İçeriğe atla

Münevverkari Abduraşidhanoğlu

Münevverkari Abduraşidhanoğlu
Doğum1878
Taşkent
Ölüm23 Nisan 1931
Moskova
MeslekYazar, eğitimci, Gazeteci, Şair
DilÖzbekçe, Türkçe, Arapça, Farsça
MilliyetÖzbekistan Özbek

Münevverkari Abduraşidhanoğlu (Özbekçe: Munavvarqori Abdurashidxon oʻgʻli, Kiril: Мунаввар Қори Абдурашидхон ўғли, Arap alfabesi: منور قارى ابن عبد الرشيد خان‎) (1878, Taşkent – 23 Nisan 1931, Moskova).

Özbek yazar, eğitimci, öğretmen, şair ve gazeteci. Orta Asya cedidcilik hareketinin kurucusu. Cedidcilerin milli eğitim hareketinin kurucusu ve Türkistan'daki Şura-i İslam örgütünün başkanıydı. XX. yüzyıl Özbek milli basını ve yeni usuldeki milli ekolün kurucusu, yeni milli tiyatronun kurucularından biri, edip ve şair.

Yaşamı

Edibi Sani

1878 yılında[1] Taşkent'te doğmuştur. Yeni okullarda kullanılmak üzere ders kitapları yazdı ve diğer yazarların edebi eserlerini yayınlarken Türkistan'daki ilk Özbek bağımsız gazetelerden biri olan Hurşid" ("Güneş") Gazetesi'ni yayınladı. Sovyet Devrimi'nden sonra öğretmen olarak çalışmaya devam etse de tutuklandı ve 1925'te bir Gulag kampına sürüldü ve "karşı-devrimci bir örgüte katılma ve Sovyet karşıtı ajitasyon" nedeniyle mahkûm edildikten sonra 1931'de vuruldu. Moskova'da Butirka hapishanesinde katledildi. Mezarı Moskova Vagankova mezarlığındadır.

Eserleri

  • "Edibi evvel" (1907)
  • "Edib us-saniy" (1907)
  • "Usuli hisab" (1911)
  • "Tarihi Kavm Türk" (1911)
  • "Tecvid" (1911)
  • "Havoyiji diniya" (1912)
  • "Tarihi Enbiya " (1912)
  • "Tarihi islamiye" (1912)
  • "Yer yüzü" (1916—1917)

Literatür

  • Sirojiddin Ahmad. Munavarqori. Esse. «Sharq yulduzi» jurnali, 1992, 5-son
  • Xolboev S. Munavvarqori. «Fan va turmush», 1991, 4-son.
  • Ziyo Sayd, Tanlangan asarlar, T., 1974; Oʻzbekistonning yangi tarixi, 1kitob [Turkiston chor Rossiyasi mustamlakachiligi davrida], T., 2000; Markaziy Osiyo XX asr boshida: islohotlar, yangilanish, taraqqiyot va mustamlakachilik uchun kurash, T., 2001.
  • Adeeb Khalid: The Politics of Muslim Cultural Reform. Jadidism in Central Asia. University of California Press; Berkeley, Los Angeles, London 1998. ISBN 0-520-21355-6
  • Adeeb Khalid: Islam after Communism: Religion and Politics in Central Asia. University of California Press; 2007. ISBN 978-0-520-24927-1

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ Bazı kaynaklarda 1880, diğer bazılarında ise 1879 olarak belirtilmektedir)

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

21 Ekim, Miladi takvime göre yılın 294. günüdür. Yıl sonuna kadar kalan 71 gün vardır.

<span class="mw-page-title-main">Özbekçe</span> Özbekistanın resmî dili olan Türk dili

Özbekçe veya Özbek Türkçesi, Özbekistan'ın resmî dilidir. Türk dillerinin içerisinde sınıflanan Karluk grubuna bağlı bir dil ve tarihî Çağataycanın çağdaş devamı olan Türk yazı dillerinden biridir.

<span class="mw-page-title-main">Özbekistan</span> Orta Asyada bir ülke

Özbekistan, resmî adıyla Özbekistan Cumhuriyeti, Orta Asya'da bir ülkedir. Yedi bağımsız Türk devletinden biridir. Kuzeyde Kazakistan, kuzeydoğuda Kırgızistan, güneydoğuda Tacikistan, güneyde Afganistan ve güneybatıda Türkmenistan ile komşudur. Lihtenştayn ile birlikte sadece denize kıyısı olmayan ülkelere sınırı bulunan iki ülkeden biridir. Seküler ve üniter bir cumhuriyet olan Özbekistan 12 il ve bir özerk cumhuriyete (Karakalpakistan) ayrılmıştır. Başkenti Taşkent'tir. Ülke tarihî önemi ve stratejik konumu nedeniyle zengin bir kültürel mirasa sahiptir. Halkın %85'i Özbekçe konuşur. Rusça, yönetimde ve ülkenin farklı etnik grupları arasında ortak dil olarak kullanılmaktadır. Ayrıca Tacik ve Kazak azınlıklar bulunur. Ülkede İslam en yaygın dindir, bunu %5 ile Rus Ortodoksluğu takip eder. Müslümanların çoğu Hanefilik mezhebindendir.

<span class="mw-page-title-main">Muhammed Salih</span>

Muhammed Salih, sürgündeki Özbek muhalefet lideri, yazar ve politikacı. İlk şiir denemelerini de öğrencilik yıllarında yapar. Özbekistan'da Sovyet baskısına ve komünizme karşı edebi alanda bir mücadele başlatır. Gazetecilik, senaristlik ve 1988–1991 yılları arasında Özbekistan Yazarlar Birliği Başkanlığı yapar. Milletvekili seçilir. Siyasi dernekler kurar ve 1991'de Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde Kerimov'a karşı adaylığını koyar. 1992 yılında baskılar sonucu yurdunu terk etmek zorunda kalır. Bir süre Azerbaycan'da yaşar sonra da Türkiye'ye gelir.

<span class="mw-page-title-main">Talipcan Sadıkov</span>

Talipcan Sadıkov Özbekistan'da profesyonel müziğin kurucularındandır, müzikli dramalar, kuartetler, operalar ve romanslar bestelemiştir.

<span class="mw-page-title-main">Feyzullah Hocayev</span>

Feyzullah Ubeydullayeviç Hocayev Özbek politikacı.

Abdullah Avlani, Özbek şair. Yeni devir Özbek medeniyeti, edebiyatının esasçılarından biri, çocuk edebiyatı, Özbek milli tiyatrosu, draması, matbuatı, Özbek milli pedagojisinin temeli taşını koyan eğitimci.

Cedidcilik, 19. yüzyılın sonu ve 20. yüzyılın başlarında Rus İmparatorluğu'da özellikle Türk kökenli Müslüman halklar arasında ortaya çıkan sosyal-siyasi ve entelektüel bir harekettir. Önceleri eski eğitim sistemini değiştirmek ve Müslümanlar için Avrupalı eğitiminin gerekliliği savunan bir hareket iken daha sonra feodal kalıntıların lağvedilmesi, İslam'ın ve dini okulların reformu, İslam'ın milli burjuvazinin taleplerine uyarlanması amaçlanmıştır. Hareketin en önde gelen isimlerinden biri İsmail Gaspıralı idi.

<span class="mw-page-title-main">Hamza Hekimzade Niyazi</span>

Hamza Hekimzade Niyazi, Özbek şair, yazar ve edebi çevirmen.

Dedehan Hasan,, Sovyet Özbek şair, gazeteci, sanatçı, ozan, besteci, kanaat önderi ve siyasetçi.

<span class="mw-page-title-main">II. Abdullah Han</span> Eski Buhara Hanlığı hükümdarı

II. Abdullah Han (1533-1598) "Eski Han" olarak bilinen Buhara Hanlığı'nın (1500-1785) Özbek hükümdarıydı. 1583'ten ölümüne kadar Buhara'nın son Şeybanîler Hanedanı hanıydı.

<span class="mw-page-title-main">Kırgızistan-Özbekistan sınırı</span>

Kırgızistan-Özbekistan sınırı 1.314 km uzunluğundadır ve Kazakistan sınırından Tacikistan sınırına kadar uzanır. Kırgızistan'ın komşuları ile olan sınırları içinde en uzun olan sınırıdır.

<span class="mw-page-title-main">Sovyet Orta Asyası</span> orta Asyadaki Sovyet Cumhuriyetleri

Sovyet Orta Asyası, Orta Asya'nın bir dönem Sovyetler Birliği tarafından kontrol edilen bölümünü ve Sovyet yönetiminin kontrol sağladığı zaman aralığını ifade eder (1918-1991). Orta Asya Sovyet Sosyalist Cumhuriyetleri (SSC) 1991'de bağımsızlıklarını ilan etti. Bölgesel kullanım açısından, bölgenin adı Rus İmparatorluğu sırasında kullanılan Rus Türkistanı ile neredeyse eş anlamlıdır. Sovyet Orta Asyası, mevcut sınırlar 1920'lerde ve 1930'larda oluşturulmadan önce birçok bölgesel bölünmeden geçti.

Kemal Kaya Efendi, Osmanlı İmparatorluğu ve Kuomintang ordusunda görev yapmış bir Osmanlı subayıydı. Almanya ve Paris'te okudu, I. Dünya Savaşı sırasında Kafkasya'da Von Epp komutasında savaştı.

<span class="mw-page-title-main">Mahmut Muhiti</span>

Mahmut Muhiti, Sincan bölgesinde bir Uygur savaş ağasıydı.

Tursunoy Saidazimova, Özbek SSC'deki ilk Özbek aktrislerden biriydi ve sahnede peçe olmadan şarkı söyleyen ilk kişilerden biriydi. Kariyerinde yükselişe geçtikten kısa bir süre sonra kocası tarafından işlenen bir namus cinayeti sonucunda öldürüldü.

<span class="mw-page-title-main">Kazakistan-Özbekistan sınırı</span>

Kazakistan-Özbekistan sınırı 2.330 km uzunluğundadır ve Türkmenistan ile olan bağlantı noktasından Kırgızistan ile olan bağlantı noktasına kadar uzanır. Özbekistan'ın en uzun dış sınırıdır. Özbek başkenti Taşkent bu sınırdan sadece 13 km uzaklıktadır.

<span class="mw-page-title-main">Tamara Hanım</span>

Tamara Hanım - Özbek Sovyet dansçı, şarkıcı, Özbek profesyonel dansının öncülerinden biri ve SSCB Halk Sanatçısıdır.

Belh Hanlığı, Buhara Hanlığının (1526-1702) en büyük idari birimidir. Daha sonra - Güney Türkistan'da (1702-1850) var olan ve daha sonra Afgan Emirliği tarafından ilhak edilen Özbek hanlığı.

<span class="mw-page-title-main">Timur Kocaoğlu</span> dilbilimci, tarihçi ve siyaset bilimcisi

Timur Kocaoğlu, Özbek asıllı Türk tarihçisi, dilbilim ve siyaset bilimi uzmanı. Columbia Üniversitesi'nde doktora tezini savunan ilk Özbek bilim adamı. 1947 yılında İstanbul'da Buhara Halk Sovyet Cumhuriyeti liderlerinden biri olan Osman Kocaoğlu ailesinde doğdu. 1971 yılında İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı bölümünden mezun oldu. 1977'de Columbia Üniversitesi'nde Sanat, Orta Doğu Dilleri ve Kültürleri (MELAC) Bölümü'nde okudu, ardından 1979'da Columbia Üniversitesi Uluslararası Çalışmalar Bölümü'nde siyaset bilimi alanında iki yüksek lisans tezi savundu. 1982'de Columbia Üniversitesi'nde görev yapan ünlü profesör Edward Allworth'un bilimsel rehberliğinde National Identity in Soviet Central Asian Prose Fiction of the Post-Stalin Period: 1953— 1982 adlı tezini savundu. Timur Kocaoğlu bu tezi savunduktan sonra uzun yıllar Özgür Avrupa Radyosu'nda çalıştı.