İçeriğe atla

Muz cumhuriyeti

Muz cumhuriyeti terimi, Amerikalı yazar O. Henry (William Sydney Porter, 1862-1910) tarafından ilk defa kullanıldı
Slovenya'da muz cumhuriyetini ima eden bir grafiti

Muz cumhuriyeti, uluslararası politikada siyasi açıdan istikrarsız, ekonomik açıdan bir ya da birkaç tarımsal ürünün üretimine ve ihracatına bağımlı ve genellikle yolsuzluklarla iç içe küçük bir seçkinler grubu tarafından yönetilen ülkeleri küçümseyici anlamda kullanılan siyasi terim.

Honduras, ilk muz cumhuriyeti devleti olmuştur. 20. yüzyılın başlarında United Fruit Company'nin Honduras içinde oldukça etkisi olmuştur. Bu büyük etkisinden ötürü yüksek vergiler isteyen bir başkanı devirerek yerine yeni birini seçtirebilmişlerdir.[1]

1871 yılında Amerikalı demiryolu şirketi sahibi Henry Meiggs'in Kosta Rika hükûmetiyle imzaladığı demiryolu inşa anlaşması çerçevesinde, söz konusu inşaata başlanmış; öte yandan inşaat şirketi, çalışan işçilere düşük maliyetli bir yiyecek arayışında olduğu için inşa etmekte olduğu demiryolu hattı boyunca muz yetiştirmeye başlamıştır.

Muz ticaretinin kârlılığını gören şirket, Latin Amerika'da geniş topraklar satın aldı ve 1899 yılında United Fruit Company adıyla bu ticareti adeta tekeline aldığı gibi, bulunduğu ülkelerin siyasetini de etkileyebilen bir güç haline gelmiştir.[2]

Amerika anakarasını kendi ekonomik yarıküresinin parçası olarak niteleyen 1823 tarihli Monroe Doktrini[3] ile de uyumlu şekilde ABD'nin bölge ekonomisini ve siyasetini şekillendiren bu yapılanmaya, terim ilk kez 1904 yılında Amerikalı yazar O. Henry tarafından kullanılmış olsa da,[4] özellikle Soğuk Savaş yıllarında uydu devlet ya da kukla devlet türevi terimler gibi yaygın bir şekilde kullanılmaya başlanmıştır. Terim Türk siyasetinde de özellikle son 10 yılda sıklıkla kullanılagelen ve Türk siyasi literatürüne uzun yıllar hakim olan Uganda ile benzerlik kurma söyleminin yerini alan bir ifade olmuştur.[5][6][7]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ Alison Acker (1988). Honduras, The Making of a Banana Republic. Between the Lines (İngilizce). Erişim tarihi: 27 Mayıs 2013. 
  2. ^ Alison Acker (1988). Honduras, The Making of a Banana Republic. Between the Lines (İngilizce). ss. sayfa 63. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2013. 
  3. ^ "US Historical Documents, The Monroe Doctrine". The University of Oklohoma. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2013. 
  4. ^ Peter Chapman (2008). Bananas: How the United Fruit Company Shaped the World (İngilizce). New York: Cannongate Books. ss. sayfalar 68-69, 108. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2013. O. Henry was the first to use the term 'banana republic'... 
  5. ^ "İsrail'e cevap: Türkiye Muz Cumhuriyeti değil". haber7.com. 15 Ocak 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2013. 
  6. ^ "Kapusuz: Muz cumhuriyeti değiliz". www.dunyabulteni.net. 5 Şubat 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2013. 
  7. ^ "Başbuğ: Böyle rezillik olur mu? Yeter yahu!". Radikal gazetesi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2013. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Belize</span> Orta Amerika ülkesi

Belize, Orta Amerika'nın kuzeydoğu kıyısında bir Karayip ülkesidir. Kuzeyinde Meksika, batı ve güneyinde Guatemala, doğusunda ise Karayip Denizi yer almaktadır. Yüzölçümü 22.970 km² ve nüfusu 2020 verilerine göre 419.199'dur. Ülke toprakları doğu-batı ekseninde 110 km, kuzey-güney ekseninde ise 290 km uzunluğundadır. Orta Amerika'nın en düşük nüfusa ve nüfus yoğunluğuna sahip ülkesidir. Buna karşın yıllık %1,87'lik nüfus büyüme hızı Belize'yi Batı Yarımküre'nin en hızlı kalabalıklaşan ülkelerinden biri yapmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Dominik Cumhuriyeti</span> Karayiplerde bir ülke

Dominik Cumhuriyeti, Karayiplerdeki Hispanyola adasında yer alan bir ülkedir. Hispanyola, Porto Riko'nun batısında, Küba ve Jamaika'nın doğusunda yer alır. Venezuela ile deniz sınırı vardır. Adanın batı kısmında ülkenin tek kara komşusu olan Haiti bulunur.

<span class="mw-page-title-main">James Monroe</span> 5. Amerika Birleşik Devletleri başkanı (1817–1825)

James Monroe, Amerikalı diplomat ve siyasetçi. Demokratik-Cumhuriyetçi Parti'den, 5. ABD başkanı seçilmiştir. 1817 - 1825 yılları arasında başkanlık yapmıştır. Monroe doktrini ile tanınır. 'Amerika Amerikalılarındır' deyişi ünlüdür.

Cumhuriyet, siyasi gücün halk ve temsilcileri tarafından paylaşıldığı bir devlet yönetim şeklidir ve yapısı gereği monarşinin yokluğu üzerine kuruludur.

Siyaset biliminde gericilik veya irtica, çağdaş toplumda bulunmayan, olumlu özelliklere sahip olduğuna inandığı statüko öncesine dönüşü destekleyen siyasi görüşlere sahip siyasi görüştür. Tanımlayıcı bir terim olarak gerici, siyasi yelpazenin ideolojik kavramlarından türemiştir. Bir sıfat olarak gerici kelimesi, statükoyu eski haline getirmeyi amaçlayan bakış açılarını ve politikaları tanımlar.

<span class="mw-page-title-main">O. Henry</span> Amerikalı yazar William Sydney Porterın takma adı

O. Henry, Amerikalı yazar William Sidney Porter 'ın takma adıdır.

<span class="mw-page-title-main">Óscar Arias</span> Kosta Rikalı siyaset adamı (1986–1990, 2006–2010)

Óscar Arias Sánchez, Kosta Rikalı siyaset adamı. 2006 ve 2010 yılları arasında Kosta Rika'nın devlet başkanlığını yapmıştır. Daha önceki yıllarda 1986 ve 1990 arası Cumhurbaşkanlığı görevini üstlendi. Orta Amerika ülkeleri arasındaki iç savaşları engellemek için gösterdiği çabaları için 1987 yılında Nobel Barış Ödülü almaya hak kazandı. Ayrıca Arias Sánchez Albert Schweitzer İnsanlık için çalışan kişiler ve Barış ve Güvenliği Sağlayan Ekonomistler ödüllerinin de sahibidir.

<span class="mw-page-title-main">Siyasi ekonomi</span> üretim, alım-satım ve bunların kanun, gümrük ve devlet ile ilişkilerinin incelenmesine verilen ad

Siyasi iktisat aslen üretim, alım-satım ve bunların kanun, gümrük ve devlet ile ilişkilerinin incelenmesine verilen addır. Siyasi iktisat kavramı ahlak felsefesinde ortaya çıkmıştır. 18. yüzyılda devletlerin ("polities") iktisatlarının çalışılması olarak gelişmiş dolayısıyla da "siyasi" iktisat (ekonomi) adını almıştır.

United Fruit Company, ABD şirketi. Özellikle üçüncü dünya ülkelerindeki çiftliklerden aldığı havuç, patates, bezelye gibi sebze ve ağırlıklı olarak muz, ananas gibi tropik meyveleri ABD ve Avrupa pazarlarına satmaktadır.

Şirketokrasi diğer adıyla Korporatokrasi, şirketler tarafından ya da şirketlerin çıkar grupları tarafından kontrol edilen ekonomik ve politik bir sistemi anlatmak için kullanılan bir terimdir. Genelde belirli bir ülkedeki halihazırdaki ekonomik durumu eleştirmek için kullanılan aşağılayıcı bir terim olarak görülür. Korporatizm (Corporatism) teriminden farklı olarak kullanılır ki Korporatizm anlam olarak şirketler ve tüketiciler arasında olan ortak çıkarların bir araya gelmesinden bahseder. Liberaller ve sol görüşlü eleştirmenler tarafından sıkça kullanılan Şirketokrasi, liberal ekonomi eleştirmenleri ve diğer politik gözlemciler tarafından da madalyonun diğer yüzüne bakmak amacıyla kullanılır. Ekonomist Jeffrey Sachs, Amerika Birleşik Devletlerini bu bağlamda kitabı " The Price of Civilization"'da Şirketokrasi ile yönetilen bir ülke olarak tasvir eder. Bu hareketin 4 trendin sonucu olduğunu açıklar; Ulusal partilerin zayıflığı ve kişisel olarak belirli bölgelerde politik temsilin güçlülüğü, 2. Dünya Savaş'ından sonra kurulan Amerikan Ordusunun büyüklüğü, şirketler tarafından desteklenen büyük bütçeli seçim kampanyaları ve küreselleşme ile işçilerden uzaklaşan dengeler.

<span class="mw-page-title-main">Gaullizm</span>

Gaullizm, Beşinci Fransa Cumhuriyeti'nin kurucu Başkanı olacak olan II. Dünya Savaşı Fransız Direniş lideri Charles de Gaulle'nin düşünce ve eylemine dayanan bir Fransız siyasi duruşudur.

<span class="mw-page-title-main">United Airlines</span> Havayolu şirketi

United Airlines, Inc. Chicago, Illinois merkezli büyük bir Amerikan havayolu. 2010'daki USD $ 3 milyarlık bir iştirak akebinde United tamamen United Continental Holdings'e aittir. Bir zamanlar havayolu, dünyanın en büyük uçak üreticilerinden biri olan The Boeing Company'ye ait idi.

<i>The Arizona Republic</i>

The Arizona Republic, Amerika Birleşik Devletleri'nin Arizona eyaletinin Phoenix şehrinde yayınlanan günlük gazete. Gannett Company'nin sahibi olduğu The Arizona Republic, eyaletin en yüksek tirajlı gazetesi konumundadır.

<span class="mw-page-title-main">Japonya'da demiryolu ulaşımı</span>

Japonya'da demiryolu ulaşımı, özellikle büyük şehirler arasındaki toplu ve yüksek hızlı seyahatler ile metropolitan bölgelerinde düzenli yolcu taşımacılığındaki önemli ulaşım yollarından biridir. Özelleştirilen ağlar oldukça verimli ve son derece hızlı bir şekilde çalışmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Muz Savaşları</span>

Muz Savaşları, Amerika Birleşik Devletleri'nin 1898-1934 yılları arasında Orta Amerika ve Karayipler'deki askerî müdahaleleriydi. Müdahaleler 1898 İspanyol-Amerikan Savaşı'nın ardından çoğunlukla deniz piyadeleri ile gerçekleştirilmiş olup 1934 yılında Başkan Roosevelt'in İyi Komşuluk Politikası'nın uygulanmaya başlanmasıyla sona erdi.

Müesses nizam veya kurulu düzen, sosyolojide ve siyaset biliminde bir toplumu, bir örgütü veya bir kurumu kontrol eden ve egemen sosyal grup olan elit grubu tanımlar. Güç pratiğinde "müesses nizam" genellikle kendini seçen, kapalı bir elit grubu ifade eder ve belirli kurumlarda köklü bir şekilde yerleşiktir - bu nedenle, nispeten küçük bir sosyal sınıf tüm sosyo-politik kontrolü sağlayabilir.

<span class="mw-page-title-main">Chiquita Brands International</span>

Chiquita Brands International Sàrl, Amerika Birleşik Devletleri merkezli bir muz ve meyve üreticisidir. Şirket, 30 Mart 1899 tarihinde kurulmuş olup United Fruit Company'nin devamıdır. Şirketin merkezi Florida eyaletine bağlı Fort Lauderdale kentinde yer almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Yüksek standartlı demiryolu</span>

Yüksek standartlı demiryolu,, yüksek performanslı demiryolu, yarı yüksek hızlı demiryolu veya orta hızlı demiryolu, konvansiyonel demiryolundan daha yüksek hız ve standartlara sahip olan ancak yüksek hızlı demiryolu olarak adlandırılacak kadar yüksek hız ve standartlara sahip olmayan şehirlerarası yolcu demiryolu hizmetlerini tanımlamak için kullanılan bir jargondur. Terim aynı zamanda planlamacılar tarafından, yüksek hızlı demiryolu ağlarını oluşturmak veya genişletmek için daha büyük çabalara alternatif olarak tren hızlarını artırmak ve seyahat süresini azaltmak için artan demiryolu iyileştirmelerini tanımlamak için kullanılır. Bazı ülkeler bunun yerine orta hızlı tren veya yarı yüksek hızlı tren terimini kullanır.

Bu liste, hükûmet biçimlerini ve siyasi sistemleri farklı kategorilere ayırma şekillerine göre listelemektedir. Listelenen sistemler birbirleriyle örtüşebilir ve sıklıkla çakışan tanımlamalara sahip olabilir.

Muz Katliamı, 5-6 Aralık 1928 tarihlerinde United Fruit Company işçilerinin öldürüldüğü olay. 12 Kasım 1928'de işçiler, şirketin onlara daha onurlu çalışma koşulları vermesi için greve başladılar. Şirketin işçilerle herhangi bir şekilde müzakerede bulunmayı reddetmesi sebebiyle sonuçsuz geçen birkaç haftanın sonunda, Miguel Abadia Méndez'in muhafazakar hükûmeti Kolombiya Ordusuna grevi dağıtmasını emretti. Bunun sonucunda 47 ile 2000 arasında insan hayatını kaybetti.