İçeriğe atla

Nakada kültürü

Nakada kültürü ismini Kina, Nakada kasabasından alan, arkeolojik bir Kalkolitik Hanedan öncesi Mısır (y. MÖ 4400-3000) kültürü.

Son evresi Nakada III, Antik Mısır Hanedan Dönemi (MÖ 3200-3000) olarak adlandırılan dönemden bir öncekidir.

Mısır'da insan Paleolitik Çağ'dan itibaren vardı. Bu dönemin Mısır toplulukları, merkezi bir yönetim sistemi kuramamışlardı. Siyasal birlik adına ise ilk gelişme bu dönemin sonunda Yukarı Mısır'ın kuzeyinde yer alan Hierakonpolis merkezli oldu.[1]

Hanedanlık öncesi dönemde ve Erken Hanedanlık Dönemi'nde Mısır iklimi, günümüz Mısır ikliminden çok daha az kuraktı. Mısır topraklarının geniş bir bölümü, hayvanların otladığı savanlarla doluydu. Flora ve fauna günümüze oranla büyük bir çeşitliliğe sahipti. Doğal olarak avlanmak yaygındı ve bu durum birçok türün ilk olarak bu bölgedeki insanlar tarafından evcilleştirilmesine olanak sağladı.

MÖ 5500 dolaylarında vadide yaşayan küçük insan toplulukları; tarım üzerinde etkili bir denetim, hayvan yetiştiriciliği, çömlekçilik gibi işlerde kendini gösteren bir dizi kültürel gelişme sağlamışlardı. Yukarı Mısır'daki bu kültürlerin en yüksek gelişme göstermiş olanı, Badari Kültürü, yüksek kalitede çömlekçiliği, taş aletleri ve bakır kullanımıyla bilinmektedir. Kuzey Mısır"da Badari Kültürünü, birçok gelişme gösteren Gerzean ve Semainean kültürleri izledi.[1]

Dönemleri

Nakada I

Erken dönem, Badari Kültürü ile paralel olarak ilerledi ama yavaş yavaş yerini aldı.[2] Küçük köylerde yaşadılar ve Nil vadisinin ekimini geliştirdiler. Ancak kültür, sanatsal artışın ve kadın doğurganlık figürlerine ek olarak sakallı erkek figürlerinin çoğalmasıyla dikkat çekici hâle geldi.[2]

Her köyün, köylülerin klanı ile ilişkilendirilen kendilerine ait hayvan tanrısı vardı.[2] Bu durum, Mısır'ı totemlerle temsil edilen bölgelere ayıran nom sisteminin temelini oluşturdu.

Nakada I dönemine ait mezarlardaki ölen kişiler, ahirette onlara eşlik etmesi için heykelciklerle gömülmüştür.[2] Bu heykelcikler, Mısır mezarlarında bulunan ushabti figürlerinin öncüleridir.

Nakada II

Nakada II (Bu adı taşıyan köyün yakınındaki buluntular nedeniyle Gerzean olarak da bilinir) evresi MÖ 3500 civarında başladı. Bu kültürde, insanlar tarım sanatında ve yapay sulamanın kullanımında ustalaştılar. Gelişen tarım sayesinde artık yiyeceklerini avlamak zorunda kalmadılar. İnsanlar sadece köyler değil kasabalar inşa ettiler ve her zamankinden daha yüksek nüfus yoğunluğuna sahip alanlar yarattılar.[2]

Kültür, yeni çömlek stilleri ve daha karmaşık oymalar yaratarak sanatsal eğilimler geliştirmeye devam etti. Birçok hayvan ve kalkan şeklinde palet kullanıldı. Erken hanedanlık döneminin tören paletlerine (Örneğin Narmer paleti) ait açık bir bağlantı oluştururlar. Ayrıca, Mezopotamya ve Asya'nın eski halklarıyla bakır başta olmak üzere ticaret yaparak metal işleme becerilerini de geliştirdiler.[2]

Silindirik mühürlerin (Tipik bir Mezopotamya eşyası) tanıtılması, kültürlerinin komşularından etkilendiğini göstermektedir. Ek olarak tanıdık Mısır tanrılarından Hathor, Ra ve Horus'un da bu döneme dayandığı düşünülmektedir.[2][3]

Cenaze törenleri de bu dönemde değişti. Ahşapla kaplı dikdörtgen mezarlar yarattılar ve vücut özellikle batan güneşe dönük değildi. Zenginler ve fakirler arasında mezar eşyalarının kalitesi bakımından belirgin bir fark vardı ve cenaze töreni sırasında ritüel için paramparça olan birçok çanak çömlek kullanılmıştı. Hierakonpolis'teki Mezar 100 (Boyalı Mezar), büyük olasılıkla yerel bir liderin mezarı, Nakada III evresinde geliştirilerek yeniden kullanılmış bilinen en eski süslü mezardır.[2]

Nakada II döneminde mimarlıkta da bir sıçrama yaşandı. Nekhemli Horus'un kült merkezi olan Nekhen'de (Hierakonpolis) bir saray ve tören alanı inşa edildi. Küçük binalarla çevrili büyük bir oval avlusu vardır ve açıkça Erken Hanedan Dönemi'nin ritüel bölgelerinin habercisidir. Kompleksin özellikleri (Ahşap ve hasırdan yapılmış), Djoser'in basamaklı piramit kompleksinin yapımında ilham kaynağı oldu.[2]

Nakada III

Nakada III ("Semainean" olarak da bilinir) MÖ 3200'den 3000'e kadar olan kısa bir dönemdir ve genellikle Protodinistik Dönem veya Hanedan 0 olarak adlandırılır. Bu dönemde Yukarı ve Aşağı Mısır kültürü arasında belirgin bir fark vardır.

Devlet oluşumu bu çağda ve belki de daha önce başladı. Nil boyunca çeşitli küçük şehir devletleri ortaya çıktı. Yüzyıllar süren fetihler, Yukarı Mısır'ı üç büyük devlete indirdi: Thinis, Nakada ve Nekhen. Thinis ve Nekhen arasında sıkışıp kalan Nakada ilk düşen oldu. Thinis daha sonra Aşağı Mısır'ı fethetti. Nekhen'in Thinis ile ilişkisi belirsizdi, ancak bu iki devlet, Thinite kraliyet ailesinin tüm Mısır'ı yönetmesiyle barışçıl bir şekilde birleşmiş olabilir. Thinite kralları Abydos Ta Umm el-Qa'ab mezarlığında toprağa verildi.

Çoğu mısırbilimci, Narmer'i hem bu dönemin son kralı hem de Birinci Hanedanlığın ilk kralı olarak kabul eder. Bazıları ise Akrep Kral'ı son kral olarak kabul eder.

Kronoloji

Nakada dönemi ilk olarak, şehri 1894'te keşfeden İngiliz Mısırbilimci William Flinders Petrie tarafından, üç alt döneme ayrıldı:

  • Nakada I: Amratian (yakınındaki mezarlık El-Amrah'tan dolayı)
  • Nakada II: Gerzean (yakınındaki mezarlık Gerzeh'ten dolayı)
  • Nakada III: Semainean (yakınındaki mezarlık Es-Semaina'tan dolayı)

Kaynakça

  1. ^ a b Ayus, Şıvan. "Hanedanlık Öncesi Mısır". 9 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Eylül 2022. 
  2. ^ a b c d e f g h i "Naqadan Culture | Ancient Egypt Online" (İngilizce). 19 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Eylül 2022. 
  3. ^ "Hathor (Mısır Mitolojisi) – Özhan Öztürk Makaleleri". 2 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Eylül 2022. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Antik Mısır</span> Kuzeydoğu Afrikada varolmuş bir antik medeniyet

Antik Mısır, Antik Çağ'daki medeniyetlerden biridir. Kuzeydoğu Afrika'da Nil Nehri'nin denize ulaştığı yarısı çevresinde yayılmış antik bir uygarlıktır. Uygarlığın yayıldığı bölge, bugünkü Mısır toprakları içinde yer almaktadır. MÖ 3.050 yılları civarında kuruluşundan önce, "Aşağı Mısır" ve "Yukarı Mısır" olarak ikiye ayrılmaktaydı. Uygarlık, MÖ 3.150 yılında ilk firavunun yönetimi altında Aşağı Mısır ve Yukarı Mısır'ı politik olarak birleştirdi. Bu politik birlik, izleyen 3 bin yıl boyunca sürdü.

<span class="mw-page-title-main">İsis</span>

İsis, Osiris'in, Seth ve Nephthys'in kardeşidir, Nut ve Geb'in kızları ve çocuk Horus'un annesidir. Bazı kaynaklara göre Anubis de İsis ile Osiris'in oğludur.

Bu makale Antik Mısır'ın Hanedan öncesi Mısır'dan, Firavun unvanının Roma İmparatorları tarafından son kez alınmasına kadar Mısır'ı yönetmiş olan bilinen firavunlarının bir listesidir. Verilen tarihler yaklaşık tahminler olarak alınmalıdır. Çeşitli kaynaklarda kullanılan sistem ve alınan varsayımlara göre farklı tarihlemeler bulunabilir.

Mısır'ın İlk Hanedan Dönemi Hanedan Öncesi Dönem'in hemen sonundaki dönemi anlatır. III. Naqada olarak bilinen arkeolojik evreye denktir. Bazen Hanedan 0 veya Geç Hanedan Öncesi Dönem olarak da adlandırılır.

<span class="mw-page-title-main">Erken Hanedan Dönemi (Mısır)</span> kuzeydoğu afrikada varolmuş bir antik kent

Mısır'ın Erken Hanedan Dönemi veya Arkaik Mısır birinci ve ikinci hanedanlar döneminde MÖ 2920'de Mısır'ın İlk Hanedan Dönemi ardından, MÖ 2575 yani Eski Krallık döneminin başlangıcına kadar olan dönemdir. Bazı mısırbilimciler Üçüncü Hanedanı da bu döneme eklemektedirler.

Mısır tarihi'ndeki Birinci Hanedan bünyesinde bulunan bilinen kralları içerir.

Mısır tarihi'ndeki İkinci Hanedana ait bilinen yöneticiler.

<span class="mw-page-title-main">Eski Krallık</span>

Eski Krallık MÖ 3. bin yıllık döneme verilen addır. Mısır ilk defa bu dönemde medeniyet gelişmişliği ve başarıları açısından devamlı zirvededir. Bu dönem "Krallık" dönemleri olarak adlandırılan üç dönemden ilkidir, bunlar Nil Vadisi'nde medeniyetin en yüksek olduğu dönemlerdir. Eski Krallık genellikle Mısır'ın Üçüncü Hanedan'dan Altıncı Hanedan'a kadar yönetildiği zaman aralığından bahseder. Ayrıca birçok mısırbilimci, Memphisli yedinci ve sekizinci hanedanları Memphis merkezi idari yapılanmasının devamı olması nedeniyle Eski Krallık içinde sayar. Eski Krallık dönemini, mısırbilimciler tarafından Birinci Ara Dönemi olarak adlandırılan ayrılık ve göreli kültürel düşüş dönemi takip eder.

Bu zaman çizelgesinde, gerçekleşmiş olan tarihsel olayların tarihsel dökümünü yapmak veya Orta Doğu'nun doğuşunu yönlendiren olayları derleyip toplamaya çalışılır.

<span class="mw-page-title-main">Antik Mısır sanatı</span>

Antik Mısır'da sanat, MÖ 31. yüzyıl ile MS 4. yüzyıl arasında eski Mısır'da üretilen sanatı ifade eder. Resimler, heykeller, papirüs, fayans, mücevher, fildişi, mimari ve diğer sanat ortamları üzerine çizimler içerir. Aynı zamanda çok muhafazakâr: sanat tarzı zamanla çok az değişti. Hayatta kalan sanatın çoğu, Mısırlıların öbür dünyaya olan inancı hakkında daha fazla fikir veren mezarlar ve anıtlardan geliyor.

Nekhen ya da Hierakonpolis, Yukarı Mısır'ın hanedan öncesi dönemine ait dini ve siyasi başkentidir. Başkentin MÖ 3100 - 2686 yılları arasında da varlığını koruduğu düşünülmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Narmer Paleti</span> Antik Mısıra ait, MÖ 31. yüzyıldan kalma, üzerinde ilk hiyeroglif yazılarının bulunduğu palet

Narmer Paleti ya da Büyük Hierakonpolis Paleti Antik Mısır'a ait, MÖ 31. yüzyıldan kalma, üzerinde ilk hiyeroglif yazılarının bulunduğu palet. Üzerindeki firavun Narmer tarafından Yukarı ve Aşağı Mısır'ın birleştirildiğini gösteren çizimler olduğu düşünülür. Firavun paletin bir yüzünde Yukarı Mısır'ın (Güney) soğan biçimindeki "Beyaz Taç"ını, diğer yüzde ise Aşağı Mısır'ın (Kuzey) "Kırmızı Taç"ını giyer biçimde çizilmiştir. Nekhen'deki ana mahzende birlikte bulunmuş olduğu Akrep kolonkbaşı ve "Nekhen kolonbaşı" ile birlikte bir Mısır firavununa ait bilinen ilk tasvirleri içerir. Palet aynı zamanda, paletin yapıldığı dönemdeki Antik Mısır sanatına ait klasik eğilimleri de gösterir. Mısırolog Bob Brier Narmer paletini "dünyadaki ilk tarihi belge" olarak tanımladı.

<span class="mw-page-title-main">Badâri kültürü</span>

Badari Kültürü, Antik Mısır'da Yukarı Mısır'ın Hammamat Vadisi'nde El-Badari bölgesinde gelişen antik kültür. MÖ 4500-4000 arası dönemde ortaya çıktığı, belki de MÖ 5000'lere kadar geriye gidebileceği tahmin edilmektedir. Antik Mısır'da ortaya çıkmış olan bilinen en eski kültürdür.

<span class="mw-page-title-main">Mehit</span>

Mehit veya Mehyt eski bir Mısır tanrıçasıydı. Erken Hanedanlık döneminde, sırtından çıkan üç direk ile yatan bir dişi aslan olarak tasvir edildi. O dönemde, birçok erken hanedan mühürlerinde ve fildişi eserlerinde, genellikle bir Yukarı Mısır tapınağının temsiliyle birlikte görülürdü. Ana ibadet yerleri Hierakonpolis ve Thinis'ti.

<span class="mw-page-title-main">Amratian kültürü</span>

Amratian kültürü, ayrıca Naqada I olarak da adlandırılır, MÖ 4000-3500 yılları arasına tarihlenen tarih öncesi Yukarı Mısır kültürüdür. Amratian kültürü adını, el-Badari'nin yaklaşık 120 km güneyindeki arkeolojik kazı alanı el-Amrah'dan almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Hedju Hor</span>

Hükümdarlığının MÖ 3250 civarında olduğu sanılmaktadır, ancak Nil Deltası bölgesinde bulunan yazıtlardan ve Tura'dan gelen çanak çömlek parçalar haricinde hakkında neredeyse hiçbir şey bilinmemektedir. Aşağı Mısır'ın ilk firavunu veya sonuncusu olduğu tahmin edilmektedir; ya da 0 Hanedanı üyesi olduğu düşünülmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Ny-Hor</span>

Ny-Hor, Hanedan Öncesi Dönem'den olası bir firavundur. Mısırbilimci Werner Kaiser'e göre adı "Avcı" anlamına gelir. MÖ 31. yüzyılda hüküm sürmüş olabilir.

II. Akrep, Kral Akrep olarak da bilinir, Yukarı Mısır'ın Protodinastik Dönemi'nde hüküm süren bir hükümdardı.

<span class="mw-page-title-main">Ka (firavun)</span>

Ka, ayrıca Sekhen, Yukarı Mısır'ın 0. Hanedanı'na ait bir Hanedan Öncesi firavundur. Muhtemelen MÖ 32. yüzyılın ilk yarısında hüküm sürmüştür. Saltanatının uzunluğu bilinmiyor.