İçeriğe atla

Nalî

Nali
Irak Süleymaniye'deki Nalî heykeli
DoğumMolla Xidir Ehmed Şawaysî Mîkayalî
1798
Süleymaniye
Ölüm1878 (79-80 yaşlarında)
İstanbul / Türkiye
MilliyetKürt
Dinİslam
Kariyeri
DalıMatematik, Fıkıh ve Şiir
EtkilendikleriAhmed-i Hani
EtkiledikleriMehmed Emin Zeki, Abdulkerim Müderris

Nalî veya tam adı Mullah Xidir Ehmed Şawaysî Mîkayalî[1] (d. 1797 Süleymaniye - ö. 1856 İstanbul), Kürt matematikçi, şair ve alim.[2]

Asıl adı Molla Hıdır olan Nalî eğitimini önce Karadağ'da başlamış ve daha sonra Senendec, Mahabad, Halepçe ve Süleymaniye gibi şehirlerinde tamamlamıştır. Mekke, Şam ve İstanbul'da da bulunmuştur. Birçok Kürt âlimi ile de yakın ilişki içinde bulunmuştur. Kürtçe divanının yanı sıra Farsça ve Arapça divanı olduğu söylenmektedir.[3] Kürtçe Divan kasidesi çok açık ve etkiliydi. Bu kaside, 1931 yılında Kürdi Me- rivani tarafından Bağdat'taki Darülselam yayınevinde basılmıştır.

Nali 1856-58'de İstanbul'da ölmüştür. Eyüp mezarlığında toprağa verilmiştir.[4]

Kaynakça

  1. ^ "Radio Nawxo". 14 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ocak 2014. 
  2. ^ "Arşivlenmiş kopya". 14 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Nisan 2015. 
  3. ^ Keith Hitchins, "NALÎ" in Encyclaopedia Iranica
  4. ^ Emîn Feyzî (Amin Fayżi) Encumenî edîban (Anjoman-e adibān), Baghdad, 1983, pp. 26-28.

İlgili Araştırma Makaleleri

Kürtler, doğuda Zagros Dağları'ndan batıda Toros Dağları'na ve güneyde Hemrin Dağları'ndan kuzeyde Kars–Erzurum platolarına kadar uzanan coğrafi bölgede yoğun yaşayan, 2017 yılı tahminlerine göre dünyada yaklaşık 36–45 milyon nüfusa sahip olan İranî bir halktır. Bugün dünyadaki en büyük Kürt nüfusu, 15–20 milyon civarı ile Türkiye'de bulunurken; İran, Irak ve Suriye'de de sayıları 3 ila 12 milyon arasında değişen önemli Kürt nüfusları bulunmaktadır. Gerek Orta Doğu'daki siyasi ve sosyal karmaşalar ve sorunlar, gerekse diğer sebepler dolayısıyla özellikle 20. yüzyılın ikinci yarısında oluşan göçler sonucunda Batı Avrupa başta olmak üzere Kuzey Amerika ve Orta Asya gibi farklı bölgelere yerleşmiş bir Kürt diasporası da mevcuttur.

<span class="mw-page-title-main">Hüseyin Çelik</span> Türk politikacı

Hüseyin Çelik, Kürt ve Arap kökenli Türk siyasetçi, akademisyen ve yazar. 58. Hükûmette Kültür Bakanı, 59. Hükûmette Millî Eğitim Bakanı, TBMM 22 ve 23. Dönem AK Parti Van, 24. Dönem Gaziantep milletvekillerindendir. 21. Dönem'de Doğru Yol Partisinden Van Milletvekili seçilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Kürt dilleri</span> Hint-İran dillerinin Kuzeybatı İran koluna giren dil

Kürt dilleri veya Kürtçe, Hint-Avrupa dil ailesine bağlı Hint-İran dillerinin Kuzeybatı İran koluna giren ve Türkiye'nin doğu ve güneydoğusu, Suriye'nin kuzeyi, Irak'ın kuzeyi ve kuzeydoğusu ile İran'ın batısında yaşayan Kürtler tarafından konuşulan bir dil koludur. Kürtçe Irak'ta, Irak'a bağlı Kürdistan Bölgesel Yönetimi'nde ve de facto özerk olan Kuzey ve Doğu Suriye Özerk Yönetimi'nde resmî dil statüsüne sahiptir. Kürt dillerinin yukarıda belirtilenler haricinde Ermenistan, Gürcistan, Türkmenistan, Lübnan, Afganistan, Rusya gibi ülkelerde az sayıda konuşanı bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Ahmed-i Hânî</span> Kürt edebiyatçı ve astronom

Ahmed-i Hani, 17. yüzyıl'da yaşamış Kürt edebiyatçı, astronom, şair, tarihçi ve İslam alimi.

Mevlânâ Hâlid-i Bağdâdî, Kürt asıllı İslâm âlimi, mutasavvıf ve şairdir. Nakşibendi Hâlidîlik yolunun öncüsüdür.

<span class="mw-page-title-main">Süleymaniye</span> Irakta bir şehir

Süleymaniye, Irak'ın Kürdistan Bölgesel Yönetimi'nin Süleymaniye İline bağlı şehir ve ilin yönetim merkezidir.

<span class="mw-page-title-main">Kürdistan</span> Orta Doğuda Kürtlerin yoğunlukta olduğu bölgelerin genel adı

Kürdistan Kafkaslar'ın güneyi ve Orta Doğu'da, Ermenistan, Irak, İran, Suriye ve Türkiye'ye ait toprakların bir kısmını kapsayan jeokültürel bölge. Siyasi bakımdan özerk, federal bir bölge olarak uluslararası resmî tanınmaya sahip olan tek bölge Irak'ın Kürdistan Bölgesel Yönetimi'dir. Bölgenin kuzeybatı İran’a karşılık gelen kısmı Kürdistan adıyla eyalet statüsündedir. Ayrıca Suriye'de de Kuzey ve Doğu Suriye Özerk Yönetimi tek taraflı olarak ilan edilmiştir.

Kürt edebiyatı, Kürtçe ile yaratılmış sözlü ve yazılı edebi eserleri kapsayan edebiyat. İslam öncesi Kürt edebiyatına dair hiçbir bilimsel bulgu ve bilgi yoktur. Kürt anlatılarının büyük bir kısmı sözlü şekilde yayılmış ve bu sözlü edebiyat bugün de sürmektedir. 20. yüzyılın başına kadar olan yazılı edebiyat ise şiir şeklindedir. Nesrin gelişmesi ise daha çok politik ve sosyal gelişmeler sayesinde olmuştur. Avrupa ülkelerine göçün artmasıyla birlikte yüzü kendi topraklarındaki gelişmelere dönük olan yeni bir tür sürgün edebiyatının da geliştiği görülmektedir.

Ali Hariri Klasik Kürt edebiyatı şairi ve İslam bilgini. İlk Kürt şairi sayılmaktadır. Hakkâri doğumlu olan Hariri'den itibaren Kürt edebiyatında, divan edebiyatı dönemi başlar. Ali Hariri, küçük yaşta ilim öğrenmek için Şam'a gitti, ardından Bağdad ve Musul gibi yerlerde eğitimini devam etmiştir. Babası vefat edince amcasının himayesinde yetişti. Geçimini temin etmek için, amcasından meslek öğrendi.

Molla Ahmed-i Cezirî, 16 ve 17. yüzyıl'da yaşamış olan Kürt alim, şair ve edebiyatçı.

<span class="mw-page-title-main">İbrahim Ahmed</span>

İbrahim Ahmed ya da İbrahîm Ehmed, Kürt yazar ve çevirmen.

<span class="mw-page-title-main">Pîremêrd</span> Iraklı Kürt yazar ve şair

Pîremêrd ya da Tevfik Mahmut Hamza (1867-1950), Kürt şair, yazar ve gazeteci.

Mahmud Beyazidi Kürt tarihçisi, İslam âlimi ve Kürdolog.

<span class="mw-page-title-main">Halepçe (il)</span>

Halepçe ili, Irak'ta Kürdistan Bölgesel Yönetimi içinde yer alan il. Başkenti Halepçe kentidir. Nüfusu Kürtlerden oluşur. 16 Mart 2014 tarihinde, Kürdistan Bölgesi Başkanı Mesud Barzani eskiden Süleymaniye'nin bir ilçesi olan Halepçe'yi il statüsüne çıkardı.

<span class="mw-page-title-main">Mesture Erdelan</span> Kürt tarihçi ve şair

Mesture Erdelan veya Mâh Şeref Han ya da Mestûre-i Kürdistanî yılları arası yaşamış şair, yazar ve tarihçi. İlk Kürt kadın tarihçisi ve Ortadoğu bölgesinde ilk kadın tarihçilerindendir.

<span class="mw-page-title-main">Mahvi</span> Kürt şair

Mehvi veya Mehwi, klasik Kürt şiirinin ve sufiliğin temsilcilerindendir. Günümüzdeki Kürdistan Bölgesel Yönetimi sınırları içerisinde doğmuştur. Eğitimini İran Kürdistanı'nda Mahabad ve Senendec şehirlerinde aldı. O zamanlar Osmanlı İmparatorluğu olan ve günümüzde Kürdistan Bölgesel Yönetimi sınırlarındaki Süleymaniye şehrinde kadılık görevinde bulundu. 1883 yılında İstanbul'a gelerek II. Abdülhamid ile görüştü. Ardından Süleymaniye'ye dönerek tekke ve cami kurdu. Şiirlerinde sadece sufilik değil ayrıca hayatı anlamada kuşkuculuk ve varoluşçuluk üzerine mesajlar verdi.

Mehmed Emin Zeki Kürt tarihçisi, edebiyatçı ve yazar. Ayrıca Çanakkale, Filistin, Irak ve Kafkas gibi cephelerinde savaşmış bir Osmanlı subayı ve devlet adamı.

<span class="mw-page-title-main">Berhem Salih</span> 8. Irak cumhurbaşkanı

Berhem Ahmed Salih, Kürt siyasetçi. 2018-2022 tarihleri arasında Irak cumhurbaşkanlığı görevinde bulunmuş olan Salih, 2009-2012 tarihleri arasında Kürdistan Bölgesel Yönetimi'nin başbakanlık görevinde bulunmuş ve Irak hükümetinde 2004-2005 ve 2006-2009 tarihleri arasında başbakan yardımcılığı görevinde bulunmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Rıza Talabani</span> Kürt şair

Şeyh Rıza Talabani, Kürt şair. Talabani Kürtçe, Türkçe, Farsça ve Arapça şiirler yazmıştır. Şiirlerinin çoğu hiciv ve yaratıcı aşağılamalardan oluşur.

Baban ailesine mensup Babanzade Ahmed Paşa tarafından 1649 yılında Şehrizor merkezli kurulmuş Kürt prensliği. Prensliğin sınırları Osmanlı'nın Şehrizor Eyaleti, Hemedan ve Kasr-ı Şîrîn bölgesini kapsamaktadır. 1850 yılında Osmanlı tarafından yıkılmıştır.