İçeriğe atla

Nakomlari

Nakomlari (Gürcüce: ნაკომლარი), tarihsel Artani bölgesinde, günümüzde Ardahan ilinin merkez ilçesine bağlı ve eski adı “Gurcibeg” olarak bilinen Tepesuyu köyünde Orta Çağ'dan kalma yapı kalıntılarıdır.[1][2] Nakomlari, terk edilmiş bir köy olarak bilinir.[3]

Tarihçe

Artani bölgesi, 16. yüzyılın ortasında Osmanlıların eline geçtiği sırada, Gürcistan'ı oluşturan bölgelerden biriydi. Bugün Tepesuyu adını taşıyan köyün sınırları içinde, toprakların maliki bir Gürcü beye (aznauri) atfen Osmanlı idaresi tarafından 1595 yılında iki köy kaydedilmiştir.[4][5] Bunlardan biri Küçük Gurci Beg (كوچك كورجی بك) veya Gurcibeg, diğeri ise Gurcibeg-i Süfla (كورجی بك سفلا) adını taşıyordu. Aşağı Gurcibeg (Gurcibeg-i Süfla) köyünde tamamı Hristiyan 30 hane yaşıyordu. Küçük Gurcibeg köyü ise tamamen boşalmıştı.[4][6] Yer adları buranın eski Gürcü yerleşimleri olduğunu göstermektedir. Nitekim 1595 tarihli Osmanlı tahrir defterine göre de Aşağı Gurcibeg köyünün nüfusu Gürcülerden oluşuyordu ve köyde az sayıda Ermeni de yaşıyordu.[7] Bugünkü Tepesuyu yerleşiminin 2,5 kilometre güneydoğusunda bulunan Nakomlari'nin Küçük Gurcibeg köyü olma ihtimali bulunmaktadır.[2] Nitekim Nakomlari, Gürcüce hane anlamına gelen “komli” (კომლი) kelimesinden türemiş olup eski yerleşimi ifade eder.[8]

Kalıntılar

Tepesuyu yerleşiminin güneydoğusunda bulunan Nakomlari kalıntıları, bir tepenin üzerinde genişçe bir alana yayılır. Kuru duvar tekniğiyle inşa edilmiş olup yaklaşık oval bir biçime sahiptir. Yapının duvarları, üzerinde yer aldığı tepenin dış hatlarını takip etmektedir. Yapı çok fazla zarar gördüğü için duvarları tamamen çökmüş ve taş yığınına dönüşmüştür. İri taşlarla inşa edilmiş olan kuzey duvarının bir kısmı günümüze ulaşmıştır. Bu duvara iç kısımdan bitişik küçük ebatlı ve tamamen yıkılmış yuvarlak biçime sahip yapılar bulunmaktadır. Batı kısmında ise, yüksekçe yerde, orta irilikte taşlarla inşa edilmiş yuvarlak formlu yapının izleri fark edilmektedir.[1]

Nakomlari'de ayrıca bu köyün kilisesinin kalıntıları bulunmaktadır. Doğu duvarının günümüze ulaşmış olan kısmının uzunluğu 2 metredir. Batı duvarının ise kuzey kısmı kalmıştır. Bu duvarın iç kısmında kalan birkaç taş, kilisenin dolgu duvar tekniğiyle inşa edildiğini ve düzgün yüzey taşlarına sahip olduğunu göstermektedir. Kilisenin çevresinde evlerin kalıntıları bulunmaktadır. Kilise eski bir Rus haritasında da işaretlenmiştir.[2]

Kaynakça

  1. ^ a b 2019 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2019 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2021, s. 62. 8 Haziran 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9746-3-2
  2. ^ a b c 2014 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2014 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2015, s. 123. 11 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-0-7362-5
  3. ^ Tao-Klarceti: Tarihsel ve Kültürel Anıtlar (ტაო-კლარჯეთი: ისტორიისა და კულტურის ძეგლები), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, Tiflis, 2018, s. 196, ISBN 978-9941-478-17-8.
  4. ^ a b "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; III. cilt (1958), s. 522". 15 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Kasım 2023. 
  5. ^ "Konstantine Martvileli, "Ardahan Bölgesinde", Sakartvelo gazetesi, 9 Ekim 1917, sayı. 219". 9 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ocak 2024. 
  6. ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; II. cilt (1941), s. 447, 459". 17 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Kasım 2023. 
  7. ^ "1595 tarihli Osmanlı mufassal defterine göre "Gürcistan Vilayeti"nin etnik haritası". 1 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ocak 2024. 
  8. ^ "კომლი" - A Comprehensive Georgian-English Dictionary, Londra, 2006, 2 cilt 9 Ocak 2024 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 0-9535878-3-5

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Bağdaşen, Ardahan</span>

Bağdaşen, Ardahan ilinin Merkez ilçesine bağlı bir köydür.

<span class="mw-page-title-main">Tepesuyu, Ardahan</span> Ardahanda bir köy

Tepesuyu, Ardahan ilinin Merkez ilçesine bağlı bir köydür. Eski adı Gürcübey'dir.

Tagureti Kilisesi, Tavgeti Kilisesi olarak da bilinir, Ardahan ilinin merkez ilçesine bağlı Bağdaşen köyünün sınırları içinde Orta Çağ'dan kalma bir Gürcü kilisesidir.

Urumi Kilisesi, Urum Kilisesi olarak da bilinir, Ardahan ilinin merkez ilçesine bağlı Bağdaşen köyünün sınırları içinde Orta Çağ'dan kalma bir yapıdır. Günümüzde ortadan kalkmış olan ve adının Urumi kelimesinden geldiği tahmin edilen Urumi köyünün kilisesiydi.

Karsnia Kilisesi, Artvin ilinin Ardanuç ilçesinde, eski adı Karsnia olan Kapıköy'de Orta Çağ'dan kalma Gürcü kilisesidir.

Mglivani Kilisesi, tarihsel Artani bölgesinde, günümüzde Ardahan ilinin Hanak ilçesine bağlı Çayağzı köyünün sınırları içinde Orta Çağ'da Gürcülerden kalma kilisedir. Ortadan kalkmış olan Mglivani köyünün kilisesiydi. Mglinavi Kilisesi olarak da bilinir.

Mglivani Kalesi, tarihsel Artani bölgesinde, günümüzde Ardahan ilinin Hanak ilçesine bağlı Çayağzı köyünün sınırları içinde Orta Çağ'da Gürcülerden kalma kaledir. Ortadan kalkmış olan Mglivani köyüne atfen bu adla anılır. Mglinavi Kalesi ve Kırnav Kalesi olarak bilinir.

Bebereki Kilisesi, tarihsel Artani bölgesinde, günümüzde Ardahan ilinin merkez ilçesine bağlı ve eski adı Bebereki olan Çetinsu köyünde Orta Çağda Gürcülerden kalma bir kilisedir.

Kalacuk Kilisesi veya Kalecik Kilisesi, tarihsel Artani bölgesinde, günümüzde Ardahan ilinin merkez ilçesine bağlı Ölçek köyünün sınırları içinde Orta Çağ'dan kalma Gürcü kilisesidir.

Mglivani, tarihsel Artani bölgesinde, günümüzde Ardahan ilinin Hanak ilçesine bağlı Çayağzı köyünün sınırları içinde ortadan kalkmış bir Gürcü köyüdür. Mglinavi (მგლინავი) ve Glinav olarak da adlandırılan bu yerleşimden geriye kilise ve kale kalmıştır.

Bergi Kilisesi, Börk Kilisesi ve Yukarı Bergi Kilisesi olarak da bilinir, tarihsel Eruşeti bölgesinde, günümüzde Ardahan ilinin Hanak ilçesine bağlı ve eski adı Bergi olan Börk köyünde Orta Çağ'dan kalma bir kilisesidir.

Pancureti Kilisesi, tarihsel Tao bölgesinde, günümüzde Erzurum ilinin Şenkaya ilçesine bağlı ve eski adı Pancureti olan İnceçay kırsal mahallesinde Orta Çağ'dan kalma Gürcü kilisesidir.

Koditzkaro Kilisesi veya Kodistzkaro Kilisesi, tarihsel Artani bölgesinde, günümüzde Ardahan ilinin merkez ilçesine bağlı ve eski adı Koditzkaro olan Akyaka köyünde Orta Çağ'dan kalma Gürcü kilisesidir. Köyün Türkçeye yerleşmiş adından dolayı Kodushara Kilisesi veya Koduzhara Kilisesi olarak da bilinir.

Sindisgomi Kilisesi, tarihsel Artani bölgesinde, günümüzde Ardahan ilinin merkez ilçesine bağlı ve eski adı Sindisgomi olan Yalnızçam köyünde Orta Çağ'da Gürcülerden kalma bir kilisedir.

Anuşivani, tarihsel Artani bölgesinde, günümüzde Ardahan ilinin merkez ilçesine bağlı ve eski adı Komki olan Tepeler köyünün sınırları içinde eski bir köy ve bu köye ait kilisedir.

Uri Kalesi, tarihsel Artani bölgesinde, günümüzde Ardahan ilinin merkez ilçesine bağlı ve eski adı Uri olan Altaş köyünde Orta Çağ'da Gürcülerden kalma kaledir. Uri köyünün bugünkü adından dolayı Altaş Kalesi olarak da bilinir.

Skarebi Kilisesi, tarihsel Artani bölgesinde, günümüzde Ardahan ilinin Çıldır ilçesine bağlı ve eski adı Skarebi olan Kotanlı köyünde Orta Çağ'dan kalma Gürcü kilisedir.

Abrnesi Kilisesi, tarihsel Tao bölgesinde, günümüzde Erzurum ilinin Tortum ilçesine bağlı ve eski adı Abrnesi olan Suyatağı köyünde Orta Çağ'da Gürcülerden kalma bir kilisedir. Aburnes Kilisesi olarak da bilinir.

Petrisi Kalesi, tarihsel Cavaheti bölgesinde, günümüzde Ardahan ilinin Çıldır ilçesine bağlı Akkiraz köyünün sınırları içinde Orta Çağ'da Gürcülerden kalma bir kaledir. Petresi Kalesi olarak da bilinir. Adını, ortadan kalkmış olan Petrisi (Petresi) köyünden alır.

Begrahatuni Kilisesi, tarihsel Artani bölgesinde, günümüzde Ardahan ilinin Çıldır ilçesine bağlı ve eski adı Begrahatuni olan Eskibeyrehatun köyünde, Orta Çağ'da Gürcülerden kalan bir kilisedir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.