İçeriğe atla

Nörotipik

Nörotipik (ya da NT) insanların nörolojik gelişimi ve durumları, dil bilgilerini ve sosyal işaretleri değerlendirme becerilerini birçok insanın normal olarak algılayacağı durumlarla uyumludur.[1] İlk olarak otistik toplulukları arasında otistik olmayan insanları tanımlamak için kullanılan bir sözcükse de[2] daha sonra nöroçeşitlilik hareketi ve bilimsel alanda da kabul görmüştür.[3][4][5] Birleşik Krallık'ta bulunan, National Autistic Society, gazetecilere bu terimi kullanmalarını öğütler.[6]

Ayrıca bakınız

  • Otizmin sosyolojik ve kültürel yönleri

Notlar

  1. ^ Cashin A, Sci DA (2006). "Two terms—one meaning: the conundrum of contemporary nomenclature in autism". J Child Adolesc Psychiatr Nurs. 19 (3). ss. 137-44. doi:10.1111/j.1744-6171.2006.00061.x. PMID 16913963. 7 Mart 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Şubat 2007. 
  2. ^ "A note about language and abbreviations" 12 Şubat 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Jim Sinclair. Erişim tarihi 4 Mart 2007
  3. ^ Share DJ, Jones S, Evershed K., "A comparative study of circadian rhythm functioning and sleep in people with Asperger syndrome" Autism 10 (6): 565-575 Kasım 2006
  4. ^ O'Connor K, Hamm JP, Kirk IJ, "The neurophysiological correlates of face processing in adults and children with Asperger's syndrome" Brain and Cognition 59 (1): 82-95 Ekim 2005
  5. ^ Myles BS, Huggins A, Rome-Lake M, et al., "Written language profile of children and youth with Asperger syndrome: From research to practice" Education and Training in Mental Retardation and Developmental Disabilities 38 (4): 362-369, Aralık 2003
  6. ^ "What to say (and not to say) about autism" 1 Aralık 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., National Autistic Society. Erişim tarihi 2007-11-24.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Otizm</span> Bilinçsel ve zihinsel rahatsızlık

Otizm, üç yaşından önce başlayan ve ömür boyu süren, sosyal etkileşime ve iletişime zarar veren, sınırlı ve tekrarlanan davranışlara yol açan beynin gelişimini engelleyen bir rahatsızlıktır. Bu belirtiler otizmi, Asperger sendromu gibi daha hafif seyreden otistik spektrum bozukluğundan (OSB) ayırır. Otizm kalıtımsal kökenlidir ancak kalıtsallığı oldukça karmaşıktır ve OSB'nin kökeninin çoklu gen etkileşimlerinden mi yoksa ender görülen mutasyonlardan mı kaynaklandığı çok açık değildir. Nadir vakalarda, doğum sakatlıklarına neden olan etmenlerle yakından bağlantılıdır. Diğer görüşlere göre ise çocuklukta yapılan aşılar gibi nedenler tartışmalıdır ve aşı kökenli varsayımların ikna edici bilimsel kanıtları yoktur. 2007 yılında yapılan araştırmalara göre otizmin prevalansını 1.000 kişiye bir ya da iki vaka olarak tahmin eder, aynı araştırmalardaki tahminlere göre OSB yaklaşık 1.000 kişide altı vakadır ve erkeklerde rastlanma oranı kadınlara göre 4,3 kat daha fazladır. 2022 yılı CDC verilerine göre otizmin görülme sıklığı 44 çocuktan 1'e yükselmiştir. Otizm vakalarının sayısı 1980'lerden beri oldukça fazla oranda artmıştır. Bunun nedeni kısmen tanı koyma yöntemlerindeki değişikliklerdir; gerçek prevalansın artıp artmadığı anlaşılamamıştır.

<span class="mw-page-title-main">Savant sendromu</span>

Savant sendromu, belirgin zihinsel engele sahip bir kişinin ortalamanın çok üzerinde belirli yetenekleri gösterdiği nadir bir durumdur. Savantların üstün olduğu beceriler genellikle bellek ile ilgilidir. Bu yetenekler, hızlı hesaplama, sanatsal yetenek, harita yapımı veya müzikal yeteneği içerebilir. Genellikle sadece bir istisnai beceri mevcuttur.

<span class="mw-page-title-main">Asperger sendromu</span> belirge

Asperger sendromu (AS) ya da Asperger bozukluğu, sosyal etkileşimde zorluklar ve sınırlı, basmakalıp ilgi ve etkinliklerle tanımlanan otistik spektrum bozukluklarından (OSB) biridir. AS diğer OSB’lerden dil ve bilişsel gelişimde genel bir gecikme olmamasıyla ayrılır. Her ne kadar standart tanı ölçütleri arasında belirtilmemişse de motor sakarlık ve sıra dışı dil kullanımına sıklıkla rastlanır.

Otizm spektrum bozukluğu (OSB), yaygın sosyal etkileşim ve iletişim anomalileri ile şiddetli derecede sınırlı ilgi ve aşırı yineleyici davranış olarak görülen bir psikolojik durum spektrumudur.

Yüksek işlevli otizm beceri seviyeleri yüksek olan otistikler için kullanılan resmî olmayan bir terimdir. Yüksek işlevli otizm olanlar için bir başka tanım da IQ'larının 85’in üzerinde olmasıdır. Tanımlaması üzerinde bir uzlaşı yoktur ve yüksek işlevli otizm ile Asperger sendromunun örtüşüp örtüşmediği çok açık değildir.

Regresif otizm normal gelişmeye başladığı görülen bir çocuğun yaklaşık 18 aylıktan itibaren konuşma va sosyal becerilerini kaybetmesi ve sonradan otizm tanısı konmasıyla ortaya çıkar. Otistik çocuklarda gerilemeyi tanımlamak için ayrıca otistik gerileme, otistik regresyon ve edinilmiş otizm sendromu gibi terimlerde kullanılabilir. Gerileme için standart bir tanımlama yoktur, ve kullanılan tanıma göre gerilemenin prevalansı değişir.

<span class="mw-page-title-main">Leo Kanner</span> Amerikalı ruh hekimi (1894 – 1981)

Leo Kanner otizm ile ilgili çalışmaları ile tanınan Avusturya doğumlu Amerikalı psikiyatrist ve doktordur.

<span class="mw-page-title-main">Otizmin kalıtsallığı</span>

Otizmin kalıtsallığı, Otizm spektrum bozukluklarının nedenleri arasında en önemli yeri genetik faktörler tutmaktadır. İkizler üzerinde yapılan ilk çalışmalar otizmin kalıtsallığının %90'dan fazla olduğunu, bir başka deyişle genetik faktörlerin otizm vakalarının %90'ından fazlasını açıkladığını göstermiştir. Bu tahminin daha kesinleştirilmesi için ikizler üzerine yeni data ve yapısal genetik modeller gerekmektedir. Tek yumurta ikizlerinden yalnızca biri otistik olduğunda diğerinde genellikle öğrenme ve sosyal bozukluklar görülmektedir. Erişkin kardeşler için ise daha geniş olan otizm fenotipinin bir ya da birkaç özelliğine sahip olma riski %30'dur.

<span class="mw-page-title-main">Hans Asperger</span> Avusturyalı pediatrist, tıp teorisyeni ve tıp profesörü (1906-1980)

Hans Asperger, Avusturyalı pediatrist, tıp teorisyeni ve tıp profesörüdür. En çok, özellikle çocuklarda görülen ruhsal bozukluklar ile ilgili çalışmaları ile tanınır. Asperger'in çalışmaları Viyana'da aldığı birkaç övgü dışında yaşamı boyunca büyük ölçüde fark edilmedi. Psikolojik rahatsızlıklar üzerine yaptığı çalışmalar ancak ölümünden sonra dünyada ünlenmiştir. 1980'lerde çalışmalarına ilgi arttı ve bazı çevreler tarafından otizm spektrum bozuklukları dalı altında kabul edildi. Asperger sendromu (AS) ismi ölümünden sonra onuruna verilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Temple Grandin</span>

Temple Grandin, ABD'li hayvan bilimi uzmanı ve Colorado Devlet Üniversitesinde profesör, yazar, otizm aktivisti ve hayvancılık sektöründe hayvan davranışları alanında danışman. Hug box ismi verilen, otistik çocukları sakinleştirmek için kullanılan bir cihaz geliştirmiştir. Yaşamı Temple Grandin isimli ödüllü biyografik filmin konusunu oluşturur. Time 100 listesinde 2010 yılında "Kahramanlar" kategorisinde dünyanın en etkili 100 kişisi arasında yer almıştır..

Lorna Wing, İngiliz psikiyatr ve fizikçi.

Liane Holliday Willey, Amerikalı eğitimci ve yazar. 1999'da yapılan muayenede Asperger sendromuna yakalandığı gözlenmiştir.

Otizmin nedenleri, yaygın gelişimsel bozuklukların ana nedenleri.

Asperger sendromunun tanısı, standard tanı ölçütleri sosyal etkileşimde bozukluk, yineleyici ve stereotipik davranış ve ilgiler ve dil becerisi ile bilişsel gelişimde önemli bir gecikme olmamasıdır. Uluslararası standartın dışında ABD'de kullanılan ölçütler arasında gündelik yaşamda da önemli bozukluklar bulunmaktadır. Tanı için diğer ölçütler Peter Szatmari ve Christopher Gillberg tarafından önerilmiştir.

Buzdolabı anne teorisi, otizmin anne sıcaklığının eksikliğinden kaynaklandığına dair bir teoridir. Güncel araştırmalar, otizmin nedenleri arasında genetik faktörlerin yanı sıra çevresel faktörlerin de bulunduğundan şüphelenildiğini göstermektedir.

<span class="mw-page-title-main">Otizm hizmet köpeği</span>

Otizm hizmet köpeği, bağımsızlık kazanmalarında ve başkalarına benzer günlük yaşam aktivitelerini gerçekleştirmelerinde otizmli kişilere yardımcı olmak için eğitilmiş hizmet köpekleridir.

Otistik katatoni, otizm spektrum bozukluğu ve zihinsel engelli tüm yetişkinlerin kabaca yüzde 10'unu etkileyen bir bozukluk türüdür. Çoğu ciddi şekilde etkilenmez, ancak birkaçı bozukluğun en uç şekli olan stupor ve şiddetli heyecan sergiler. Heyecanın tam ifadesi bipolar bozukluğun bir işareti olabilir, ancak daha fazla araştırmaya ihtiyaç vardır.

Sosyal Hikâyeler veya Sosyal Öyküler, otizm spektrum bozukluğu olan bireylerin etkili ve uygun bir şekilde etkileşim kurabilmeleri için kişilerarası iletişimin ip uçlarını daha iyi anlamalarına yardımcı olacak bir araç olarak tasarlanmıştır. Araç formatı, temel iletişim becerilerine sahip yüksek işlevli kişiler için tasarlanmış olsa da sonradan iletişim becerileri zayıf ve düşük düzeyde işlevselliğe sahip bireylere de uyacak şekilde büyük ölçüde uyarlanmıştır.(örneğin, sosyal durumları anlamakta veya değişimle başa çıkmakta güçlük çeken çocuklar)

<span class="mw-page-title-main">Stimleme</span> genellikle nöroçeşitli insanların kendini rahatlatmak için yaptığı tekrarlı hareketler

Stimleme, kendi kendini uyarma, kendini uyarıcı davranışlar veya özuyarım olarak bilinen davranış, fiziksel hareketlerin, seslerin, sözcüklerin, nesneleri hareket ettirmenin veya diğer davranışların tekrarlanmasıdır. Bu tür davranışlar bir dereceye kadar tüm insanlarda, özellikle gelişimsel yetersizlikleri olan insanlarda bulunur ve ayrıca otizm spektrumundaki kişilerde de sık görülür. Duyusal işleme bozukluğu teşhisi konan kişilerin de potansiyel olarak kendini uyarıcı davranışlar sergiledikleri bilinmektedir.

Kamufle etme olarak da adlandırılan otistik maskeleme, nörotipik olarak algılanmak amacıyla otistik kişiler tarafından otistik davranışların bilinçli veya bilinçaltı bastırılması ve sosyal etkileşimdeki zorlukların telafisidir. Maskeleme, otistik insanlar açısından başarılı olabilen, ancak aynı zamanda olumsuz ruh sağlığı sonuçlarına da yol açabilen öğrenilmiş bir başa çıkma stratejisidir.