İçeriğe atla

Mustafa Güzelgöz

Mustafa Güzelgöz
Maltepe Üniversitesi yerleşkesindeki heykeli
Doğum1921
Ürgüp
Ölüm18 Şubat 2005
Nevşehir
Diğer ad(lar)ıEşekli Kütüphaneci
MeslekKütüphaneci
Tanınma nedeniEşek sırtında seyyar kütüphane hizmeti vermesi.

Mustafa Güzelgöz (diğer adıyla Eşekli Kütüphaneci; 1921 - 18 Şubat 2005), Türk kütüphaneci.

1940'lı yıllarda Ürgüp'te kütüphanecilik yapmış, görevi sırasında yıllarca yedi katır ve üç atı ile 36 köye seyyar kütüphane hizmeti götürmüştür. 1972 yılında emekli olan eşekli kütüphaneci, Türk kütüphaneciliğinde bir sembol olmuş[1] ve yaşam öyküsü yazar Fakir Baykurt tarafından Eşekli Kütüphaneci adı ile romanlaştırılmıştır.

Yaşamı

1921 yılında Ürgüp'te doğdu.[2] İstanbul'da Tiftik ve Yapağı Dışsatım Birliği'nde depo memuru olarak çalışmaya başladı. II. Dünya Savaşı nedeniyle 1940 yılında askere alınarak üç buçuk yıl Tokat'ta askerlik yaptı. Askerlikten sonra memleketine döndü. Futbola olan ilgisini gören dönemin kaymakamı, kendisinden Ürgüplü gençleri futbola çalıştırmasını istedi ve karşılığında kendisini Tahsin Ağa Kütüphanesi'nde emekliye ayrılan memurdan boşalan kadroya atadı.

Böylece kütüphaneciliğe başlayan Güzelgöz, kütüphanecilik alanında herhangi bir bilgisi olmadığı halde kendini yetiştirerek modern bir kütüphane oluşturma çabasına girişti. İlk iş olarak Harf Devrimi'nden sonra kütüphanenin bir odasında çürümeye terkedilmiş Osmanlıca kitapları oradan çıkartarak kurtardı. Yakın çevresindeki tanıdıkları ile konuşarak ellerindeki kitapları kütüphaneye bağışlamalarını sağladı.[3]

Köylülerin yararlanamadığı kütüphaneyi onların ayağına götürmek üzere kitapları eşeklerle taşıma fikrini hayata geçirdi ve 36 köye eşek sırtında hizmet verdi. Bakanlıktan aldığı iki yeni memur kadrosu ve eşekler için yem bedeli talepleri karşılandı. Yeni görevlilerin kendi bölgesinde en az beş köye kendi eşekleri ile hizmet götürmesini sağladı.

Ürgüp dışındaki hemşerilerine mektup yazarak kitap bağışı, gazete ve dergi abonelikleri sağladı. Kütüphaneye radyo koyarak erkeklerin toplanması için köy kahvesine bir alternatif haline getirdi. Kadınların kütüphaneye gelmesi için dikiş makineleri satın alıp kütüphanede dikiş kursları başlattı.[4]

Güzelgöz'ün yöredeki sosyal ve kültürel hayatı zenginleştiren diğer çalışmaları arasında spor teşkilatı kurması, Mustafapaşa ve Çökek köylerinde, köy duvar gazetesi için panolar oluşturması (Ulus Gazetesi, 1963), Ürgüp ilçesinde folklor çalışmalarını başlatması ve bando kurma çalışması, köylerde sinema makinesiyle gösterimler yapması, fotoğrafçılık çalışmaları için fotoğraf makineleri, agrandizör ve baskı sarf malzemeleri temin etmesi, jeneratör temin ederek elektrik olmayan köylerde dahi saydam gösterimi gerçekleştirmesi[3] yer alır. Ayrıca Çökek köyünde köylülerin ürünlerini değerlendirebilmesi için onları kooperatifçilik çalışmalarına yöneltmiştir.

Çalışmaları, halkına gönüllü olarak hizmet eden yaratıcı insanları ödüllendirmek üzere 1963 yılında ABD'de düzenlen bir yarışmada "The Lane Bryant Uluslararası İnsanlık Hizmetinde Gönüllü Takdirnamesi" ile ödüllendirildi. Kütüphaneye Amerikan Barış Gönüllüleri tarafından 1963 yılında bir cip, 1967 yılında ise Ürgüp'e geziye gelen ABD büyükelçisi tarafından bir pikap hediye edildi.[3]

Çalışmaları ile bir bölgesel kalkınma önderi haline gelen Güzelgöz, kütüphane müdürlüğü dışında birçok kurumda daha görev aldı. Asli görevi olan kütüphane müdürlüğünü ihmal ettiği, diğer görevlerinde şahsi çıkar sağladığı şikayetleri üzerine bir soruşturma geçirdi ve emekliye ayrılması istendi. 1972 yılında düzenlenen bir jübile ile 28 yıl sürdürdüğü kütüphanecilikten ayrıldı.

Emekli olduktan sonra yaşamını Ürgüp'te sürdüren Güzelgöz, ilerleyen yaşına bağlı solunum yetmezliği nedeniyle 18 Şubat 2005 tarihinde öldü.

Güzelgöz'ün hayatı Fakir Baykurt'un "Eşekli Kütüphaneci" adlı romanına konu oldu. Roman, Baykurt'un ölümünden sonra 2000 yılında basıldı.[5] Çalışmaları daha sonra yazar Aydın İleri ile gazeteci Tayfun Talipoğlu'nun ortak çalışması olan "Eşekle Gelen Aydınlık" (2006) adlı kitaba konu oldu.[6]

2012 yılında İstanbul Maltepe ilçesinde Maltepe Üniversitesi yerleşkesinin yer aldığı Marmara Eğitim Köyü'ne bir heykeli ve 2017 yılında İstanbul'un Kartal ilçesi meydanına Niyazi Dedeoğlu tarafından yapılan heykeli dikilmiştir.[7][8]

Eşekli Kütüphaneci'nin köylere seyyar kütüphane ulaştırma çabası, 2000'li yıllarda "bisikletli kütüphaneci" olarak halk kütüphanelerini tanıtma gibi faaliyetlere esin kaynağı olmuştur.[9]

Konuyla ilgili yayınlar

  • Ahmet Şerif İzgören, 2010, "Süpermen Türk Olsaydı Pelerinini Annesi Bağlardı", Elma Yayınevi
  • Baykurt, F., 2007, Eşekli Kütüphaneci, Literatür Yayıncılık
  • Yaşar, M., 1991, Otuz Beş Köy 18.777 Kitap Okudu, Mustafa Güzelgöz ve Eşekli Kütüphane Türk Kütüphaneciler Derneği, İstanbul
  • Güney, E., 1991, Mustafa Güzelgöz, Mustafa Güzelgöz ve Eşekli Kütüphane Türk Kütüphaneciler Derneği, İstanbul
  • Ulus Gazetesi, 1963, Gezici Kitaplık, Okuyan Köylü, Mustafa Güzelgöz ve Eşekli Kütüphane Türk Kütüphaneciler Derneği, İstanbul

Dış bağlantılar

Kaynakça

  1. ^ Bağcı, Ali Osman. "Ürgüp Tahsinağa İlçe Halk Kütüphanesi Müdürlüğü". Nevşehir İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü web siesi. 21 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Aralık 2020. 
  2. ^ ""Eşekli Kütüphaneci" Mustafa Güzelgöz takdirle anılıyor". Anadolu Ajansı. 28 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2021. 
  3. ^ a b c A. İleri, T. Talipoğlu, Eşekle Gelen Aydınlık, Anfora Yayıncılık, 2007
  4. ^ "Eşekli Kütüphaneci Mustafa Amca". Yeni Asya gazetesi, 24 Aralık 2014. 30 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Aralık 2020. 
  5. ^ Hızlan, Doğan. "Doğan Hızlan: Eşekli Kütüphaneci'ye devlet ilgisi". Hürriyet gazetesi, 30 Ocak 2001. 30 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Aralık 2020. 
  6. ^ Keseroğlu, Hasan. "Bilgi ve Belge Yönetimi Alanında Yayınlar". Bilgi ve Belge Araştırmaları, Sayı 1, Yıl 2008. 30 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Aralık 2020. 
  7. ^ İleri, Aydın. "Ölümünün 13. Yılında Eşekli Kütüphaneci Mustafa Güzelgöz'e Vefa". Okumaajansi.com 19 Ekim 2018. 23 Şubat 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Aralık 2020. 
  8. ^ Türkmen, Çınar. "Kartal'da Niyazi Dedeoğlu imzası!". Görünüm Gazetesi, 7 Haziran 2017. 30 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Aralık 2020. 
  9. ^ Yücel, Hakan. "Köy Çocuklarının Bisikletli Kahramanı: Bisikletli Kütüphaneci". Türk Kütüphaneciliği, Cilt 33, Sayı 2, Yıl 2019. 25 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Aralık 2020. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Fakir Baykurt</span> Toplumcu gerçekçi Türk yazar

Fakir Baykurt, Türk yazar ve sendikacı.

<span class="mw-page-title-main">Kütüphane</span> kitaplar, el yazmaları, ses kayıtları veya filmler gibi edebi, müzikal, sanatsal veya referans materyallerinin koleksiyonuyla ilgilenen bir kurum

Kütüphane anlamına gelen ve genellikle Batı dünyasında yaygın olarak kullanılan ‘bibliothek’ kelimesinin aslı Eski Yunancadır ve biblion kitap, baskılı ürünlerin saklandığı yer demektir. Türkçedeki kütüphane ise, Farsça ve Arapça kökenli kütüb (kitaplar) ile Farsça hane (ev) sözcüklerinden türemiştir ve kitapların evi anlamına gelmektedir. Her iki dilde de kütüphane terimi, kitapların saklandığı yer anlamında kullanılmaktadır.“Kütüphaneler, elde edilen bilginin toplanması, depolanması ve dağıtılması fonksiyonlarını gören hizmet işletmeleridir” Toplumsal gereksinimleri karşılamak için kurulan kütüphaneler, her türlü kayıtlı bilgi kaynağını bilgi gereksinimi olan kullanıcıya etkin biçimde sunar böylece bağlantı işlevini sağlamaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Tayfun Talipoğlu</span> Türk gazeteci ve televizyon yapımcısı

Tayfun Talipoğlu, Türk gazeteci ve televizyon yapımcısıdır.

Kütüphane Haftası; Türkiye'de 1964 yılından beri Mart ayının son Pazartesi günü ile başlayan hafta kutlanır.

<span class="mw-page-title-main">Mustafa İnan Kütüphanesi</span> Sarıyer ilçesinde bir akademi kütüphanesi

İTÜ Mustafa İnan Kütüphanesi, İTÜ Ayazağa yerleşkesinde yer alan kütüphanedir. Tüm İTÜ Kütüphaneleri ve Kütüphane Hizmetleri'nin yönetim ve koordinasyon merkezidir. 1797 yılında Mühendishane-i Bahri Hümayun'da açılan matbaada basılan kitaplar kütüphanenin temelini oluşturmuştur. Kütüphane adını eski İnşaat Fakültesi dekanı ve eski İTÜ rektörü olan Mustafa İnan'dan alır. Kütüphane, 500.000 civarında kitap ve tez içeriği ile Türkiye'nin teknik anlamda en geniş kütüphanelerindendir. 2013 yılı itibarıyla 161 veritabanıyla Türkiye'de en fazla veritabanına sahip akademik kütüphanedir. 7 gün 24 saat açıktır Türkiye'nin ilk 7 gün 24 saat açık olan Akademik Kütüphanesidir.

19. yüzyılda denenmeye başlamış, 20. yüzyılda geliştirilmiş olan mobil bibliyotek ya da gezici kütüphaneler, merkez kütüphanenin tüm eserlerinden kentteki ve köydeki vatandaşın aynı imkânlar içinde yararlanmasına yardım etmektedir. Gezici kütüphaneler, II. Dünya Savaşı'ndan sonra gelişmeye başlamıştır. 1950 yılından sonra ise dünyanın hemen her tarafında gezici kütüphane hizmetinin verildiği görülmektedir. Özellikle Amerika Birleşik Devletleri'nde modern anlamda gelişme imkânı bulmuştur. Gezici kütüphane yabancı ülkelerde farklı araçlar kullanılarak verilmektedir. İsveç’te otomobil ve trenle yapılmakta iken Norveç’te denizden de bu hizmet sağlanmaktaydı (Ersoy,1991). Asya ülkelerinde yokluk nedeniyle gezici kütüphane, Avrupa’dakilerin aksine hayvan gücü ile sağlanmaktaydı. Hindistan’da üç tekerlekli bisikletle, Tayland'da ise bir at tarafından çekilen iki tekerlekli bir araba üzerinde verilmekteydi.

Tahsin Ağa Kütüphanesi, Ürgüp'te Osmanlı döneminde kurulmuş; günümüzde ilçe halk kütüphanesi olarak kendisine bağlı 6 şube ile hizmet veren bir kütüphane

Adnan Cahit Ötüken, Türk eğitimci, yazar, Türk kütüphaneciliğinin öncülerinden ve Türk Millî Kütüphanesi'nin kurucularındandır.

Mehmet Türker Acaroğlu,, Türk araştırmacı-yazar, kütüphaneci, dokümantalist, çevirmen ve emekli derleme müdürü.

Mehmed Celaleddin Saygın ya da Celâl Hoca, Türk matematik öğretmeni, kütüphaneci, yazar.

<span class="mw-page-title-main">Jale Baysal</span> Türk akademisyen, yazar, kütüphaneci

Prof. Dr. Jale Baysal, Türk kütüphaneci, akademisyen, yazar.

Muzaffer Gökman, Türk kütüphaneci, yazar, araştırmacı.

Fatma Müjgân Cunbur, Türk kütüphaneci ve edebiyat araştırmacısı. Bazı kitap ve yazılarında "Müjde Nasiboğlu" ve "Salim Şehidoğlu" imzalarını kullanmıştır. Genel olarak Türk Edebiyatı ve kültürü konularında yaptığı inceleme ve bibliyografya çalışmalarıyla tanınmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Adnan Ötüken İl Halk Kütüphanesi</span>

Adnan Ötüken İl Halk Kütüphanesi; Ankara'nın Çankaya ilçesinde bulunan bir halk kütüphanesidir. Bugün, tarihi Saraçoğlu Mahallesi projesinde sosyal tesis ihtiyacını karşılamak adına inşa edilmiş olan binada hizmet vermekte olan kütüphane; Kızılay semtindeki Kumrular Sokak'ta yer alır. Ankara'daki halk kütüphaneleri arasında en çok ziyaret edilen ve 500 bini aşkın materyalle en geniş koleksiyona ev sahipliği yapan kütüphanedir.

Nilüfer Belediyesi Kütüphaneleri, 2007 yılında Nilüfer Akkılıç Kütüphanesi'nin açılmasıyla hizmet vermeye başlayan Bursa Nilüfer Belediyesi'ne bağlı kütüphanelerdir.

<span class="mw-page-title-main">Lidia Kulikovski</span> Moldovalı kütüphaneci ve bibliyograf

Lidia Kulikovski, Moldovalı bir kütüphaneci ve bibliyograftır. Hasdeu Belediye Kütüphanesi başkanı olarak, Kişinev'de dokuz şube açarak kütüphane ağını genişletmiş ve ağırlıklı olarak Romen edebiyatına odaklanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Kütüphanecilik</span> yönetim, bilgi teknolojisi, eğitim diğer alanlardaki uygulamaları, perspektifleri ve araçları kütüphanelere uyarlayan alan

Kütüphanecilik yönetim, bilgi teknolojisi, eğitim ve diğer alanların uygulamalarını, bakış açılarını ve araçlarını kütüphanelere uygulayan, bilgi kaynaklarının toplanması, düzenlenmesi, korunması ve yayılması ve bilginin siyasi ekonomisi üstüne çalışan disiplinler arası veya çok disiplinli bir alandır. Bavyeralı bir kütüphaneci olan Martin Schrettinger'in (1808-1828) Versuch eines vollständigen Lehrbuchs der Bibliothek-Wissenschaft oder Anleitung zur vollkommenen Geschäftsführung eines Bibliothekars adlı çalışmasında bu alanın adını ilk defa kullanılmıştır. Schrettinger, Bavyera kütüphanesinde bilgiyi doğa odaklı elementlere göre sınıflandırmak yerine kitapları alfabetik sıraya göre düzenledi.

Leman Şenalp, Türk kütüphaneci.

<span class="mw-page-title-main">Kütüphaneci</span> bir kütüphanede profesyonel olarak çalışan ve genellikle kütüphanecilik eğitimi almış kişi, kütüphanede bilgi hizmeti veren kişi

Kütüphaneci, üniversitelerin bilgi ve belge yönetimi bölümünden mezun olup kütüphanelerde çalışan personellerdir. "Bilgi uzmanı", "bilgi profesyoneli", "kütüphane personeli", "kütüphane uzmanı", "kütüphane öğretmeni" ve "bilgi yöneticisi" gibi unvanlarla da adlandırılır.

Meral Şenöz, Türk kütüphaneci, akademisyen.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.