İçeriğe atla

Nasuhzade Ali Paşa

Nasuhzade Ali Paşa
Kaptan-ı Derya
Görev süresi
1821-1822
Hükümdar II. Mahmud
Yerine geldiğiDeli Abdullah Paşa
Yerine gelenKara Mehmed Paşa
Kişisel bilgiler
Doğum İşkodra
Ölüm 21-22 Haziran 1822
Sakız Adası

Nasuhzade Ali Paşa (ö. 21-22 Haziran 1822), Osmanlı kaptan-ı deryası. 1821-1822 yılları arasında görev yapmış ve göreve II. Mahmud tarafından getirilmiştir.

Kökeni

Kaptan-ı derya rütbesi öncesindeki hayatı hakkında fazla bir bilgi olmamakla beraber kendisinin Osmanlı hâkimiyetindeki Arnavutluk bölgesinde denizci bir babanın oğlu olarak dünyaya geldiği tespit edilmiştir.[1]

Denizciliği

Devrin kaptan-ı deryası Küçük Hüseyin Paşa tarafından tersaneye kabul edilmiş, kısa süre içinde gösterdiği başarılar göz önüne alınarak 1810 yılında donanma ümerası (kaptan) sınıfına terfi etmiş,[1][2][3] 1812 yılında ise Kaptan-ı Hümayun payesiyle kalyon kaptanlığına getirilmiştir.[4]

Bir süre sonra bilinmeyen bir sebeple bu görevinden ayrılan Ali Paşa, tarihçi Şânizâde'nin ifade ettiği gibi[5] denizcilikte şöhret ve maharet sahibi olduğundan, aynı göreve devrin padişahı II. Mahmud'un aşağıda ifade edilen Hatt-ı Hümayun'u ile tekrar getirildi.

İsyanlar

Özellikle Avrupa ülkeleri ve Rusya'nın kışkırtmalarıyla Mora ve Arnavutluk bölgesinde Osmanlı İmparatorluğu'ndan ayrılarak bağımsızlıklarını kazanmak üzere siyasi bir örgüt içinde teşkilatlanıp 1814 yılında Rusya'nın Odessa kentinde Emmanuel Ksanthos, Nikolaos Skufas ve Athanasios Tsakalof adlı üç tüccar önderliğinde Filiki Eterya Derneğini kuran Rumların ardından, yine bu bölgede oğullarıyla birlikte bağımsız bir devlet kurma aşamasına gelmiş olan Tepedelenli Ali Paşa'nın Yanya Valiliği görevinden azledildikten sonra başlattığı isyan hareketini ve Rum korsanların faaliyetlerini bastırmak üzere önce Yanya Seraskeri Hurşit Ahmet Paşa, ardından Nasuhzâde Ali Paşa, Tepedelenli'nin üzerine gönderildi. Preveze ve Nadra sularında oldukça zorlu geçen deniz manevraları neticesinde tüm donanmayı birleştirip Serasker tayin olunan Ali Paşa'ya (5 Muharrem 1237 / 2 Ekim 1821),[6] âdet gereği padişah tarafından bir top ala samur ve 100 kese harçlık hediye edildi.

Rumların Eflâk-Boğdan'dan başlayıp Yanya'dan bütün Mora'ya yayılan bağımsızlık kazanmaya yönelik yağma ve saldırıları kısa sürede Ege adalarına da sıçradı. Rum asilerin Sakız Adası'na tecavüzleri, böyle giderse Akdeniz Boğazı'na bile hücum etmeleri muhtemel olduğundan boğaz ve sığınaklar takviye edilerek kaptan-ı derya Ali Paşa komutanlığında donanmadan birkaç gemi adaya gönderildi.[7] Sakız önüne gelindiğinde eşkıya gemileri donanmayı görünce firar ettiklerinden kale muhasaradan kurtarıldı.[8] Muhasara ardından Sakız Adası muhafızı Vahîd Mehmet Paşa, Nasuhzâde Ali Paşa'dan birkaç gemi isteyerek İpsara Adası'na da hücum etmeyi düşünmüşse de Ali Paşa buna razı olmadı ve birbirlerini padişaha şikâyet ettiler. Sonuçta Vahîd Paşa vazifesinden istifa ederek Anadolu'da görevlendirilmeyi talep etti,[9] yerine Sakız'da ikamete memur bulunan Abdi Paşa muhafız tayin edildi.[10]

Ayaklanmayı bastırmak üzere görevlendirilen Kaptan-ı Derya Ali Paşa'nın sancak gemisi bu sıralarda Sakız açıklarında iken Avusturya bandıralı bir başka gemi sahilde demirlemişti. Gemi kaptanı, Ali Paşa'yı ziyaret talebinde bulunarak ertesi sabah suları terk edeceğini bildirdi. Bu talep şüpheli bulunsa da kabul edildi. Kısa bir süre sonra limandan ayrılan geminin sahte Avusturya bayrağı kullandığı, bölge ve donanmanın durumunu tespit için gelen Rum asiler olduğu anlaşıldı.[11]

Osmanlı baştardasının Rum isyancı Kanaris tarafından yakılması

İsyanın mimarlarından Konstandinos Kanaris, Kaptan-ı Derya Ali Paşa'nın ulağı Ömer'in ifadesine göre gece karanlığından yararlanıp Ali Paşa'nın sancak gemisi üzerine siyah yelkenli burlota sevk ederek yangın çıkardı.[12] Çıkan yangını söndürmek ve gemiyi kurtarabilmek için çabalayan Ali Paşa'nın üzerine bu sırada yanmakta olan bir enkaz parçası isabet etti ve denize düşerek boğuldu.[13] Ertesi gün cesedi Sakız yakınlarında Değirmen Altı’nda askerleri tarafından bulunup kale içinde toprağa verildi. Kişisel eşyaları İstanbul'a ailesine gönderilerek[14] yerine Muhtar Bey geçici olarak kaptan-ı derya tayin edildi.[15] Bu elim hadise gerçekleşmemesi halinde, kaptan-ı derya Ali Paşa'nın isyanları bastırmak için Çeşme’de hazırlanmakta olan diğer askerleri Sakız’a geçirdikten sonra Mora'ya gönderilmek üzere görevlendirildiğini tarihi belgelerden öğreniyoruz.[16]

Ardından

Kendisinden sonra gelen nesli, Nasuhzâde Ali Paşa'nın bu kaza neticesinde vefat etmesinden dolayı Arapça "ateşte yanmış" anlamına gelen "Mahrûkî" lakabı ile tanınmıştır. Ünlü Türk dağcı Nasuh Mahruki Nasuhzade Ali Paşa'nın torunlarındandır.[17]

Ailesi Devlet-i Aliye'nin hizmetinde bulunmaya devam etmiştir. Oğlu, Mehmet Ali Bey Sultan Abdülmecid’in mabeyn başkatibi vazifesinde bulunmuştur. Mehmet Ali Bey’in oğlu, Eşref Cafer Bey, Galatasaray Lisesi, Mekteb-i Mülkiye ve Sorbonne Üniversitesi’nde tahsilini tamamlamış, bir müddet eğiticilik yaptıktan sonra Hariciye Nezareti'ne bağlı olarak Kafkas ülkelerinde çalışmıştır. Hindistan'da konsolosluk vazifesini sürdürürken Balkan Savaşı yıllarında Hint müslümanlarının Türkiye’ye yardımlarını koordine etmiştir. Eşref Cafer Bey’in oğlu, Ali Cevat Mahruki, inşaat mühendisi olup Garanti Bankası’nın kurucularından ve ilk yönetim kurulunun üyelerindendir. Ali Cevat Mahruki’nin oğlu, Cafer Cem Mahruki, nümismat olup Türk Nümismatik Derneği başkanlığı yapmıştır ve Nasuh Mahruki'nin babasıdır.[18]

Bazı Yunan kaynaklarına göre adada yaşayan 42.000 Sakızlının katledildiği, 50.000 kişinin esir alınıp 23.000 kişinin sürgüne gönderildiği[19] bu ayaklanma Avrupa'nın önde gelen sanatçılarını da etkiledi. Eugéne Delacroix'nın Les Massacre de Scio adlı tablosuna ve Victor Hugo’nun "L'Enfant" şiirine ilham kaynağı olmuştur.

Ayrıca bakınız

  • Kaptan-ı Deryaların listesi

Kaynakça

  1. ^ a b Mehmed Hafid Efendi, (Nşr. İsmet Parmaksızoğlu) Sefînetü’l-vüzerâ, İstanbul, 1952, s.67.
  2. ^ Râmizpaşazâde Mehmed İzzet, Harita-i kapudanan-ı derya, y.y, 1868, s.206-207.
  3. ^ Mehmed Süreyyâ, (Haz. Nuri Akbayar) (1996), Sicill-i Osmânî, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, C. I, s. 293.
  4. ^ Başbakanlık Osmanlı Arşivi, MD., 239/ 655; Zekeriya Kurşun, Nasuhzâde Ali Paşa, Yayınlanmamış Biyografi Makalesi, s.2-3.
  5. ^ Şânizâde Mehmed Atâullah Efendi, Şanizâde Tarihi, Ceride-i Havadis Matbaası, 1873, C.IV, s.113.
  6. ^ Başbakanlık Osmanlı Arşivi, MD.239, s.270, hüküm 1007.
  7. ^ B.O.A., HAT. D. 872, 38761; HAT. D.868, 38591/B.
  8. ^ B.O.A., HAT. D.932, 40382.
  9. ^ B.O.A., HAT. D. 853, 38209/G
  10. ^ B.O.A., HAT. D. 750, 35435.
  11. ^ B.O.A., HAT. D. 884, 39067/C; Filiz Yaşar, Yunan Bağımsızlık Savaşı'nda Sakız Adası, Ankara, 2005, s. 106-107; Yılmaz Öztuna, II.Mahmud, Ankara: Kültür Bakanlığı, 1989, s.64.
  12. ^ B.O.A., HAT. D.867, 38582/B.
  13. ^ B.O.A., HAT. D. 867, 38582/G; Christophorus Plato Castanis, The Greek Exile, New York: Cultural Chapter of the Chian Federation, 2002, s.60-61; Alexander Vlasto, A history of the Island of Chios A.D 70-1822, Londra, 1913, s. 164; Philip Argenti, The Massacres of Chios Described in Contemporary Diplomatic Reports, (edited with an introduction by Philip Argenti). John Lane/The Bodley Head, Londra, 1932, s. xxix-xxx.
  14. ^ B.O.A., MD. 240 174/592.
  15. ^ B.O.A., HAT. D. 867, 38582 K.
  16. ^ B.O.A., HAT. D. 865, 38561; HAT. D. 931, 40342/O; HAT. D. 884, 39067/C.
  17. ^ Kendi Everest'inize Tırmanın, Nasuh Mahruki, Alfa Yayınları İstanbul 2013, ISBN 6051062556.
  18. ^ Ailem. 27 Temmuz 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Erişim Tarihi: 16.07.2013.
  19. ^ Philip P. Argenti, "The Massacre of Chios (reviewed by Paul F. Shupp)". The Journal of Modern History. C.5, No.3 (Eylul. 1933), s. 414.

Dış bağlantılar

Askerî görevi
Önce gelen:
Deli Abdullah
Paşa
Kaptan-ı Derya
1821 - 1822
Sonra gelen:
Kara Mehmed
Paşa

İlgili Araştırma Makaleleri

Bozoklu (Bıyıklı) Mustafa Paşa, II. Ahmed saltanatında, 27 Mart 1693 - 14 Mart 1694 tarihleri arasında on bir ay on sekiz gün sadrazamlık yapmış Osmanlı devlet adamıdır.

Damat Melek Mehmed Paşa, Kaptan-ı Derya; çeşitli eyaletlerde valilik ve muhafızlık görevlerinde bulunmuş ve III. Selim saltanatında 4 Mayıs 1792 - 19 Ekim 1794 tarihleri arasında iki yıl beş ay on altı gün sadrazamlik yapmış bir Osmanlı devlet adamıdır.

<span class="mw-page-title-main">Nasuh Mahruki</span> Türk dağcı

Ali Nasuh Mahruki, Türk dağcı, yazar ve fotoğrafçı. Everest Dağı'na tırmanmayı başaran ilk Türk olması ve Arama Kurtarma Derneği'nin (AKUT) kuruluşunda yer almasıyla tanınmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Sakız Adası</span> Yunanistana bağlı ada

Sakız Adası, Yunanistan'ın Ege Denizi'nde yer alan bir adasıdır. Ülkenin Kuzey Ege bölgesine bağlı olan ada, Türkiye'den Sakız Boğazı ile ayrılır. Sakız ağaçları ve bu ağaçlardan elde edilen damla sakızı ile ünlüdür. Turistik yerleri arasında Orta Çağ köyleri ve 11. yüzyıldan kalma Nea Moni Manastırı bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Piyale Paşa</span>

Piyale Paşa, Sultan I. Süleyman ve II. Selim döneminde 14 yıl kaptan-ı derya görevinde bulunmuş ve önemli zaferler kazanmış bir Osmanlı devlet adamı ve komutandır.

<span class="mw-page-title-main">Kaptan-ı deryalar listesi</span> Vikimedya liste maddesi

1401-1867 yılları arasında Osmanlı donanmasının en üst kademedeki sorumlusu olan ve önceleri -16. yüzyılın ortalarına kadar- deryabeyi olarak da anılan Kaptan-ı Derya'ların listesi aşağıdadır. Kaptan-ı Deryalık kurumu 1867'de kaldırılarak yerine Bahriye Nezareti ve Osmanlı Donanması donanma komutanlığı görevleri kurulmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Müezzinzade Ali Paşa</span>

Müezzinzade Ali Paşa Piyale Paşa'dan sonra başa geçerek 1569-1571 yılları arasında Osmanlı Donanması'nın Kaptan-ı Deryalığını da yapmış Osmanlı denizcisi ve devlet adamı.

<span class="mw-page-title-main">Mandalzade Hüsameddin Paşa</span>

Mandalzade Hüsameddin Paşa Osmanlı devlet adamı ve denizcisi. 1770 yılındaki Çeşme Deniz Muharebesi'nde Kaptan-ı Derya sıfatıyla Osmanlı donanmasının komutanıydı.

Mehmed Emin Vahid Paşa, Anadolu ve Halep valilikleri yapmış Osmanlı devlet adamı.

İzmirli Süleyman Paşa Osmanlı denizcisi. III. Ahmed saltanatında Ocak 1714 - 18 Aralık 1714 ile 5 Nisan 1718 - Eylül 1721 dönemlerinde iki kez kaptan-ı derya görevi yapmıştır. Diğer valilik görevi de verilmiştir.

Koca Musa Paşa Osmanlı devlet adamı ve denizcisidir. Sultan İbrahim saltanatında kaptan-ı derya görevi yapmıştır. Silahtarlık, kubbealtı vezirliği, sedaret kaymakamlığı ve eyalet valiliği görevleri de verilmiştir.

Hakkı İsmail Paşa katip, yüksek devlet memuru, bahriye nazırı.

Uzun Piyale Paşa Tersane'de yetişmiş bir denizci idi. 1631'de Tersane kethüdası ve 1643'te Kaptan-ı Derya ve vezir oldu. 1644'te azledildi. Doğumu ve ölümü hakkından bilgiler bulunmamaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Sakız Adası'nın Fethi</span>

Sakız Adası'nın Fethi, Kaptanıderya Piyale Paşa komutasındaki Osmanlı Donanması'nın 1566 yılında Sakız Adası'nı ele geçirerek Osmanlı topraklarına ilhak etmesiyle sonuçlanan deniz harekâtı.

<span class="mw-page-title-main">Sakız Adası Katliamı</span>

Sakız Adası Katliamı, 1822'de Yunan Bağımsızlık Savaşı sırasında Sakız Adası'ndaki on binlerce Yunan'ın Osmanlı askerleri tarafından öldürülmesi olayıdır. Çevre adalarda yaşayan Yunanlar, Sakız Adası'na gelmiş ve ada halkını isyana katılmaları için cesaretlendirmişti. Buna karşılık Osmanlı askerleri adaya çıktı ve binlerce kişiyi öldürdü. Hristiyanların katledilmesi uluslararası toplumda kızgınlığa neden oldu ve Yunanların dünya genelinde destek görmesine yol açtı.

<span class="mw-page-title-main">Sakız (şehir)</span> Yunanistanın Kuzey Ege bölgesi, Sakız ilçesi, merkez belediyesine bağlı kent

Sakız, Yunanistan'ın Kuzey Ege bölgesindeki Sakız Adası'nın ana şehridir. 2011'de Yunanistan'da yapılan bölgesel idareler reformundan beri Sakız Belediyesi'nin bir parçası ve idari birimidir. Belediye, 22.823 km2'lik bir alan kaplar. İzmir'in Çeşme ilçesinin tam karşısında yer alan Sakız'ın nüfusu 26,850 (2011) olup üzerinde bulunduğu adanın da hem başkenti hem de ana limanıdır. Sakız şehri, Sakız adasındaki 8 belediyeden biridir.

Hüsambeyzade Ali Paşa ya da Rodoslu Ali Paşa, Osmanlı donanmasında 1650-1652 ve 1660-1661 arasında kaptan-ı deryalık yapmış Osmanlı devlet adamı.

Mısırlızade İbrahim Paşa, Osmanlı devlet adamı.

Köse Ali Paşazade Mehmed Paşa, Türk denizcisi.

Mehmed Emin Vahîd , Osmanlı devlet adamı ve sefiri.