İçeriğe atla

Mustafa Nihat Özön

Mustafa Nihat Özön, (d. 1896 - ö. 2 Ocak 1980[1]), Türk edebiyat tarihçisi, yazar, eğitmen ve çevirmen.

Dil bilimci ve sinema tarihçisi Nijat Özön'ün babasıdır.

Kariyeri

İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesini bitirerek öğretmen oldu. Değişik liselerde görev yaptıktan sonra 1931 yılında, 30 yıl görev yaptığı Ankara Gazi Eğitim Enstitüsü’nde edebiyat öğretmenliğine getirildi.

Özön, edebiyata ilişkin ilk yazılarının ardından "Dergâh" (1921) ve "Kalem" (1938) adlı iki dergi çıkarmıştır. Cumhuriyet dönemi kuşaklarınca araştırma yapanların kullanımı için hazırlayıp sunduğu "Büyük Osmanlıca Sözlük" ile, yakın çağ Türk edebiyatının araştırılmasında ve Tanzimat dönemi edebiyatçılarının eserlerinin basıma hazırlanmasında da önemli katkılar sağlamıştır. Bunlar arasında Şinasi, Namık Kemal, Recaizade Ekrem, Ahmet Mithat, Ali Bey, Ahmet Vefik Paşa ve Nabizade Nazım yer almaktadır. Türk akademisyen, dilbilimci ve edebiyat araştırmacısı Emin Özdemir'in ise öğretmenidir.[2]

Eserleri

  • İlköğretim Okulları İçin Çağdaş Türkçe Sözlük
  • Küçük Osmanlıca-Türkçe Sözlük
  • Namık Kemal ve İbret Gazetesi
  • Osmanlıca Türkçe Sözlük
  • Türk Tiyatrosu Ansiklopedisi
  • Türkçe Cep Sözlüğü
  • Türkçe Yabancı Kelimeler Sözlüğü
  • Türkçede Roman
  • Edebiyat ve Tenkid Sözlüğü 1954
  • Resimli Türk Dili Sözlüğü 1967
  • Son Asır Türk Edebiyatı Tarihi

Sadeleştirmeleri

Acı Gülüş (Tebessüm-i Elem) Hüseyin Rahmi Gürpınar, [Sadeleştiren: Mustafa Nihat Özön], 1967,
Ben Deli Miyim? Hüseyin Gürpınar, [Sadeleştiren: Mustafa Nihat Özön], 1972
Boşanmış Kadın (Mutallaka) Hüseyin Gürpınar, [Sadeleştiren: Mustafa Nihat Özön], 1971
Çok Bilen Çok Yanılır Recaizade Ekrem, [Hazırlayan: Mustafa Nihat Özön], 1941,
Deli Filozof Hüseyin Gürpınar, [Sadeleştiren: Mustafa Nihat Özön], 1969
Gönül Ticareti Hüseyin Gürpınar, [Sadeleştiren: Mustafa Nihat Özön], 1971
Gördüklerim Evliya Çelebi, [Hazırlayan: Mustafa Nihat Özön], 1976,
Hazan Bülbülü Hüseyin Gürpınar, [Sadeleştiren: Mustafa Nihat Özön], 1973
İnsanlar Maymun Muydu? Hüseyin Gürpınar, [Sadeleştiren: Mustafa Nihat Özön], 1968,
Kadın Erkekleşince Hüseyin Gürpınar, [Sadeleştiren: Mustafa Nihat Özön], 1974
Kaynanam Nasıl Kudurdu? Hüseyin Gürpınar, [Sadeleştiren: Mustafa Nihat Özön], 1971
Melek Sanmıştım Şeytanı Hüseyin Gürpınar, [Sadeleştiren: Mustafa Nihat Özön], 1972
Öldüren Öpücük Hüseyin Gürpınar, [Sadeleştiren: Mustafa Nihat Özön],
Tesadüf Hüseyin Gürpınar, [Sadeleştiren: Mustafa Nihat Özön], 1973
Utanmaz Adam Hüseyin Gürpınar, [Sadeleştiren: Mustafa Nihat Özön], 1974

Hazırladıkları

İntibah-Sergüzeşt-i Ali Bey Namık Kemal, [Hazırlayan: Mustafa Nihat Özön],
İntibah Yahut Sergüzeşt-i Ali Bey Namık Kemal, [Hazırlayan: Mustafa Nihat Özön],
Vatan Yahut Silistre Namık Kemal, [Hazırlayan: Mustafa Nihat Özön], 1972
Yeniçeriler Ahmet Midhat, [Hazırlayan: Mustafa Nihat Özön], 1942
Zavallı Çocuk Namık Kemal, [Hazırlayan: Mustafa Nihat Özön], 1969
Zor Nikâh (La Marriage Force) Moliere-A. Vefik Paşa, [Hazırlayan: Mustafa Nihat Özön],
Zoraki Tabip Ahmet Vefik Paşa, [Hazırlayan: Mustafa Nihat Özön], 1970

Müşterek Çalışmaları

Falih Rıfkı Atay (Hayatı ve Eserleri Nesirlerinden Örnekler) Mustafa Nihat Özön, Baha Sürder, R. G. Arkın, 1942
Hasan-Ali Yücel (Hayatı ve Eserleri Şiir ve Nesirlerinden Örnekler) Mustafa Nihat Özön, Baha Sürder, R. G. Arkın, 1942
İnönü (Hayatı, Hatıraları, Nutukları, Onun İçin Yazılanlar) Mustafa Nihat Özön, Baha Sürder, R. G. Arkın, 1942,
İstiklal Savaşı (Sözlük ve Bibliyografya) Mustafa Nihat Özön, Baha Sürder, R. G. Arkın, 1942,
Ömer Seyfettin (Hayatı ve Eserleri Şiir ve Nesirlerinden Örnekler) Mustafa Nihat Özön, Baha Sürder, R. G. Arkın, 1942

Çevirileri

Hayim ile Artem Maksim Gorki, [Çeviren: Mustafa Nihat Özön], 1942
Küçük Rok Guy de Maupassant, [Çeviren: Nustafa Nihat Özön],
Netoçka Nezvanova Dostoyevski, [Çeviren: Mustafa Nihat Özön],
Serseriler Maksim Gorki
Sıkıntı Maksim Gorki,
Stepte (Serseriler Hayatı Hikâyeleri) Maksim Gorki,
Şimal Göçebeleri James Oliver Curwood
Tellier Evi Guy de Maupassant

Kaynakça

  1. ^ "Arşivlenmiş kopya". 2 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ocak 2017. 
  2. ^ Karahan, Akartürk. "Emin Özdemir". Türk Dili (academia.edu). 3 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Eylül 2017. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">İbrahim Şinâsî</span> Türk gazeteci, yazar ve şair

İbrahim Şinasi Efendi, Türk gazeteci, yayımcı, şair ve oyun yazarı.

<span class="mw-page-title-main">Ahmed Vefik Paşa</span> 196. Osmanlı sadrazamı

Ahmet Vefik Paşa, Yunan asıllı Osmanlı devlet adamı, diplomat, çevirmen ve oyun yazarı. İlk ilmî Türkçülerden biridir. İki defa Maarif Nazırlığı yaptı; ilk Osmanlı Meclis-i Mebusanı'nda, İstanbul vekili olarak yer aldı ve başkanlığı üstlendi. 4 Şubat 1878–18 Nisan 1878 ve 1 Aralık 1882–3 Aralık 1882 tarihleri arasında iki defa sadrazamlık görevine getirilmiştir.

Divan edebiyatı, Türk kültürüne has süslü ve sanatlı bir edebiyat türüdür. Bu edebiyata genellikle "divan edebiyatı" adı uygun görülmekte olup bunun en büyük nedenlerinden birisinin şairlerin manzumelerinin toplandığı kitaplara "divan" denilmesi olduğu kabul edilmektedir. Öte yandan, divan edebiyatı gibi tabirlerin modern araştırmacılar tarafından geliştirildiğini ve halk-tekke-divan edebiyatları arasındaki ayrımların bazen oldukça muğlak olduğu ve bu edebiyatlar arasında ciddi etkileşimlerin de bulunduğu vurgulanmalıdır.

Türk kültürü kökeni Orta Asya'nın kültürel birikimine dayanan bir kültürdür. Selçuklu döneminden itibaren Doğu Akdeniz ve İslam kültürleri ile etkileşim halinde olup Modern Türkiye'ye kadar gelişti.

<span class="mw-page-title-main">Sözlük</span> dilin veya dillerin kelime haznesini (sözvarlığını), söyleyiş ve yazılış şekilleriyle veren, sözcüğün kökünü esas alarak, bunların başka unsurlarla kurdukları sözleri ve anlamlarını, değişik kullanışlarını gösteren yazılı

Sözlük, bir dilin veya dillerin kelime haznesini (sözvarlığını), söyleyiş ve yazılış şekilleriyle veren, sözcüğün kökünü esas alarak, bunların başka unsurlarla kurdukları sözleri ve anlamlarını, değişik kullanışlarını gösteren yazılı eserdir. Eski dilde lügat, kamus denir. Leksikografi sözlükbilimidir. Sözlükçüye leksikografır denir. Lügatça, sadece bir kitapta geçen terimleri anlatır (glossary).

Türk edebiyatında roman, 19. yüzyılda ortaya çıkan bir yazım türüdür. Roman, Tanzimat'la başlayan batılılaşma sürecinin bir parçası olarak Türk edebiyatına girmiş olup, Fransız edebiyatından eserler başta olmak üzere ilk Türkçe örnekleri çeviri eserlerde gözlemlenmiştir. Şemseddin Sâmi’nin Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat adlı eseri sıklıkla "ilk Türkçe roman" olarak adlandırılsa da daha önce yazılmış başka romanlar da mevcuttur. Fransız romantizm akımından etkilenmiş ve ağırlıklı olarak aşk ve "yanlış batılılaşma" konularını ele almış ilk Osmanlı romanları genellikle oldukça zayıf olup, karakterler yüzeysel işlenmiş ve karikatüre benzeyen tipler ortaya çıkarmıştır. Servet-i Fünûn edebiyatı döneminde romanlar gelişmeye başlamıştır.

<span class="mw-page-title-main">Nijat Özön</span> Türk sinema eleştirmeni ve kuramcısı, çevirmen, dilbilim uzmanı

Nijat Özön, Türk sinema eleştirmeni ve kuramcısı, mütercim, dilbilim uzmanıdır. Türkiye'de sinema hakkında ilk süreli yayını çıkaran Özön, ilk sinema ansiklopedisini de yazdı.

<span class="mw-page-title-main">Ziya Paşa</span> Osmanlı Türkü şair, mütefekkir ve devlet adamı

Ziya Paşa doğum adıyla Abdülhamid Ziyâeddin, Tanzimat devri devlet ve fikir adamı, gazeteci ve şairdir. Osmanlı İmparatorluğu'nda 19. yüzyılın en önemli devlet adamlarından birisidir ve Tanzimat edebiyatının en fazla eser veren yazarlarındandır. Şinasi ve Namık Kemal ile birlikte “Batılılaşma” kavramını ilk defa ortaya atan Osmanlı aydınları arasında yer alır.

Tanzimat edebiyatı, Tanzimat döneminin kültürel ve siyasi hareketlerinin sonucu olarak ortaya çıkmış edebiyat akımı. 3 Kasım 1839'da Mustafa Reşid Paşa tarafından ilan edilen Gülhane Hattı Hümayunu da denilen yenileşme beratının yürürlüğe konmuş olmasından doğmuştur. Bu olay daha sonraları Tanzimat Fermanı olarak adlandırılacak, gerek siyasi alanda gerek edebî ve gerekse toplumsal hayatta batıya yönelmenin resmi bir belgesi sayılacaktır. Şinasi ile Agah Efendi'nin birlikte çıkarmış olduğu Tercüman-ı Ahval bu edebiyatın başlangıcı olarak kabul edilir.

<span class="mw-page-title-main">Hüseyin Rahmi Gürpınar</span> Türk yazar, politikacı ve gazeteci

Hüseyin Rahmi Gürpınar, Türk romancı ve gazeteci.

<span class="mw-page-title-main">Namık Kemal</span> Osmanlı yazar ve gazeteci

Namık Kemal, Türk milliyetçiliğine esin kaynağı olmuş, Genç Osmanlı hareketine bağlı yazar, gazeteci, devlet adamı ve şairdir.

İsmail Habip Sevük ya da İsmail Hakkı Sevük, Türk yazar, edebiyat tarihçisi, gazeteci, siyasetçi.

<span class="mw-page-title-main">Türk edebiyatı</span> Türkçe yazılmış edebî eserler

Türk edebiyatı, Türk yazını veya Türk literatürü; Türkçe olarak üretilmiş sözlü ve yazılı metinlerdir.

<span class="mw-page-title-main">Samipaşazade Sezai</span> Türk gerçekçi öykücü, romancı, siyasetçi

Sami Paşazade Sezai, Türk gerçekçi öykücü, romancı. Türk edebiyatının ilk gerçekçi romanlarından birisi olma özelliğiyle edebiyat tarihinde büyük önem taşıyan Sergüzeşt adlı romanın yazarıdır. 1892'de yazdığı Küçük Şeyler ile Türk edebiyatında modern öykücülüğün kurucularındandır.

Mehmet Kaplan,, Türk edebiyat kuramcısı, eleştirmen, edebiyat tarihçisi, yazardır.

Bilgi Yayınevi, Ahmet Tevfik Küflü tarafından 1965 yılında Ankara'da kurulmuş yayınevi.

100 Türk Edebiyatçısı, 59. Türkiye Cumhuriyeti Hükûmeti döneminde Millî Eğitim Bakanlığının (MEB) ilköğretim ve ortaöğretim kurumlarındaki öğrencilere hem Türk Dili ve Edebiyatı dersi müfredatı ile ilişkilendirilerek yazarların kitaplarının okutulması hem de boş zamanlarını değerlendirmek üzere öncelikle başvurabilecekleri yazarların kaynak eserleri olarak tavsiye edilmesi için derlenmiş Türk yazarlar listesidir.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye'de ansiklopedi</span>

İlk Türk ansiklopedi yazarları İbni Sina ve Farabi ile Farabi'nin çağdaşı Abdullah bin Muhammed bin Ahmed bin Yusuf el-Harezmi'dir ki bunun eseri Mefatihul Ulum ayarında eser yoktur. Gazali'nin İhyai Ulumiddin'i yalnız dinî ilimlere aittir. Osmanlı'da ilk ansiklopedi yazarı Taşköprülüzade Ahmet'tir (935-968). Mevzuatül Ulüm'ü iki büyük cilttir. Birinci cilt akli ilimlere, ikincisi dinî ilimlere aittir.

Türk edebiyatı'nda hem sözlü hem yazılı, manzum ve mensur hikâye geleneğine sahip olmasına rağmen Tanzimat'tan sonra farklı yapısal özellikler taşıyan bir anlatı türü olarak yeni bir hikâye tarzı oluşmuştur. Giritli Ali Aziz Efendi tarafından 1796-97'de yazılan ve ilk defa 1852 tarihinde basılan Muhayyelât, Batı tesiri olmadan gerçekçi anlatıma olan yakınlığı noktasında modern Türk hikâyesinin başlangıcı sayılmaktadır. Bunun dışında, XIX. yüzyılda basımları yapılarak yaygınlık kazanmış olan meddah hikâyeleri "yeni hikâyeye" zemin hazırlayan eserler olarak görülmektedir. 1875-1890 yılları arasında Ahmed Midhat Efendi'nin devam eden Letâif-i Rivâyât serisinin dışında Mehmet Celal'in Venüs, Cemile gibi uzun hikâyeleri ile Nabizâde Nâzım'ın ilk dönem hikâyeleri bulunmaktadır. Samipaşazade Sezai'nin Küçük Şeyler adlı eseri Türk edebiyatında modern anlamda kısa hikâyenin başlangıcı kabul edilmektedir. Halid Ziya Uşaklıgil'in 1888'de yazdığı Bir Muhtıranın Son Yaprakları ile Bir İzdivacın Tarih-i Muaşakası adlı çalışmaları Avrupaî tarzda ilk hikâyeler kabul edilmektedir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.