Gezegen; genellikle bir yıldız, yıldız kalıntısı ya da kahverengi cücenin yörüngesinde bulunan, yuvarlak hâle gelmiş bir astronomik cisimdir. Uluslararası Astronomi Birliğinin (IAU) tanımına göre Güneş Sistemi'nde sekiz gezegen bulunur. Bunlar, karasal gezegenler Merkür, Venüs, Dünya ve Mars; dev gezegenler Jüpiter, Satürn, Uranüs ve Neptün'dür. Gezegen oluşumu için bilimsel açıdan mevcut en iyi teori, bir bulutsunun kendi içine çökmesi sonucu bir yıldızlararası bulut meydana getirdiğini ve yıldızlararası bulutun da bir önyıldız ve bunun yörüngesinde dönen bir öngezegen diski oluşturduğunu öne süren bulutsu hipotezidir. Gezegenler bu disk içinde, kütleçekiminin etkisiyle maddelerin kademeli olarak birikmesi sonucu, yığılma (akresyon) olarak adlandırılan süreçte büyürler.
Ötegezegen veya Güneş dışı gezegen, Güneş'in baskın kütleçekim etkisinin dışında başka bir yıldızın veya kahverengi cücenin kütleçekim etkisi içinde olan gezegensel bir gök cismidir. Bir ötegezegenin ilk muhtemel kanıtı 1917 yılında kaydedilmiş, fakat o zamanlar bu şekilde kabul edilmemişti. Tespitin ilk teyidi 1992 yılında gerçekleşmiştir. 1988'de tespit edilen farklı bir gezegen ise 2003 yılında doğrulandı. 20 Ağustos 2024 itibarıyla, 4.963 gezegen sisteminde varlığı doğrulanmış 7.255 ötegezegen bulunmaktadır ve bu gezegen sistemlerinden 1.015 kadarı birden fazla gezegene sahiptir. James Webb Uzay Teleskobu'nun (JWST) daha fazla ötegezegen keşfetmesi ve bunların bileşimleri, çevresel koşulları ve yaşam potansiyelleri gibi özellikleri hakkında daha fazla fikir vermesi beklenmektedir.
Kepler uzay teleskobu, NASA tarafından 2009 yılında diğer yıldızların yörüngesinde dönen Dünya büyüklüğündeki gezegenleri keşfetmek için fırlatılan ve artık kullanılmayan bir uzay teleskobudur. Astronom Johannes Kepler'in adını taşıyan uzay aracı, Dünya'yı takip eden güneş merkezli bir yörüngeye yerleştirildi. Baş araştırmacı William J. Borucki idi. Teleskobun reaksiyon kontrol sisteminin (RCS) yakıtı dokuz buçuk yıl süren operasyonun ardından tükendi ve NASA, 30 Ekim 2018'de devre dışı bırakıldığını duyurdu.
Gliese 876, Kova takımyıldızı yönünde yaklaşık olarak 15 ışık yılı uzaklıkta bulunan bir kırmızı cüce yıldızdır. 2011 yılında yıldızı yörüngeleyen dört güneş dışı gezegen onaylanmıştır. Orta gezegenlerin ikisi Jüpiter benzeri iken, en yakın gezegenin küçük bir Neptüne ya da geniş bir karasal gezegene benzediği, en dıştaki gezegeninse kütlece Uranüs'e benzediği düşünülmektedir.
51 Pegasi b, Bellerofon olarak da bilinir, 51 Peg b diye kısaltılır, Kanatlıat takımyıldızında 50 ışık yılı uzaklıkta bir güneşdışı gezegendir. 51 Pegasi b, Güneş-benzeri bir yıldızın çevresinde yörüngede keşfedilen ilk gezegendir ve astronomik araştırmada bir atılım olarak işaretlenmiştir. Sıcak Jüpiter denilen gezegen sınıfının bir prototipidir.
Dev Dünya veya süper Dünya, astronomide Dünya'dan daha fazla kütleye sahip, fakat Güneş Sistemi'nin buz devleri olan Uranüs ve Neptün'den çok daha az kütleye sahip olan bir tür ötegezegendir. Bu terim yalnızca gezegenin kütlesine işaret eder ve yüzey koşulları ya da yaşanabilirlik konusunda bir şey ima etmez. Kütle ölçeğinin üst ucundaki gezegenler için alternatif olarak "gaz cüceleri" terimi daha doğru olsa da, yaygın olarak "mini-Neptün" terimi kullanılır.
Sıcak Jüpiterler, fiziksel olarak Jüpiter'e benzeyen ancak çok kısa yörünge periyotlarına sahip olan, gaz devi ötegezegen sınıfıdır. Yıldızlarına olan yakınlığı ve yüksek yüzey-atmosfer sıcaklıklarından dolayı, "sıcak Jüpiterler" olarak adlandırılmaktadırlar.
Sıcak Neptün, Uranüs ve Neptün'e benzer bir kütleye sahip, fakat onlardan farklı olarak yıldızına 1 AU'dan daha yakın bir yörüngede dolanan bir tür dev gezegendir. 2007 yılında keşfedilen doğrulanmış ilk sıcak Neptün, yaklaşık 33 ışık yılı uzaklıktaki bir ötegezegen olan Gliese 436 b'dir. Son gözlemler, Samanyolu'nda daha önce düşünülenden daha fazla potansiyel sıcak Neptün popülasyonu olabileceğini göstermiştir. Sıcak Neptünler asıl doğal yerinde veya doğal yeri dışında oluşmuş olabilir.
HD 290327 b, Avcı takımyıldızı yönünde yaklaşık olarak 180 ışık yılı uzaklıkta bulunan bir güneşdışı gezegendir. G-tipi sarı bir altdev yıldız olan HD 290327'nin yörüngesindedir. Jüpiter'den en az 2,5 kat daha fazla bir kütleye sahiptir ve yıldızının çevresindeki yörüngesini 6,7 yılda tamamlar. Çoğu diğer güneşdışı gezegenlerin aksine dışmerkezliği ve yörünge eğikliği bilinmemektedir. Bu gezegen 19 Ekim 2009 tarihinde HARPS ile tespit edilmiştir.
Doppler spektroskopisi gezegenin ana yıldızın spektrumunda Doppler kaymaları gözlem yoluyla radyal hız ölçümleri Güneş Sistemi dışındaki gezegenlerin ve kahverengi cücelerin bulunması için kullanılan dolaylı bir yöntemdir.
Öngezegen veya protogezegen, bir ön gezegen diski içinde ortaya çıkan ve farklılaşmış bir iç bileşen üretmek için iç erime geçiren büyük bir gezegen embriyosudur. Öngezegenlerin, birbirlerinin yörüngelerini kütle çekimsel olarak bozan ve çarpışarak yavaş yavaş baskın gezegenlere dönüşen kilometrelerce büyüklükteki gezegenimsi parçalardan oluştuğu düşünülmektedir.
TRAPPIST-1, Güneş Sistemi'nden yaklaşık olarak 40 ışık yılı uzaklıkta, Kova takımyıldızı'nda gözlemlenebilen M8 tayf sınıfındaki bir ultra soğuk kırmızı cüce yıldızdır. Jüpiter'in kütlesinin 94 katı olmasına rağmen Jüpiter gezegeninden biraz daha büyük bir yarıçapa sahiptir. Yörüngesinde, Kepler-90 hariç diğer tüm gezegen sistemlerinden daha fazla, yedi ılıman karasal gezegen tespit edilmiştir. Mayıs 2017'de yayınlanan bir araştırma, gezegenlerin bir ön gezegen diski aracılığıyla mevcut yörüngelerine nasıl göç ettikleri düşünüldüğünde, sistemin kararlılığının şaşırtıcı olmadığını öne sürmekte.
NGTS-1b, doğruluğu onaylanmış sıcak Jüpiter tipi bir ötegezegendir. Her 2,65 günde bir, Güneş'in kütlesi ve yarıçapının yaklaşık yarısı kadar olan kırmızı cüce yıldız NGTS-1'in etrafındaki yörüngesinde döner. NGTS-1 sistemi, Güvercin takımyıldızı'nda, Dünya'dan yaklaşık olarak 600 ışık yılı uzaklıktadır.
NGTS-1, Güvercin takımyıldızı'nda bulunan kırmızı cüce bir yıldızdır. 15,52 kadir büyüklüğe sahiptir ve gözlemlenebilmesi için güçlü bir teleskop gerekir. Güneş Sistemi'nden 716 ışık yılı uzaklıktadır ve 97,2 km/s gibi yüksek bir dikey hıza sahiptir.
NGTS-13b, Yeni Nesil Transit Tarama (NGTS) ile keşfedilmiş sıcak Jüpiter tipi bir ötegezegendir. Kendi yıldızının etrafındaki yörüngesini 4,12 günde tamamlar. Ocak 2021 tarihinde keşfinin duyurusu yapılmıştır.
Kepler-1649c, Kepler uzay teleskobu tarafından keşfedilen gezegen sisteminin en dış gezegeni olan kırmızı cüce yıldız Kepler-1649'un yaşanabilir bölgesi içinde yörüngede dönen, Dünya büyüklüğünde, muhtemelen kayalık bir ötegezegendir. Kuğu takımyıldızında olup yaklaşık 301 ışık yılı (92 pc) Dünya'dan uzaktadır.
HD 20782 b, Ocak takımyıldızı'nda yaklaşık olarak 117 ışık yılı uzaklıkta bulunan HD 20782 yıldızının yörüngesindeki bir ötegezegendir. HD 20782, kendisi de bir gezegen sistemine sahip olan HD 20781 ile birlikte büyük bir ikili sistemin parçası olan Güneş benzeri bir sarı cüce yıldızdır. 2023 yılı itibarıyla e=0,97 değeriyle bilinen en dış merkezli yörüngeye sahip gezegendir.
NASA Exoplanet Archive, Güneş dışı gezegenlerin (ötegezegenler) ve ev sahibi yıldızların aranmasını ve karakterizasyonunu destekleyen verileri toplayan ve halka sunan çevrimiçi bir astronomik ötegezegen kataloğu ve veri hizmetidir. Kızılötesi İşlem ve Analiz Merkezi'nin bir parçasıdır ve Pasadena'daki Kaliforniya Teknoloji Enstitüsü (Caltech) kampüsünde yer alır. Arşiv NASA tarafından finanse edilmektedir ve NASA'nın Ötegezegen Keşif Programı'nın bir parçası olarak NASA Exoplanet Science Institute tarafından Aralık 2011'in başlarında başlatılmıştır. Haziran 2019'da arşivin doğrulanmış ötegezegen koleksiyonunun sayısı 4.000'i aştı.
Cenevre Gözlemevi, İsviçre'nin Cenevre Kantonunda, Versoix belediyesindeki Sauverny'de bulunan bir gözlemevidir. Binalarını, École Polytechnique Fédérale de Lausanne'ın astronomi bölümü ile paylaşmaktadır. Ötegezegenleri keşfetme, yıldız fotometrisi, yıldız evrimi modelleme konularında aktif olarak görev almış ve Avrupa Uzay Ajansı'nın Hipparcos, INTEGRAL, Gaia ve Planck görevlerinde yer almıştır.
Kepler uzay teleskobu tarafından tespit edilen ötegezegenlerin listesi, yörünge uzaklıkları, kütleler, yarıçaplar, bileşimler, yaşanabilirlik ve ana yıldız türü açısından kayda değer aralıklara sahip, çeşitli özelliklere sahip gök cisimlerini içerir. 16 Haziran 2023 itibarıyla Kepler uzay teleskobu ve takip eden gözlemleri, sıcak Jüpiterler, dev Dünyalar, çift yörüngeli gezegenler ve ana yıldızlarının çevresel yaşanabilir bölgelerinde bulunan gezegenler dahil olmak üzere toplam 2.778 gezegen tespit etti. Kepler, 3.601'den fazla doğrulanmamış gezegen adayı ve 2.165 tutulmalı çift yıldız da tespit etmiştir.
