarafından yönetilen bir robotik ve insanlı Ay keşif programıdır. Projenin amacı "ilk kadın ve sıradaki erkeği" Ay'ın güney kutbuna indirmek olarak ifade ediliyor. Projenin ismini aldığı Artemis, Yunan mitolojisinde tanrı Apollon'un ikiz kız kardeşi ve ay tanrıçasıdır.

<span class="mw-page-title-main">RL10</span>

RL10, itici gazlar olan kriyojenik sıvı hidrojen ve sıvı oksijen yakan, Aerojet Rocketdyne tarafından Amerika Birleşik Devletleri'nde inşa edilen sıvı yakıtlı kriyojenik bir roket motorudur. Modern versiyonlar vakumda motor başına 110 kilonewton (25.000 lbf) kadar itme gücü sağlar. Atlas V'in Centaur üst fazı ve Delta IV'ün DCSS'si için üç RL10 versiyonu üretildi. Uzay Fırlatma Sisteminin Keşif Üst Fazı, OmegA roketinin üst fazı ve Vulcan roketinin Centaur V'i için üç versiyon daha geliştirilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Artemis 1</span> Ay ve Marsta insan keşfine olanak sağlayacak bir dizi görevin ilk aşaması

Artemis I, Kasım 2022'de gerçekleştirilen fırlatmayla başlamış mürettebatsız bir Ay yörüngesi göreviydi. NASA'nın Artemis programının ilk büyük uzay uçuşu olan Artemis I, ajansın elli yıl önce sona eren Apollo programından sonra Ay'a dönüşünü simgeliyordu. Orion uzay aracı ve Space Launch System (SLS) roketinin ilk entegre uçuş testiydi ve ana amacı, sonraki Artemis görevlerine hazırlık olarak Orion uzay aracını ve özellikle de ısı kalkanını test etmekti. Bu görevler, Ay'da yeniden insan varlığı oluşturmayı ve Mars'ın araştırılması da dahil olmak üzere gelecekteki bilimsel çalışmalar için gereken teknolojileri ve ticari yaklaşımları göstermeyi amaçlamaktadır.

Delta IV Heavy, Delta IV ailesinin en büyük türü olan harcanabilir ağır yük fırlatma aracıdır. Bu, SpaceX'in Falcon Heavy'sinin arkasında, çalışan dünyanın en büyük kapasiteli ikinci fırlatma aracıdır ve onu CNSA'nın Long March 5'i yakından takip eder. United Launch Alliance tarafından üretilmiştir ve ilk 2004 yılında fırlatılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Artemis 2</span> Ay ve Marsta insan keşfine olanak sağlayacak bir dizi görevin ikinci aşaması

Artemis 2, NASA Artemis programının ikinci planlanmış görevi ve Space Launch System (SLS) ile Eylül 2025'te fırlatılması planlanan Orion uzay aracının ilk planlanmış mürettebatlı görevidir. Mürettebatlı Orion uzay aracı, Ay'a bir uçuş gerçekleştirecek ve ardından Dünya'ya geri dönerek, 1972'deki Apollo 17 görevinden bu yana alçak Dünya yörüngesinin ötesine seyahat edecek ilk mürettebatlı uzay aracı olacak.