Naoya Shiga

Naoya Shiga (志賀直哉; 20 Şubat 1883- 21 Ekim 1971), Meiji döneminden Shōwa dönemine kadar aktif olan Japon yazar. Shirakaba Ekolü’nü (Akhuş Ekolü) temsil eden yazarlardan birisi olup kendisinden sonra gelen birçok Japon yazarın üzerinde iz bırakmıştır. En bilinen eserleri arasında Karanlık Bir Gecenin Geçiti (暗夜行路 Anya Kōro, A Dark Night's Passing), Barışma (和解 Wakai), Çırağın Tanrısı (小僧の神様 Kozō no Kamisama) ve Kale Burnu’nda (城の崎にて Ki no Sakinite) bulunur.

Miyagi ilinin Ishinomaki şehrinde doğmuş, Tokyo ilinde büyümüştür.

Dedesi Naomichi (志賀直道), Sōma Beyliği’nin (günümüzde Fukushima ili Nakamura kasabası) yönetici ailesine hizmet etmiş, Furukawa zaibatsu grubunun kurucusu Furukawa Ichibe (古河市兵衛) ile birlikte Ashio Bakır Madeni’nin geliştirilmesi işini yürütmüştür ve sansasyonel “Sōma Vakası” ile ilişkilidir. Naomichi, filozof Ninomiya Sontoku’nun (二宮尊徳) öğrencisidir.

Babası Naoharu (志賀直温) ise, Sōbu Demiryolları ve Japonya İmparatorluk Hayat Sigortası Şirketi’nin yöneticiliklerinde bulunmuş, Meiji dönemi finans dünyasının önde gelen şahıslarındandır. 

Naoya Shiga,1883 yılında Daiichi Bankası’nda çalışmakta olan babasının o zamanki görev yeri olan Miyagi ilinin Ishinomaki şehrinde doğmuştur. İki yaşındayken babasıyla birlikte Tokyo’ya taşınan Shiga’yı babaannesi Rume (留女) büyütmüştür. İlköğretimden üniversiteye kadar olan eğitimini dönemin elit okulu olan Gakushūin Okulu’nda devam ettiren Shiga, daha sonra Tokyo İmparatorluk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi’nin İngiliz Edebiyatı bölümüne girmiştir. 1908 yılında, yedi yıldır öğrencisi olduğu ve kendisinin Hristiyan olmasında rol oynayan Protestan misyoner Uchimura Kanzō’yu takip etmeyi bırakarak, kiliseden uzaklaşmıştır. Yazar, Japon Edebiyatı bölümüne geçiş yaptıktan sonra da okulu bırakır.

Kendisini tanıyanlarca Gakushūin yıllarından itibaren çok zengin olduğu söylenegelmiş, kendisiyle aynı zengin yaşam şartlarına sahip arkadaşlarıyla hovardalığın sınırlarını zorlamıştır. Gakushūin’de kendisinden bir sınıf altta olan Shigeno Mayotake’ye (滋野清武; Birinci Dünya Savaşı’nda Japonya’nın yıldız pilotu) arkadaşları Arishima Ikuma (有島生馬; ünlü yazar) ve Matsukata Gisuke (松方義輔; Prens Matsukata Masayoshi’nin dokuzuncu oğlu) ile birlikte sık sık eziyet ettiği ifade edilmiştir. Shiga ilerleyen yaşında bile, 1956 yılında yazdığı İnsanı Çarpan Konuşmalar başlıklı bir yazısında Mayotake hakkında “Zaten tuhaf bir şekilde insanlar tarafından sevilmeyen bir adamdı” diye yorumda bulunmuştur.^[1]

Hayatı boyunca defalarca taşınan Shiga, 1915'te Yanagi Muneyoshi'nin (柳宗悦) tavsiyesiyle Chiba ilinin Abiko şehrine taşınarak burada 1923 yılına kadar yaşamış, bu süre zarfında yakın mesafede oturan arkadaşı filozof Mushanokōji Saneatsu (武者小路 実篤) ve seramik ustası Bernard Leach ile yakınlaşmıştır.

Yazarın tek uzun romanı olan ve 1921-1937 yılları arasında yazdığı Karanlık Bir Gecenin Geçidi, modern Japon edebiyatının başyapıtlarından biri olarak kabul görmektedir.

1949'da yakın arkadaşı Tanizaki Junichirō (谷崎潤一郎) ile birlikte “İmparatorluk Yüksek Edebiyat Nişanı”nı almıştır. Hayatının geri kalanında, Gakushūin’den beridir dostu olan Mushanokōji Saneatsu, Hosokawa Moritatsu (細川護立), Yanagi Muneyoshi (柳宗悦) ve Satomi Ton’un (里見 弴) dışında, diğer edebiyat devlerinden Umehara Ryūzaburō (梅原龍三郎), Abe Yoshishige (安倍能成), Watsuji Tetsurō (和辻哲郎), Yasui Sōtarō (安井曽太郎), Tanikawa Tetsuzō (谷川徹三) gibi birçok bilgin ve aydın ile fikir alışverişinde bulunmuştur. Bu dönemdeki gelişmeleri Shiga’nın geride bıraktığı günlük ve mektuplarda görmek mümkündür.

İlginç bir şekilde savaştan hemen sonraki dönemde Japonya’nın resmi dilinin “dünyadaki en iyi, en güzel dil” ve “mantıklı bir dil” olarak adlandırdığı Fransızcaya değiştirilmesi gerektiğini savunmuştur. Yazar, savaştan sonra Shibuya’ya (Tokyo) taşınmış ve her ne kadar hayatının son yıllarına doğru eser üretemese de, birçok yeni yazarı destekleyerek edebiyat dünyasına katılmalarını sağlamıştır. 88 yaşında zatürreye yenik düşerek ölmüştür.

Dönemin en etkin edebiyat tartışmalarının döndüğü Takahata Salonu'nun bulunduğu ve Shiga’nın bir dönem yaşadığı bu eski ev, günümüzde Nara şehrinin Takahata semtinde “Eski Shiga Naoya Konağı” olarak korunmaktadır.

1925 yılında Kyotō’dan Nara’ya taşınan Shiga, Nara Parkı’nın hemen yanında bulunan Wakakusa Dağı’na bakan bir noktada, tarlaların arasına 1929’da bir köşk inşa ettirir. Kendi kişisel planlarını hayata geçirdiği bu evde, 1938’de Kamakura’ya taşınana kadar ailesiyle birlikte yaklaşık 10 sene geçirdi. Sukiya stilinde inşa edilen eve sonradan Avrupa ve Çin tarzı odalar da sonradan eklenmiştir. Ev, Batı tarzı döşenmiş aydınlık oda, çalışma odası, çay salonu ve mutfak gibi bölümler içermektedir. Shiga, bu evde Karanlık Bir Gecenin Geçidi, Deli Aşk ile Platonik Aşk gibi önemli eserlerini kaleme almıştır.

Her ne kadar Natüralizm akımına tepki olarak doğduğu bilinen Shirakaba Ekolü’nün (Akhuş Grubu) yazarlarından biri olarak kabul edilse de, Shiga’nın eserlerinde Natüralizm’in etkilerini görmek mümkündür.

Tarz bağlamında anlamsız cümle kurmamanın Shiga’nın ideallerinden biri olduğuna dair birçok görüş mevcuttur. Shiga’nın bu idealinden ötürü, edebi teknik olarak gerçek olanın kopyalanmasını benimsediği söylenebilir. Sıkı bir takipçisi olan yazar Akutagawa Ryūnosuke (芥川龍之介), Shiga’yı kendisinden çok daha üstün bir usta olduğunu kabul ederek Shiga’nın idealini benimsemiştir.

Dönemin coşkulu genç edebiyatçıları tarafından bir tür külte çevirilerek başyapıt kabul edilen Çırağın Tanrısı’ndan hareketle “Edebiyatın Tanrısı” lakabı verilen Shiga, bir toplantıda Dazai Osamu’ya amansızca sözlü saldırıda bulununca, Dazai tarafından ağır eleştirilere uğramıştır.

Shiga’nın savaştan sonra savunduğu “resmi dilin Fransızca olması” fikri de eleştiri alan bir başka noktası olmuştur.