İçeriğe atla

Nadoten-Vetsuvetence

Nadoten-Vetsuvetence
Nadot’en & Wets’uwet’en
Ana dili olanlarKanada (Britanya Kolombiyası)
Konuşan sayısı292 (Nadotence 161; Vetsuvetence 131)  (tarih gerekli)
Dil ailesi
Denesey
Na-Dene
Eyak-Atabask
Atabask
Kuzey
  • Nadoten-Vetsuvetence
Dil kodları
ISO 639-2bcr
ISO 639-3

Nadoten-Vetsuvetence (İngilizce Babine-Witsuwit’en, Northern Carrier, Western Carrier, Bulkley Valley - Lakes District Language), Kanada'da Britanya Kolombiyası bölgesinde konuşulan yok olma tehlikesindeki Atabask dillerinden bir Kızılderili dilidir. En yakın akrabası Dakelcedir. Dakel ve Sekanilerle birlikte Carrier Sekani Tribal Council adı altında idari birlik oluştururlar.

Diyalekt ve kabileler[1]

  • Nadotence (kendilerince Nadot’en; İngilizce Babine)
    • Chesletta şivesi (İngilizce Chesletta sub-dialect). Akıcı konuşan 10 kişidir. Cheslatta Carrier Nation adı altında idfari birlik oluştırırlar.
    • Babine gölü şivesi [İngilizce Lake Babine sub-dialect]. Akıcı konuşan 51 kişidir.
    • Takla gölü şivesi [İngilizce Takla Lake sub-dialect]. Akıcı konuşan 100 kişidir. Takla Lake First Nation adı altında idari birlik oluştururlar.
  • Vetsuvetence (kendilerice Wets’uwet’en; İngilizce Witsuwit’en, Wetsuwet’en). Bulkley Valley yöresinde konuşulur
    • Hagwilget şivesi (İngilizce Hagwilget Village sub-dialect). 235 kişilik nüfustan kaç kişinin akıcı konuştuğu bilinmiyor.
    • Moricetown şivesi (İngilizce Moricetown sub-dialect). Akıcı konuşan 97 kişidir. Moricetown Band Office adı altında idari birlik oluşturular.
    • Nee-Tahi-Buhn şivesi (İngilizce Nee-Tahi-Buhn sub-dialect). Akıcı konuşan 8 kişidir. Nee-Tahi-Buhn Indian Band adı altında idari birlik oluşturular.
    • Skin Tyee şivesi (İngilizce Skin Tyee sub-dialect). Akıcı konuşan 14 kişidir. Skin Tyee Nation adı altında idari birlik oluşturular.
    • Ts'il Kaz Koh şivesi (İngilizce Ts'il Kaz Koh [Burns Lake] sub-dialect). Akıcı konuşan 3 kişidir.
    • Asıl Vetsuveten şivesi (İngilizce Wet'suwet'en sub-dialect). Akıcı konuşan 9 kişidir. Wet'suwet'en First Nation adı altında idari birlik oluşturular.

Örnekler

Vetsuvetence

  • dinï kişi, insan
  • dinïtiy yaşlı adam
  • dïdikh klan
  • lhic köpek
  • lhok balık
  • t'ës kömür
  • t'alh besin
  • lhës ekmek
  • ts'iy kano
  • c'ikwah ırmak
  • to su
  • yis kar
  • can yağmur
  • bekh sel
  • yet bulut
  • sim yıldız
  • bicaykë torun
  • ne' anne
  • bïts kaynana
  • zets kayınbaba
  • lhk'iy bir
  • nek iki
  • tak'iy üç
  • dïnc'iy dört
  • kwile' beş
  • gïstan altı
  • dik'alt'iy yedi
  • k'idïnc'iy sekiz
  • lhk'iy ts'et dokuz
  • winïze on
  • muh' evet
  • Hadïh Merhaba.

Dipnotlar

  1. ^ http://maps.fphlcc.ca/neduten 14 Aralık 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. & http://maps.fphlcc.ca/fphlcc/wetsuweten 24 Eylül 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Eskimo - Aleut dilleri</span>

Eskimo - Aleut dil ailesi, Grönland, Kanada, Alaska ve Sibirya'nın belli bölgelerinde konuşulan dillerdir. Eskimo - Aleut halklarının ana dilleridir.

<span class="mw-page-title-main">Na-Dene dilleri</span>

Na-Dene dilleri, Kuzey Amerika'da Na-Dene Kızılderilileri tarafından, ABD, Kanada ve ufak bir kısmı da Meksika’da konuşulan diller ailesidir.

<span class="mw-page-title-main">Tanakrosça</span>

Tanakrosça ya da Tanakros dili, ABD'nin Alaska eyaletinde Tanana ırmağının orta kesimlerinde Tanacross yöresinde yaşayan Tanakroslar tarafından konuşulan Atabask dillerinin Tanana dilleri grubundan yok olmak üzere olan dil. Alaska Yerli Dil Merkezine göre 200 kişilik nüfustan 50 kadarı anadillerini konuşabiliyor. Tanakros dil sahasının komşuları olarak batısında Aşağı Tananaca kuzeyinde Hanca, güneyinde ise Ahtnaca konuşulur. En yakın akrabası olan Yukarı Tananaca doğusunda konuşulur.

Kaskaca ya da Kaska dili, Kanada'nın Britanya Kolombiyası ile Yukon bölgesinde yaşayan Kaskalar tarafından konuşulan Atabask dillerinden bir Kızılderili dilidir. En yakın akrabası Tagişçe ile Tahltancadır. Hatta bazı dilciler bu üç dili Tahltan adı altında tek dilde toplarlar. Daha uzak akrabaları arasında Danezaca, Sekanice, Denetaca, Satuca, Tlınçonca ve Denesulinece yer alır.

Sekanice [kendilerince Tsekʼehne; İngilizce Sekani]. Kanada'da Britanya Kolombiyası bölgesinde konuşulan Atabask dillerinden bir Kızılderili dilidir. En yakın akrabası Danezacadır. Sekaniler, Dakellerle birlikte Carrier Sekani Tribal Council adı altında idari birlik oluştururlar. Adları kayadaki halk anlamına gelir.

Tlingitçe ya da Tlingit dili, ABD'de Alaska'da, ufak bir kısmı da Washington'da ve Kanada'da eyalatlerinde yaşayan Kıyı Tlingitleri ile İç Tlingitleri tarafından konuşulan Na-Dene dillerinden tehlike altındaki Kızılderili dilidir. Grup içinde tek başına alt grupta toplanır. Diğer alt grubu Eyak-Atabask dilleri oluşturur. Alaska Yerli Dil Merkezine göre Alaska'daki 10.000 kişilik nüfustan 300 kadarı, Kanada'daki 1.000 kişilik nüfustan ise ancak 75 tanesi anadillerini konuşabiliyor.

Dakelce, Kanada'da Britanya Kolombiyası bölgesinde konuşulan Atabask dillerinden bir Kızılderili dilidir. Kimileri iki ayrı dil olarak sınıflandırır. En yakın akrabası Nadoten-Vetsuvetencedir. Nadoten-Vetsuvetenler ve Sekanilerle birlikte Carrier Sekani Tribal Council adı altında idari birlik oluştururlar.

<span class="mw-page-title-main">Navahoca</span>

Navahoca ya da Navaho dili, ABD'de New Mexico, Arizona, Kolorado ve Utah eyaletlerinde Navaholar tarafından konuşulan Atabask dillerinden bir Kızılderili dilidir. Güney Atabask dilleri alt grubunda sınıflandırılan Navahocanın en yakın akrabası Apaçi dilleridir. ABD'de konuşanı en fazla olan Kızılderili dilidir. 2007 yılı rakamlarına göre konuşanı 170,717 kişidir.

<span class="mw-page-title-main">Batı Kanada İnuitleri</span>

Batı Kanada İnuitleri, Kanada'da Kuzeybatı Toprakları'nda ve birazı da Yukon'da yaşayan İnuitlerin bir kolu.

<span class="mw-page-title-main">Batı Kanada İnuitçesi</span>

Batı Kanada İnuitçesi, Kanada'da Batı Kanada İnuitleri tarafından konuşulan İnuit dilleri kolundan bir Eskimo dili.

<span class="mw-page-title-main">Doğu Kanada İnuitçesi</span>

Doğu Kanada İnuitçesi, Kanada'da Doğu Kanada İnuitleri tarafından konuşulan İnuit dilleri kolundan bir Eskimo dili.

<span class="mw-page-title-main">Arikaralar</span> Etnik grup

Arikaralar ya da Sanişler, ABD'de Kuzey Dakota'da yaşayan ve dilleri Kado dillerinin Pavni dilleri bölümüne giren Kızılderili halkı. Anadillerini konuşabilen Arikaraların sayısı ancak yaşlı 3 kişidir ve akıcı biçimde konuşan son kişi 20 Ocak 2010 tarihinde ölmüştür. Ova Kızılderilileri kültür grubuna dahildirler. Dilce en yakın akrabaları Pavnilerdir.

Tanana dilleri, Çoğu ABD'nin Alaska eyaletinde İç Alaska coğrafi bölgesinde, birazı da Kanada'da konuşulan Atabask dillerinden yok olma tehlikesindeki üç ya da dört Kızılderili dili. Anadilini konuşabilen yaklaşık 165 kişidir. Dillerin hepsi de adlarını konuşulduğu topraklarda bulunan Tanana Nehrinden alır. Tanana dil sahasının komşuları olarak kuzeyinde Hanca, güney ve güneybatısında Ahtnaca, doğusunda ise Kanada'da Kuzey Tuçoncası ve Güney Tuçoncası konuşulur. En yakın akrabası birlikte bir üst grup oluşturan Yukarı Kuskokvimcedir.

<span class="mw-page-title-main">Huslia, Alaska</span>

Huslia — Amerika Birleşik Devletleri'ne bağlı Alaska eyaletinin Yukon–Koyukuk Census Area sayım bölgesinde Koyukuk Nehri yakınlarında yer alan ve Alaska Atabasklarından Koyukonlarca meskun olan bir şehir. Toplam alanı 44.5 km² olan yerleşimin nüfusu 2010 yılına göre 275 kişidir.

<span class="mw-page-title-main">Kanada Atabaskları</span>

Kanada Atabaskları, Yukon Toprakları, Kuzeybatı Toprakları, Britanya Kolombiyası ve Alberta eyaletlerinde daha çok Saskatchewan, Manitoba ve Nunavut eyaletinde ise daha az olmak üzere Kanada'nın batısında yaşayan ve Na-Dene dillerinin Atabask dilleri grubunun Kuzey Atabask dilleri alt grubundan dilleri konuşan Kuzey Atabasklarından, avcı ve toplayıcı, yarı göçebe, anasoylu, animist ya da şamanist Subarktik yerlisi Kızılderili halkları. Kanada yerlileri içinde First Nations yasal adıyla anılan Kanada Kızılderilileri arasında yer alır. Dil temelinde Kuzey Tuçoncası, Güney Tuçoncası, Tagişçe, Tahltanca, Kaskaca, Danezaca, Sekanice, Denetaca, Sahtuca, Tlınçonca, Denesulinece, Tsetsautça, Tsutinaca, Nadoten-Vetsuvetence, Dakelce, Çilkotince ve Nikolaca gibi 20 dil ve halk olarak sınıflandırılır. Esas olarak Alaska Atabasklarına giren ve Guçince, Hanca ve Yukarı Tananaca konuşanların yalnızca Kanada'da yaşayanları dahildir. Alaska Atabaskları ile birlikte Kuzey Atabaskları dil grubunu oluştururlar. Tsutinalar ile Nikola Atabaskları hariç tamamı Subarktik Kızılderilileri kültür grubuna dahildir.

<span class="mw-page-title-main">Alaska Kızılderilileri</span>

Alaska Kızılderilileri, Amerika Birleşik Devletleri'ne bağlı Alaska eyaletinde yaşayan, Na-Dene dilleri, Haydaca ve Çimşiyan dillerini konuşan, avcı ve toplayıcı, yarı göçebe, animist ya da şamanist Kızılderili halkları. Alaska yerlilerinin beş ana kültür grubundan ikisini oluştururlar. Toplam nüfusları yaklaşık 18.550 kişidir ve ancak çok ufak bir kısmı anadillerini konuşabilmektedir. En kalabalık Kızılderili grubu 10.000 kişiyle Tlingitler ilk sıradadır ve onları 2.300 kişiyle Koyukonlar izler.

<span class="mw-page-title-main">Qikiqtaaluk İnuitçesi</span>

Qikiqtaaluk İnuitçesi ya da Baffin İnuitçesi, Kanada'nın Nunavut bölgesinde Baffin Adası başta olmak üzere Qikiqtaaluk Bölgesinde konuşulan Kuzey Qikiqtaaluk İnuitçesi ile Güney Qikiqtaaluk İnuitçesinin oluşturduğu lehçe birliği.

<span class="mw-page-title-main">Denesulineler</span>

Denesulineler ya da Çipevyanlar veya Çipevyalar, Kanada'nın Alberta, Saskatchewan, Manitoba, Kuzeybatı Toprakları ve Nunavut bölgelerinde yaşayan, avcı ve toplayıcı, yarı göçebe, anasoylu, animist ya da şamanist Subarktik yerlisi Kızılderili halkları. En yakın akrabaları birlikte Kuzey Atabaskları içinde Doğu Atabaskları grubunu oluşturan Denetalar, Sahtular ve Tlınçonlardır. İki kabilesi Tlınçonların bir kabilesiyle birlikte Sarıbıçaklar adıyla birlik oluşturur. Bağımsız boylar olarak örgütlenen Denesulineler, diğer Atabasklar gibi bu bağımsız boyların üstünde geleneksel olarak idari ve siyasi birlik oluşturmasalar da, günümüzde ortak hareket etme adına kabile konseyleri olarak da yapılanma göstermektedirler. 1700'lerin sonunda ve 1800'lerin başında Denesulinelerin onda dokuzu çiçek hastalığı salgını ve kabile savaşları sonucunda yok olmuştur. 2006 nüfus sayımına göre 11.130 kişilik etnik nüfustan 9.750 kadarı anadilini konuşabiliyor ve 7.490 kişi bu dili evde de konuşmaktadır. Diğer Kanada Kızılderilileri gibi Denesulineler de yasal olarak Kızılderili rezervi adı verilen kamp benzeri toplama yerleşimlerde yaşamak zorundadırlar.

Sekaniler, Kanada'nın Britanya Kolumbiyası eyaletinde Rocky Mountain Trench'in Finlay ile Parsnip nehirlerinin drenaj sahasında yaşayan, avcı ve toplayıcı, yarı göçebe, anasoylu, animist ya da şamanist Subarktik Kızılderilileri kültür grubundan Kızılderili halkı. Kuzey Atabaskları içindeki Yukon Atabaskları alt grubunda yer alırlar. Diğer Kanada Kızılderilileri gibi Sekaniler de yasal olarak Kızılderili rezervi adı verilen kamp benzeri toplama yerleşimlerde yaşamak zorundadırlar.

<span class="mw-page-title-main">Aşağı Tananalar</span>

Aşağı Tananalar ya da Aşağı Tanana Atabaskları, Amerika Birleşik Devletlerine bağlı Alaska eyaletinin İç Alaska coğrafi bölgesindeki Yukon–Koyukuk Census Area sayım bölgesiyle Fairbanks North Star Borough ilçesinde Tanana nehrinin Yukon Nehri'ne döküldüğü aşağı kısımlarında Tanana kasabasından yukarıki mecralarında ve civarında taygada yaşayan, sığın avlayan avcı ve toplayıcı, yarı göçebe, anasoylu, önceleri animist ya da şamanist iken sonradan Hristiyan olan Alaska Atabasklarından Kızılderili halkı. Alaska Yerli Dil Merkezine göre 400 kişilik etnik nüfustan 25 kadarı anadillerini konuşabiliyor.