İçeriğe atla

Nakalakevi yazıtı

Nakalakevi yazıtı, Ortakent yazıtı ve Puçhuleti yazıtı olarak da bilinir, tarihsel Eruşeti bölgesinde, eskiden bir kent olan Nakalakevi’deki Urartu yazıtıdır. Urartu kralı I. Argişti dönemine ait bu çiviyazısı yazıtta, kralın Torium (Tariun) ülkesine sefer yaptığı, yol üzerindeki Diaohi ülkesini yerle bir ettiği belirtilmiştir.[1]

Nakalakevi (ნაქალაქევი), Gürcüce bir yer adıdır ve “eski şehir yeri” anlamına gelir.[2] Bu yerleşmenin sonradan küçük bir yerleşmeye dönüştüğü Gürcü coğarafyacı Vahuşti’nin Gürcistan Krallığı'nın Tasviri („აღწერა სამეფოსა საქართველოსა" / Ağtsera Sameposa Sakartvelosa) eserinde Nakalakevi'den "Eskiden bir kent, şimdi bir kasaba olan Nakalakevi, Samğereti'nin batısındadır" diye söz etmiş olmasından da anlaşılmaktadır.[3] Nakalakevi'nin (Büyük Nakala) adı 1959 yılında Ortakent olarak değiştirildi. Bundan dolayı Nakalakevi yazıtına “Ortakent yazıtı” da denmiştir.[4][5] Öte yandan bugün ortadan kalkmış olan Puçhuleti köyünde bulunduğu için Puçhuleti yazıtı olarak da bilinen yazıt, bu eski yerleşmenin 550 metre uzağında, Kasreti Deresi'nin sağ kıyısında dik bir kayada yer alır. Yer seviyesinden 6-7 metre yükseklikteki yazıt, 159 x 60 cm civarında bir alanı kaplamaktadır.[1]

Karlı Menua'dan sonra Urartu tahtına çıkan oğlu I. Argişti (MÖ 785 - 763), babasının politikasını takip edip kuzeye seferler düzenlediği Nakalakevi yazıtından da anlaşılmaktadır. Kuzeye yaptığı bir sefer sırasında Tariu ülkesini ele geçirdiği, erken dönem Proto-Kartveli krallığı kabul edilen Diaohi (Diauehi) haraca bağladığı bu yazıttan anlaşılmaktadır.

Nakalakevi yazıtı metni:[5]

“ Tanrı Haldi kendi silahlarıyla sefere çıktı. Düşman ülkesi olan Tariu ülkesini ele geçirdi -ve-... ele geçirdi. Argişti önünde yere çaldı. Tanrı Haldi güçlü - dür-. ...Minuaoğlu Argişti sefere çıktı. Tanrı Haldi önden gitti. Argişti der ki: Tariu ülkesini ele geçirdim. ... Huşa ülkesine kadar -ve- Bia ülkesine kadar ilerledim. Aşqalaşi ülkesine gittim. Tanrı Haldi’nin buyruğuyla Argişti der ki: Diauehi ülkesinin kralı önümde göründü ve -haraç- verdi (?). Ahuria şehrini... dışarıya attım. ... Qu[ ]uni şehrini ... Orada 72.080 besili büyük baş hayvan, 7.000 ... 11... Kimilerini öldürdüm, kimilerini -de- canlı götürdüm. 6 kale yerle bir ettim. 50 şehir yaktım. Minuaoğlu Argişti, güçlü kral, Bianili ülkesinin kralı, Tuşpa şehrinin hükümdarıdır. Her kim bu yazıtı tahrip ederse tanrı Haldi -ve- tanrı Quera -onu- güneş ışığından yoksun etsinler.... „

Kaynakça

  1. ^ a b 2014 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2015, s. 21 11 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-0-7362-5
  2. ^ "ნაქალაქარი, ნაქალაქევი" - A Comprehensive Georgian-English Dictionary, 2006, 2 cilt ISBN 0-9535878-3-5
  3. ^ "ნაქალაქევი" - Kartlis Tshovreba Arkeoloji ve Yer Adları Sözlüğü
  4. ^ "Köylerimiz, (Yayımlayan) İçişleri Bakanlığı, Ankara, 1968, s. 626". 23 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ekim 2021. 
  5. ^ a b "Veli Ünsal, "Urartu Krallığı'nın Kuzeybatı Seferleri"". 26 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Aralık 2019. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Urartular</span> Van Gölü civarında kurulmuş Demir Çağ krallığı

Urartular, başkenti Tuşpa (Van) olan tarihi krallık. Urartu Devleti en güçlü döneminde, günümüzdeki Doğu Anadolu Bölgesi, Kuzeybatı İran, Irak'ın küçük bir bölümü ile kuzeyde Aras Vadisi'ne egemendi.

<span class="mw-page-title-main">Kanlıdivane</span> Mersinin Erdemli ilçesinde yer alan antik kent

Kanlıdivane, günümüzde Mersin'in Erdemli ilçesinde yer alan antik kent. MÖ 3. yüzyılda kurulan ve MS 4. yüzyılda adı Neapolis olarak değişen kentin Elaiussa Sebaste'nin sur dışında yer alan uzantısı olduğu tahmin edilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Hanak</span> Ardahanın ilçesi

Hanak, Ardahan ilinin bir ilçesi ve bu ilçenin merkezi olan kasabadır.

<span class="mw-page-title-main">Diaohi</span>

Diaohi veya Dayaeni, muhtemelen MÖ 12. yüzyılda, Bronz Çağı Çöküşü (Hitit) sonrası dönemde oluşmuş, Kuzeydoğu Anadolu bölgesinde bulunan kabileler birliğiydi. Burada yaşayan kabilelerin Kartveli dillerini veya Hurri dilini konuştukları tahmin edilmektedir.

Antik Mısır tarihi'nin Altıncı Hanedan‘ı içinde yer alan bilinen yöneticiler.

<span class="mw-page-title-main">Ardanuç</span> Artvinin ilçesi

Ardanuç, Karadeniz Bölgesi’nin doğu ucunda, Artvin iline bağlı ilçe ve bu ilçenin merkezidir. Ardanuç adı Gürcüce Artanuci’den gelir. Ardanuç kenti, tarihsel Klarceti bölgesinin en eski yerleşim yerlerinden biridir. Ortaçağda Gürcü hanedanı Bagrationilerin önemli merkezlerinden biri olmuştur. Ardanuç kasabası Artvin kentine 39 kilometre uzaklıktadır. İlçenin rağbetle tüketilen yemeklerinden birisi de çağ kebabıdır.

<span class="mw-page-title-main">Gurgum</span>

Gurgum Krallığı coğrafi olarak Akdeniz, Doğu Anadolu, İç Anadolu ve Güneydoğu Anadolu’nun kesişim noktasında kurulmuş bir Neo-Hitit kent devletidir. Krallığın merkezi genellikle bugünkü Maraş Kalesi ve çevresi olarak görülür. Burada Gurgum ve Marqasti tanımları arasındaki fark, birinin bir bölgeyi diğerinin ise kent merkezini ifade etmesidir.

<span class="mw-page-title-main">Çavdarlı, Hanak</span>

Çavdarlı, Ardahan ilinin Hanak ilçesine bağlı bir köydür.

<span class="mw-page-title-main">Geç Hititler</span> Vikimedya liste maddesi

Geç Hititler veya Geç Hitit Devletleri, Anadolu'nun Demir Çağı'ndaki Luvice, Aramice ve Fenikece konuşan siyasi varlıklarıdır. MÖ 1200'lerde batıdan gelen Ege Göçleri'nin saldırılarından kurtulabilen Hititler güney ve güney - doğu Toroslar'ın dağlık bölgelerine çekilerek yaşamışlar ve her biri bağımsız beylikler kurmuşlardır. Geç Hitit Devletleri MÖ 11. yüzyıldan itibaren hem siyasal hem de kültürel anlamda Arami etkisi altına girdiler ve zamanla Aramileştiler. Geç Hitit Devletleri Urartu ve Asurlular'a bağımlı olarak yaşadılar. MÖ 7. yüzyılda ise Asurlular bu devletlerin siyasal varlığına son verdi. Bu tarihten sonra bu devletlerin her biri Asur eyaleti oldu. Karkamış, Pattin(Unqi), Sam'al, Gurgum, Kummuhu, Milid, Keveh, Hilakku ve Tabal devletleri; Geç Hitit Devletleridir.

<span class="mw-page-title-main">I. Argişti</span>

I. Argişti, MÖ 785-763 arasında hüküm sürmüş bir Urartu kralıdır. Günümüzdeki Ermenistan'ın başkenti olan Erivan kentinin temelini oluşturan Erebuni Kalesi'ni inşa etmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Kommagene Krallığı</span>

Kommagene Krallığı, İrani Orontid Hanedanı'nın Helenleşmiş bir kolu tarafından yönetilen Greko-Pers krallığıdır. Partlar, Ermeniler ve Romalılar arasında tampon bir ülke olmuştur.

Urartuca, günümüzde Türkiye'nin Doğu Anadolu Bölgesi'nde, Ermeni Yaylası adıyla da bilinen coğrafî bölgede, Van Gölü çevresinde yerleşmiş ve başkenti günümüz Van şehrinin yakınlarında kurulmuş Urartu Krallığı'nda yaşayanlar tarafından konuşulan dil. Ne coğrafi kökeni ne de çoğunluk dili olarak konuşulduğu bölge kesin olarak belirlenememekle birlikte muhtemelen Van Gölü çevresi ve Yukarı Zap Suyu Vadisi'nin yakınlarında baskın olarak konuşulmuştur.

Habibuşağı Kale, Elazığ ilinin Baskil İlçesinde yer alan bir höyüktür. Etrafı çepeçevre kalker kayalıklarıyla çevrili olup günümüzde Karakaya Baraj Gölü suları altında kalmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Tao (bölge)</span> Tarihi bölge

Tao, Gürcistan’ın tarihsel ve coğrafi bölgesidir. Tarihsel Mesheti bölgesinin bir parçası olan Tao, günümüzde Türkiye sınırları içinde yer alır. Çoruh havzasının orta kısmını kapsar. Tao ve Klarceti bölgeleri Tao-Klarceti olarak anılır. Tao bölgesinin adı Gürcü boyu Taohilerden gelir.

<span class="mw-page-title-main">II. Sarduri</span>

II. Sarduri, babası I. Argişti'nin ölümüyle tahta geçen Urartu kralıdır. Urartuların en parlak döneminde krallık yapan Sarduri, Asurlular da dahil olmak üzere birçok komşu devletin topraklarını ele geçirmiştir. Kolhis devletinden bahseden en eski yazılı kaynaklar II. Sarduri'nin döneminde yazılmış Urartu yazıtlarıdır.

<span class="mw-page-title-main">Tmogvi</span>

Tmogvi, Gürcistan'ın Samtshe-Cavaheti bölgesinde, Aspindza Belediyesi'nde bir köydür. Mtkvari Nehri'nin sağ kıyısında, deniz seviyesinden 1.260 metre yükseklikte yer alır. Aspindza kasabasına 23 km uzaklıktadır.

<span class="mw-page-title-main">Cavahiler</span>

Cavahiler, çoğunlukla Gürcistan'ın Samtshe-Cavaheti bölgesinde yaşayan Gürcülerin etnik boylarından biridir. Cavahiler, Cavaheti'nin yerli halkıdır. Terminolojide Cavaheti adı, geleneksel Gürcüce –eti eki ile "Cavah" kökünden gelmektedir ve Cavahilerin yurdu anlamına gelir. Cavahiler, Gürcü dilinin Cavaheti lehçesini konuşurlar.

Nakalakevi, tarihsel Eruşeti bölgesindeki yerleşim yerlerinden biriydi. Ardahan kazasına bağlı Hanak nahiyesinin bir köyüyken, adı 1959 yılında Ortakent olarak değiştirildi. Ortakent günümüzde Hanak kasabasının bir mahallesidir.

Utupursi, Proto Güney Kafkas dilini konuşan halkların yaşadığı düşünülen Diaohi Krallığı'nın bilinen son hükümdarıdır. Saltanatı otuz yıl süren Utupursi, bu süre zarfında komşu krallık Urartular'ın yayılmacı politikasıyla mücadele etti. MÖ 8. yüzyılın ilk yarısında kral Menua ve I. Argişti'nin ordularına karşı savaştı. Saltanatı Urartu metinlerinde geçmektedir.

Asya, MÖ 9. yüzyılın ortalarında hüküm sürmüş, halkı Proto-Güney Kafkas kabilelerinden oluşan Diaohi Krallığı'nın hükümdarıydı. Asya, III. Şalmanezer'in askeri seferlerini anlatan Asur kaynaklarında geçmektedir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.