İçeriğe atla

Muschelkalk

Sistem Seriler Aşama Yaş (Ma)Avrupa'ya özgü
litostratigrafi
Jura dönemiAşağıHettangiyengençLias
TriyasYukarı Resiyen 201.4–208.5
Keuper
Norian 208.5–227.0
Carnian 227.0–237.0
Orta Ladiniyen 237.0–242.0
Muschelkalk
Anisian 242.0–247.2
Bunter or Buntsandstein
Aşağı Olenekiyen 247.2–251.2
Induan 251.2–251.9
PermiyenLopingiyenChanghsingianyaşlı
Zechstein
ICS'in Triyas jeolojik zaman çizelgesi ile Kuzeybatı Avrupa'nın başlıca litostratigrafi birimleri.[1]

Muschelkalk (Almancada "kabuklu kireç taşı" anlamına gelir; Fransızcacalcaire coquillier) Orta ve Batı Avrupa jeolojisinde tortul kayaç tabakaları dizisine (bir litostratigrafik birim) verilen isimdir. Orta Triyas dönemine (240 ila 230 milyon yıl öncesi) aittir ve üç parçalı Germen Triyas'ın (Triyas dönemine adını veren) orta kısmını oluşturur. Daha eski olan Buntsandstein'ın üzerinde ve daha genç olan Keuper'in altında yer alır. Muschelkalk ("midye kireçtaşı"), bir dizi kireç taşı ve dolomit katmanlarından oluşur.

Geçmişte, Muschelkalk'ın katmanlaştığı zaman dilimine "Muschelkalk" da denilebiliyordu. Ancak modern stratigrafide bu isim yalnızca kaya katmanlarına uygulanmaktadır.

Oluşum

Baden-Württemberg'in güneyinde, Wutach Nehri kıyısını Muschelkalk kayalıkları oluşturur.

Muschelkalk ismi ilk kez Alman jeolog Georg Christian Füchsel (1722-1773) tarafından kullanılmıştır. 1834 yılında Friedrich August von Alberti bu ifadeyi Triyas sistemine dahil etmiştir. Bu isim, birimin karakteristik bir özelliğini, yani fosil kabuklardan oluşan merceksi yığınların sık görülmesini ifade eder. Muschelkalk, Almanya'nın büyük bölümünde ve komşu bölgelerde (Aşağı Ülkeler, Kuzey Denizi ve Silezya'nın bazı bölgeleri, Polonya ve Danimarka) yer altında bulunur. Thüringen, Harz, Frankonya, Hessen, Şvabya, Saarland ve Alsas'da yüzey oluşumları bulunmaktadır.

Muschelkalk, karaya kapanmış bir denizde çökelmiştir. Bu deniz, varlığının erken dönemlerinde, güneydeki daha açık Tetis Okyanusu suları ile sadece kısıtlı bir bağlantıya sahipti. Muschelkalk'ın çökeldiği bu havza, Germen Havzası olarak adlandırılır.

Bazen Alpler'deki, Güney Avrupa'daki ve hatta Asya'daki aynı yaştaki stratigrafik birimler de Muschelkalk olarak adlandırılır. Elbette bu kayaçların, fosil içeriğindeki benzerlikler dışında, Orta Avrupa Muschelkalk'ı ile ortak pek az geçmişi vardır. Daha yakından bakıldığında, Alp Muschelkalk'ı birçok açıdan Orta Avrupa'dakinden farklıdır ve karakteristik fosil faunası açısından Triyas dönemi Tetis alanı ile daha yakın bir benzerlik gösterir.

Stratigrafi

Muschelkalk 100 metreye kadar kalınlığa ulaşabilir; üç alt bölüme ayrılabilir. Bunlardan üst ve alt bölümler, yeşilimsi-gri marnlarla birlikte açık renkli ince katmanlı kireçtaşlarından oluşur. Orta grup ise dolomit ile birlikte jipsli ve tuzlu marnlardan oluşmaktadır. Stilolitler, tüm Muschelkalk kireçtaşlarında yaygın olarak görülür.

Muschelkalk'ın litostratigrafik durumu bölgesel olarak farklılık gösterir. Almanya'da grup, Hollanda'da ise oluşum olarak değerlendirilmektedir.

Almanya

Sert kireçtaşı ( Schaumkalk ) yatağının üstü, Wellenkalk veya Alt Muschelkalk'ın tepesini ve Karlstadt-Formasyonunun bir parçası olan Orbicularismergel'in tabanını oluşturur. Baden-Württemberg'deki Dörzbach yakınlarındaki çıkıntı.
Kirchberg an der Jagst, Baden-Württemberg'deki Yukarı Muschelkalk'ta bulunan Encrinus liliiforrnis fosilleri. Görüş alanı yaklaşık 20 mm

Alman Muschelkalk Grubu üç alt gruba ayrılır: Üst, Orta ve Alt Muschelkalk.

Alt Muschelkalk ağırlıklı olarak kireçtaşı, kalkerli marnlar ve killi marnlardan oluşur. Bazı katmanlar gözenekli hücresel kireçtaşından oluşur, buna Schaumkalk denir. Ayrıca oolit yatakları da bulunur. Alt Muschelkalk altı formasyona ayrılır: Jena Formasyonu, Rüdersdorf Formasyonu, Udelfangen Formasyonu, Freudenstadt Formasyonu ve Eschenbach Formasyonu.

Alt Muschelkalk bazen Wellenkalk olarak adlandırılır. Almancada Welle "dalga" anlamına gelir ve bu isim, katmanların aldığı kıvrımlı dalgalı karakterden dolayı verilmiştir.

Saarland, Alsace ve kuzey Eifel bölgelerinde, Alt Muschelkalk daha kumlu katmanlara sahiptir ve buna Muschelsandstein ("midye kumtaşı") denir.

Orta Muschelkalk veya Anbydnit Grubu esas olarak evaporitlerden (jips, anhidrit ve halit) oluşur ve üç formasyona ayrılır: Karlstadt Formasyonu, Heilbronn Formasyonu ve Diemel Formasyonu. Germen Havzası'nın kenarlarındaki tortul fasiyesler farklıdır ve bu birikintiler, Üst Muschelkalk'a kadar devam eden Grafenwöhr Formasyonu adı altında ayrı bir oluşum olarak sınıflandırılır. Orta Muschelkalk'ta, aşınma sonucu karakteristik hücresel dolomit (Zellendolomit) oluşabilir.

Üst Muschelkalk (Hauptmuschelkalk), Alt Muschelkalk'a benzer ve düzenli kabuklu kireçtaşı, marn ve dolomit katmanlarından oluşur. Altı formasyona ayrılır: Trochitenkalk, Meissner Formasyonu, Irrel Formasyonu, Gilsdorf Formasyonu ve Warburg Formasyonu.

Alt kısım veya Trochitenkalk, genellikle tamamen Encrinus liliiformis adlı krinoidin parçalanmış saplarından oluşur. Daha yukarıda, yükselen sırayla Ceratites compressus, Ceratites nodosus ve Ceratites semipartitus gibi bir dizi ammonit içeren katmanlar gelir.

Svabya ve Frankonya'da en üst katmanlar, Tringonodus sandergensis ve Bairdia kabuklularını içeren levhalı dolomitlerden oluşur.

Fosil içeriği

Yukarıda bahsedilen fosillere ek olarak, aşağıdaki türler de Muschelkalk formlarıdır:

Coenothyris vulgaris, Mentzelia mentzeli ve Spiriferina hirsuta, Myophoria vulgaris, Rhynchotites hirundo, Ceratites munsteri, Ptychites studeri, Balatonites balatonicus, Aspidura scutellata, Daonella lommeli.

Ayrıca Alp bölgesinde birkaç kaya oluşturucu alg türü de bulunur (örneğin, Baciryllium, Gyroporella ve Diplopora).

Keşif

Tuz yatakları Halle (Saale), Bad Friedrichshall, Heilbronn, Szczecin ve Erfurt'ta işletilmektedir. Thüringen ve Güney Almanya'daki maden kaynaklarının birçoğunun tuzlu içerikleri bu bölümden elde edilmektedir.

Ayrıca bakınız

  • Teufelshöhle (Steinau'nun yakınında)

Kaynakça

  1. ^ Ogg, James G.; Ogg, Gabi M.; Gradstein, Felix M. (2016). "Triassic". A Concise Geologic Time Scale: 2016. Elsevier. ss. 133-149. ISBN 978-0-444-63771-0. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Dinozor</span> Mezozoik Çağa (kuşlar dahil) hâkim olan sauropsid omurgalılar kladı

Dinozor (Dinosauria), ilk olarak Mezozoyik zamanda ortaya çıkan ve yaşayan tek üyeleri kuşlar olan arkozor sürüngen grubu. Dinozor adı, Richard Owen tarafından Grekçe "korkunç" anlamına gelen deinos ve "kertenkele" anlamına gelen sauros sözcüklerinin birleştirilmesinden oluşur. Dinozorlar, 243 ile 233 milyon yıl önce Geç Triyas döneminde ortaya çıkmış ve 66 milyon yıl önce kuşlar dışındaki tüm türlerinin soyu tükenmiştir. Dinozorlar, sıcakkanlı ve soğukkanlı arası özellikler gösteren mezoterm canlılardı. Mezozoyik'te oldukça başarılı biçimde tüm kıtalara yayılan dinozorlar çok farklı nişleri doldurdu. Yapılan araştırmalarda şimdiye kadar yaklaşık olarak 1.000 kadar kuş olmayan dinozor türünün yaşadığı belgelendi. Bugün dinozorların evrimsel olarak devamı olan kuşların 11.000 kadar türü vardır ki bu, yaşayan memelilerin tür sayısının (~6000) yaklaşık iki katıdır. Dinozorların nasıl yaşadığı, ne kadar çeşitlendiği ve ekosistemdeki yerleri kadar kuş olmayan dinozorların nasıl yok olduğu da bilim camiasını uzun zamandır meşgul etmektedir. Kuş olmayan dinozorları yeryüzünden silen yok oluşun aşamalı mı, yoksa yerbilimsel olarak katastrofik (ani) mi olduğu tartışmalıdır.

<span class="mw-page-title-main">Levha tektoniği</span> Litosferin yapısını inceleyen jeoloji dalı

Levha tektoniği } Dünya'nın litosfer'inin yaklaşık 3,4 milyar yıl öncesinden beri yavaş hareket eden birçok büyük tektonik levha içerdiği düşünülen genel kabul görmüş bilimsel bir teoridir.

<span class="mw-page-title-main">Jura (dönem)</span> Mezozoyik Zamanın ikinci dönemi

Jura veya Jura dönemi, Mezozoyik Zaman'ın Triyas'tan sonra gelen, yani ikinci dönemidir. 200 milyon yıl öncesi ve 145 milyon yıl öncesi arasındadır. Jura, adını o döneme ait kireçtaşı tabakalarının ilk belirlendiği Avrupa Alplerindeki Jura Dağları'ndan almıştır. Jura döneminin başlangıcında, süper kıta Pangea iki kara kütlesine bölünmeye başlamıştı: kuzeyde Lavrasya ve güneyde Gondvana. Bu, daha fazla kıyı şeridi yarattı ve karasal iklimi kurudan nemliye kaydırdı; Triyas'ın kurak çöllerinin çoğunun yerini yemyeşil yağmur ormanları aldı.

<span class="mw-page-title-main">Bavyera</span> Almanyada bir eyalet

Bavyera, resmî adıyla Özgür Bavyera Devleti, Almanya'nın güneydoğusunda bir eyalet. Yüzölçümü bakımından Almanya'nın en büyük eyaletidir. Başkenti Münih'tir. Diğer önemli kentleri ise Nürnberg, Augsburg, Regensburg, Ingolstadt, Bamberg ve Würzburg'dur. Batıda Baden-Württemberg ve Hessen eyaletleri, kuzeyde Türingiya ve Saksonya eyaletleri, doğuda Çekya, güney ve güneybatıda Avusturya ile çevrilidir.

<span class="mw-page-title-main">Triyas</span> 252 ile 201 milyon yıl önce arasını kapsayan, Mezozoyik Zamanın ilk dönemi

Triyas, 251,902 milyon yıl önce (myö) Permiyen Dönemi'nin sonundan 201,4 myö Jura Dönemi'nin başlangıcına kadar 50,5 milyon yılı kapsayan jeolojik bir dönem ve sistemdir. Triyas, Mezozoyik Zaman'ın ilk ve en kısa dönemidir. Dönemin hem başlangıcı hem de sonunda büyük yok oluşlar görülmüştür. Triyas Dönemi, Erken Triyas, Orta Triyas ve Geç Triyas olmak üzere üç devreye ayrılır.

<span class="mw-page-title-main">Tortul kayaçlar</span>

Üç ana kayaç türünden biri olan tortul kayaçlar, yeryüzünde en çok görülen kayaç türüdür. Dünya'nın yüzeyinin yaklaşık yüzde 75'ini yerkabuğunun ise yaklaşık yüzde 8'ini kaplarlar. Bu kayaçlar genellikle tabakalı olarak bulunurlar ve içerisinde organizma kalıntıları (fosil) bulundururlar. Sarkıt ve dikitler bu kayaçların oluşturduğu jeolojik yapılara örneklerdir. Tortul kayaçların büyük bir kısmı dış etmenler tarafından yeryüzünün aşındırılmasıyla meydana gelen çeşitli büyüklükteki unsurların (sediman) taşınarak çukur sahalara biriktirilmesi sonucu oluşmuşlardır. Bu olaya genel anlamda tortullaşma denir. Biriken unsurlar önceleri boşluklu gevşek bir yapıya sahiptirler. Fakat zamanla sıkışıp sertleşirler. Bir birikme sahasında, sonradan biriken unsurlar öncekiler üzerinde birikerek ağırlıkları vasıtasıyla basınç yaparlar. Bu basınç sonucu unsurlar, aralarındaki boşlukların küçülmesi ve büyük ölçüde ortadan kalkmasıyla sıkışır ve sertleşirler. Tortul depoların veya kayaçların oluştukları ortamlar yerden yere farklılık gösterirler.

<span class="mw-page-title-main">Fosil</span> Geçmiş bir jeolojik çağa ait organizmaların korunmuş kalıntıları veya izleri

Fosil veya taşıl, yer kabuğunun en üst bölümünü oluşturan tortul kayaçların çoğunda, bazen iyi korunmuş, bazen de erozyon ve sedimantasyon sırasında tahrip olmuş, ölü organizma kalıntılarıdır.

<span class="mw-page-title-main">Biyostratigrafi</span> fosilleri kullanarak kaya tabakalarının yaşlarını belirleyen stratigrafi

Biyostratigrafi, içerdiği fosil topluluklarını kullanarak kaya katmanlarının göreceli yaşlarını ilişkilendirmeye ve atamaya odaklanan yer katmanlarını inceleyen yerbilimi kolu nun dalıdır. Yaşlandırmanın birincil amacı, belirli bir olgunluğu olduğunu gösteren bir korelasyon olduğunu ufuk bir jeoloji bölümündeki farklı bölümünde bir ufuk olarak aynı zaman dilimini temsil eder. Bu tabakaların içindeki fosiller yararlıdır. tortuların yerel varyasyonlarına, tamamen farklı bakabilirsiniz tortul ortamda. Örneğin, bir bölüm kil ve marnlardan oluşurken diğerinde daha kireçli kireçtaşları olabilir. Bununla birlikte, kaydedilen fosil türleri benzeriyor ise, iki çökeltinin de aynı zamanda ortaya çıkması muhtemeldir. İdeal olarak, bu fosiller, temel biyostratigrafi birimlerini oluşturdukları için biyozonların tanımlanmasına yardımcı olmak ve her bölümde bulunan fosil türlerine dayalı jeolojik zaman periyotlarını tanımlamak için kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">Litostratigrafi</span>

Litostratigrafi, birimleri sedimanter, volkanik ve bunların kısmen metamorfize olmuş cinslerinin litolojilerine ve stratigrafik konumlarına göre tanımlanmış birimlerdir. Bir litostratigrafi birimi bir ya da daha fazla litoloji tipinden oluşmuş, kendi içinde bir bütünlük gösteren ve komşu birimlerden bu özelliğiyle ayrılan bir kaya birimidir. Bu birimler genellikle istiflenme kurallarına uyar ve çoğu kez tabakalıdır. Litolojik sınırların dereceli geçişli veya belirsiz olduğu durumlarda sedimanter yapılar, jeomorfolojik özellikler, mineral kapsamı, fosiller ve diğer fiziksel özellikler de bu birimlerin tanımlanmasında kullanılabilir. Fosiller bu durumda litoloji biriminin fiziksel içeriği olarak düşünülür.

<span class="mw-page-title-main">Aynalıgöl Mağarası</span> Mersin yakınlarındaki bir mağara

Gilindire veya Aynalıgöl Mağarası, Mersin'e bağlı Aydıncık ilçesinin 7,5 km güneydoğusunda, Sancak Burnu ile Kurtini Deresi arasında yer alan mağara. Bir çoban tarafından tesadüf eseri bulunuştur. Giriş ağzı denize bakan ve hemen önünde küçük bir köy bulunan mağaraya denizden ve karadan gidilebilmektedir.

Türkiye jeolojisi, milyonlarca yıllık süreç içinde bugünkü Türkiye topraklarının karmaşık tektonik etkilerle şekillenmesini inceleyen alt başlıktır.

Kimmerya, güney yarımkürede Gondvana'dan parçalanan ve Kuzey yarımkürede ise Avrasya'ya eklenen antik bir kıta veya mikrolevhaların ve mikrokıtaların bulunduğu bir çizgidir. Bugün ise Türkiye, İran, Afganistan, Pakistan, Tibet, Çin, Myanmar, Tayland ve Malezya'nın parçalarından oluşmaktadır. Kimmerya, Erken Permiyen sırasında Tetis Okyanusu'nun Gondvana tarafındaki kıyılarından parçalandı ve Yeni Tetis Okyanusu arkasında açıldığında, Permiyen sırasında Eski Tetis onun önünde kapandı. Kimmerya, Gondvana'dan doğudan batıya, Avustralya'dan ise Doğu Akdeniz'e kadar yükseldi. Birçok enlem boyunca uzandı ve çok çeşitli iklim bölgelerine yayıldı.

<span class="mw-page-title-main">Çört</span> tortul

Çört, Silisyum dioksit bileşimli ve ince taneli olan kimyasal bir tortuldur. Çört karakteristik olarak biyolojik kökenlidir, ancak taşlaşmış ağaçta olduğu gibi kimyasal bir çökelti veya diyajenetik bir ikame olarak inorganik olarak da oluşabilir.

<span class="mw-page-title-main">Dereceli tabakalanma</span>

Jeolojide, derecelendirilmiş bir yatak, yatağın bir tarafından diğerine tane veya talaş büyüklüğünde sistematik bir değişiklik ile karakterize edilir. En yaygın olarak tabanda giderek daha ince olanlara doğru derecelendirilen daha iri çökeltilerle normal derecelendirme biçimini alır. Normal olarak derecelendirilmiş yataklar genellikle, zaman geçtikçe taşıma enerjisinde düşen çökelme ortamlarını temsil eder, ancak bu yataklar hızlı çökelme olayları sırasında da oluşabilir. Muhtemelen en iyi türbidit tabakalarında temsil edilirler; burada, önce ağır, kaba çökeltileri çökelten ani ve güçlü bir akıntıya işaret ettikleri, daha ince olanları, akım zayıfladıkça takip eder. Ayrıca karasal akarsu birikintilerinde de oluşabilirler.

<span class="mw-page-title-main">Jeolojik kayıt</span>

Stratigrafi, paleontoloji ve diğer doğa bilimlerindeki jeolojik kayıt, kaya katmanlarının tüm katmanlarına atıfta bulunur. Diğer bir deyişle,volkanizma veya ayrışma kırıntılarından Türetilen tortunun birikmesiyle ortaya çıkan tortular. Bu, tüm fosil içeriğini ve Dünya'nın tarihi hakkında sağladığı bilgileri içerir: geçmiş iklimi, coğrafyası, jeolojisi ve yüzeyindeki yaşamın evrimi. Süperpozisyon yasasına göre tortul ve volkanik kaya katmanları üst üste çökelmiştir. Magmatik kayaçlar tarafından girilebilen ve tektonik olaylarla bozulabilen katılaşmış (yetkin) bir kaya sütunu haline gelmek için zamanla sertleşirler.

<i>Aegyptocetus</i> tarih öncesi balina cinsi

Aegyptocetus, Eosen döneminde Mısır'da yaşamış protocetid balina cinsi. Cinsin kalıntıları yalnızca 2011'de tanımlanan Aegyptocetus tarfa tip türüne atananlar ile sınırlıdır.

<span class="mw-page-title-main">Považský Inovec</span>

Považský Inovec, batı Slovakya'da, adını Váh nehrinden alan bir dağ silsilesidir. 48 km (30 mi) uzunluğunda ve 15–25 km (9-16 mi) genişliğindedir. Hlohovec şehrinden, Tuna Tepeleri'nden yükselen ve yavaş yavaş kuzeye, neredeyse tüm dağ silsilesinin en yüksek tepesi olan Inovec olan Strážov Dağları ile sınırlanan Trenčín şehrine kadar yükselmektedir. Dağ silsilesi, Váh ve Nitra nehirlerinin havzalarını ayırır.

Aksu Havzası, Türkiye'nin güneybatısında, günümüz Aksu Nehri çevresinde yer alan tortul bir havzadır. Isparta Açısı'nda birçok önemli tektonik sistemin kesişim noktasında yer alan Aksu Havzası yaklaşık 2000 kilometrekarelik bir alanı kaplamaktadır. Aksu Havzası, Köprü Çay Havzası ve Manavgat Havzası ile birlikte daha geniş olan Antalya Havzası'nın bir parçasını oluşturur. Çevresindeki Anadolu Yaylası'na göre bir graben oluşturur.

Yalvaç Havzası, Türkiye'de Beyşehir Gölü ve bugünkü Yalvaç ilçesi çevresinde bulunan tortul bir havzadır. Isparta Açısı olarak bilinen jeolojik bölge içerisinde yer almaktadır. Miyosen döneminden beri varlığını sürdürmektedir.

Zonguldak Havzası, Türkiye'nin kuzeybatısında bulunan bir havzadır. Türkiye'de maden kömürü yataklarına sahip tek havzadır. 1800'lerin sonlarından beri kömür çıkarılmaktadır. Havza, adını Türkiye'nin Zonguldak kentinden alır ve yaklaşık 41° kuzey doğrultusunda uzanır. Uzun ekseni kabaca güneybatıdan kuzeydoğuya doğru yönlendirilmiş, kabaca eliptik şekillidir ve Karadeniz'e komşudur. Zonguldak Havzası'nda batıdan doğuya Armutçuk, Zonguldak ve Amasra olmak üzere üç ana bölge tanınmıştır.