Mustafa Nuri Paşa (tarihçi)
| Mustafa Nuri Paşa | |
|---|---|
| Maârif nazırı | |
| Görev süresi 1882-1884 | |
| Hükümdar | II. Abdülhamid |
| Yerine geldiği | Ali Fuad Bey |
| Yerine gelen | Ahmed Zühdü Paşa |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | Ekim 1824 İzmir  Osmanlı İmparatorluğu |
| Ölüm | 1890 İstanbul |
Mustafa Nuri Paşa (d. 1824 - ö. 1890) Osmanlı devlet adamı ve tarihçi.
Ailesi
Ekim 1824 İzmir'de dünyaya gelmiştir. İzmir baş âyanı Mansûrîzâde Mehmed Emin Efendi'nin oğludur. Tanzimat devrinin önemli simaları arasında yer alan Said Efendi'nin kız kardeşi Züleyha Hanım'la evlenmiştir. Mustafa Nûri Paşa'nın bir oğlu olmuşsa da dört beş yaşlarında iken ölmüştür.[1] Hatice ve Hüseyin isimli kardeşleri vardır. Hüseyin'in oğlu Mehmed Emin Efendi İzmir'in tanınmış bilginlerinden olup İzmir İl Kitaplığı'nın kurulmasında hizmeti geçmiştir. Onun oğlu olan Said Bey İttihad ve Terakki Cemiyeti'nde çalışmış ve Meclis-i Mebûsan'da 1908 Manisa (Saruhan), 1912 Manisa (Saruhan) ve 1914 Muğla (Menteşe) mebusluğu yapmıştır. İstanbul Üniversitesi'nde ders vermiştir. Said Bey'in Mecdut Mansuroğlu isimli oğlu aynı Üniversitede öğretim üyeliği yapmıştır.[2]
Hayatı
27 Temmuz 1861'de Meclis-i Vâlâ-yı Ahkâm-ı Adliye, ardından Muhâkemat Dairesi başkâtipliğine getirilmiştir. 1 Ocak 1863'te Mâbeyn-i Hümâyun başkâtibi olmuştur. Bu görevde yaklaşık bir yıl kaldıktan sonra Sadrazam Mehmed Emin Âli Paşa ile arası açıldığından Eylül 1863'te Dîvân-ı Hümâyun beylikçiliğine, 15 Aralık'ta Deâvî Nezâreti'ne, 12 Temmuz 1864'te Meclis-i Vâlâ-yı Ahkâm-ı Adliye üyeliğine, 30 Nisan 1868'de Dîvân-ı Muhâkemât-ı Mâliyye, 4 Mayıs 1869'da rütbe-i bâlâ unvanıyla Dîvân-ı Muhâsebât-ı Maliyye başkanlığına getirilmiştir. Âlî Paşa'nın ölümünün ardından Mahmud Nedim Paşa sadrazam olunca 21 Eylül 1871'de görevinden azledilmiştir.
3 Ekim 1872'de Dîvân-ı Ahkâm-ı Adliyye Temyîz-i Hukuk Dairesi başkanı olmuştur. Mütercim Mehmed Rüşdi Paşa'nın sadrazamlığa getirilmesiyle sadâret müsteşarlığına tayin edildiyse de 8 Mayıs 1873'te azledilmiştir. İki yıldan fazla süren mâzuliyetinin ardından 1 Ocak 1876'da Dîvân-ı Ahkâm-ı Adliyye mehâkimi müfettişliğine, 10 Mayıs 1876'da Temyiz Mahkemesi üyeliğine getirilmiştir. Mütercim Mehmed Rüşdi Paşa'nın beşinci defa sadrazam olması üzerine 4 Haziran 1876'da Dîvân-ı Ahkâm-ı Adliyye'ye bağlı Muhâkemat Dairesi reisi, 16 Ekim 1876'da Defter-i Hâkānî nâzırı olmuştur.[1]
30 Nisan 1882'de vezâret rütbesi verilen Mustafa Nûri Paşa 9 Mayıs 1882'de Maarif Nazırlığına tayin edilmiştir. Bu görevi sırasında üstün hizmet nişan ve madalyalarıyla ödüllendirilmiştir. 25 Eylül 1885'te Doğu Rumeli'nin Bulgaristan Prensliği tarafından işgal edilmesi sebebiyle Mehmed Said Paşa kabinesinin düşmesi üzerine nâzırlıktan ayrılmıştır. 27 Ocak 1886'da Evkaf nâzırı olmuştur. Bu görevini sürdürürken 17 Ocak 1890'da II. Abdülhamid'in cuma selâmlığına katıldıktan sonra evine döndüğü sırada vefat etmiştir. Cenazesi Süleymaniye Camii Haziresi'ne defnedilmiştir.[1]
Netayicü'l vukuat
Mustafa Nûri Paşa'nın adını yaşatan eseri, Osmanlı tarihçileri arasında önemli bir yer edinmesini sağlayan Netayicü'l vukuat adlı tarihidir. Dört ciltten oluşan kitabını sekiz yıl süren (1873-1881) Defter-i Hâkānî nâzırlığı sırasında kaleme almıştır. Çalışmasında Cevdet Paşa ile Ahmet Vefik Paşa'dan etkilendiği düşünülebilirse de esas örnek aldığı kişi İbn Haldun'dur. Mustafa Nûri Paşa, Osmanlı Devleti'nin tarihini altı devreye ayırmıştır; bu sebeple eseri de altı bölümden meydana gelmektedir:[1]
- Birinci bölümde Osmanlı Devleti'nin kuruluşundan Timur hadisesine kadar geçen olaylar yer almaktadır.
- İkinci bölüm, Yıldırım Bayezid'in vefatı ve Çelebi Mehmed'in tahta çıkışından II. Bayezid'in saltanatı oğlu Selim'e bırakmasına kadar geçen hadiseleri konu edinir.
- Üçüncü bölüm Yavuz Sultan Selim'in tahta çıkışından III. Murad'ın vefatına kadar geçen dönemi anlatmaktadır.
- Dördüncü bölüm III. Mehmed'den II. Süleyman'ın tahta çıkışına kadar geçen dönemi anlatır.
- Beşinci bölüm II. Süleyman'ın cülûsundan Küçük Kaynarca Antlaşması'na kadar cereyan eden olayları anlatmaktadır.
- Altıncı bölüm de bu tarihten itibaren 1841 yılına kadar geçen hadiseleri ihtiva etmektedir.
Kaynakça
- ^ a b c d Özcan, Tahsin (2006). "MUSTAFA NÛRİ PAŞA". TDV İslâm Ansiklopedisi. 31. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı. ss. 342-343. 26 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Aralık 2021.
- ^ Kafadar, C.; Karateke, H.; Fleischer, C. "Mustafa Nuri Paşa (1824-1890)". HISTORIANS OF THE OTTOMAN EMPIRE. 26 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Aralık 2021.
