İçeriğe atla

Musa Kunduh Paşa

Musa Kunduh (Kundukhov) veya Çerkes Musa Paşa veya Müşir Musa Paşa (d. 1818, Saniba, Kuzey Osetya - ö. 1889 Erzurum), Oset asker. Türkiye'nin ilk dışişleri bakanı olma unvanını taşıyan siyasetçi ve diplomat Bekir Sami Kunduh'un babası, İmam Şamil'in nâibi Hasbulat Bey'in küçük kardeşidir.

1818'de Kunduhatı Alhast'ın 5. oğlu olarak Kuzey Osetya'nın Tagaur bölgesindeki Saniba köyünde dünyaya geldi. On iki yaşındayken amanat[not 1] olarak Petersburg'a bir askerî okula gönderildi. Gittiği bu okuldan süvari asteğmeni olarak 1836 yılında mezun olan Kunduh, 1841'de de yüzbaşı rütbesine terfi etti. Kardeşleri Hacı Hamurza ve Hasbulat Bey, İmam Şamil'le beraber Ruslara karşı mücadele verirken kendisi Rus Ordusunda yükseliyordu. Kardeş ve akrabalarının haklı mücadelesinde onlara karşı silah kullanmamak maksadıyla olabildiğince Kafkasya'dan uzakta kalmayı ve askeri idari işlerle uğraşmayı tercih etti. Kafkasya Genel Valisi Mihail Vorontsov'un kendisine verdiği özel bir görevle 1848 yılında İmam Şamil'le sulh görüşmeleri yaptı. Lâkin, müsbet bir netice alamadı. Bu görüşmelerde aracı olmayı kabul etmesi Rus ordusu hakkındaki bilgi ve tecrübelerine dayanarak, askeri yönden çokça eleştirdiği Kafkas halklarının mücadele biçiminin er geç Rus zaferiyle sonuçlanacağını öngörebilmesinden ileri geliyordu. 1852'ye kadar binbaşı rütbesiyle Varşova'da Kafkas Süvari Dağlı Taburu'na kumanda eden Kundukhov, yarbay rütbesiyle sonraki yıllarda Güney Kafkasya Osmanlılara karşı harekâtlarda da yer aldı. Kırım Savaşı'ndan sonra albaylığa, İmam Şamil'in teslim olmasına ve Kafkasya'nın düşmesine rastlayan yıllarda ise (1860) tuğgeneralliğe terfi ettirildi. İstila edilen topraklarda huzurun temini için kendisinden yararlanmayı düşünen Rusların teklifini, Çeçenlerin mülkiyet ve özerklik haklarının korunması şartıyla kabul etti fakat bu konuda beklentileri istediği gibi gelişmedi, ilerleyen yıllarda Rus kolonizasyonu başladı. Musa Kundukhov haksız uygulamalara karşı diplomasi yoluyla mücadele etmeye çalıştı.

Kundukhov, İstanbul ziyaretinden hemen sonra 1865'te istifa ederek, 5 bin civarında Çeçen, Çerkes (Kabardey) ve Oset ailesinin Osmanlı İmparatorluğu’na göç etmesinin öncüsü oldu. Bu göç birçok bakımdan Musa'nın kabilesini (Yahudileri) başka topraklara göç ettirmesine benzediği için Çeçen/Asetin Exodusu olarak adlandırılmıştır. 3500 kadar göçmen ailesi, Musa Paşa'nın ısrarla yerleşmek istediği Van Gölü'nün güneyi ve batısı yerine, iklim açısından kendileri için elverişsiz olan Diyarbakır ve Halep'e yerleşmeye zorlandı. Buna şüphesiz Rusya hükümetinin diplomatik baskısı sebep olmuştu. Yaklaşık 1500 aile ise Orta Anadolu’ya, çoğunlukla Sivas Vilayeti'ne gönderildi. Kunduhov ise ilk olarak Aziziye'ye (Uzunyayla) yerleşse de 1867 senesinde Batmantaş'a taşındı.

Padişahın emriyle 1867 yılının Mart ayında 4. Ordu’ya mirliva rütbesiyle atandı. Bu unvanla, 1877–1878 harekatı boyunca Musa Paşa, Doğu Anadolu (“Kafkas”) cephesindeki en önemli ve en aktif Osmanlı askeri kadrosu içinde yer aldı. Kafkas halklarından oluşan ve “Asakir-i Muavine-i Çerakise” olarak bilinen emrindeki kuvvet, karışık etnik yapısı, erzak kıtlığı, disiplinsizlik gibi sebeplerle 30 Mayıs 1877'de Benliahmet (Kars) köyünde ağır yenilgiye uğradı. İtibarını yeniden tesis etmek için ısrar ederek Anadolu'daki 1. Piyade Tümeni'nin başına getirilmiş ve bu görevde Osmanlı başkomutanlığının takdirlerini kazanmıştır. Savaştan sonraki yıllarda, 1878 Eylül'ünde Erzurum Vilayeti'nin askeri komutanı olarak ferikliğe getirilen Paşa, Kafkas göçmenlerinin sebep olduğu asayişsizlikleri gidermede, Hristiyan-Müslüman anlaşmazlıklarını çözmede önemli görevler üstlenmiş, 1880'lerin başlarında kendisine hükûmet tarafından verilen Güneydoğu Anadolu'daki Kürt aşiretlerinin ayaklanmasını bastırma görevini de başarıyla yerine getirmiştir.

1880'lü yılların sonunda istifa edip ömrünün geri kalan günlerini inzivada geçiren Musa Paşa, 1889 yılında Erzurum'da ölmüş ve ağabeyi Hasbulat'ın da mezarının bulunduğu Narmanlı Camii haziresinde defnedilmiştir.

Kendi kaleme aldığı anıları, General Musa Kundukhov’un Anıları adı ile 1978 yılında Türkçe olarak basılmıştır.

Notlar

  1. ^ Kafkas Savaşı'nda yenilen halkların Rus İmparatorluğu'na bağlılığını güvence altına almak için soylu ve ileri gelen ailelerin çocukları rehin alınıyordu. Amanat denilen bu çocuklar, genelde askerî eğitim için Petersburg, Moskova ve Stavropol'a gönderiliyordu.

Kaynakça

Wikimedia Commons'ta Musa Kunduh Paşa ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">93 Harbi</span> Osmanlı İmparatorluğu ile Rus İmparatorluğu arasında 1877-1878 yılları arasında yapılmış savaş

93 Harbi ya da 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı, Osmanlı padişahı II. Abdülhamit ve Rus çarı II. Aleksandr döneminde yapılmış olan bir Osmanlı-Rus Savaşı'dır. Rumi takvime göre 1293 yılına denk geldiğinden Osmanlı tarihinde 93 Harbi olarak bilinir. Hem Osmanlı Devleti'nin batı sınırındaki Tuna (Balkan) Cephesi'nde, hem de doğu sınırındaki Kafkas Cephesi'nde savaşılmıştır. Savaşa hazırlıksız yakalanan Osmanlı Devleti, çok ağır bir yenilgi almıştır. Savaşın başlıca sebepleri; Osmanlı Devleti'nde yaşanan azınlık isyanları, Rusya ve Batı Avrupa ülkelerinde, Osmanlı Devleti'nde yaşayan Hristiyanların insan haklarının çiğnendiği konusunda oluşan tek taraflı kamuoyu, Rusya'nın Balkanlardaki genişleme siyaseti, Romanya ve Bulgaristan'ın bağımsızlık istekleri ve Panslavizm akımıdır. Avrupa'nın büyük güçleri savaşı önlemek için İstanbul'da Tersane Konferansı'nı toplamışlar, ancak Osmanlı Devleti'ne yaptıkları taleplerin reddedilmesi üzerine savaş patlak vermiştir.

<span class="mw-page-title-main">Kafkasya</span> Karadeniz ve Hazar denizi arasında yer alan, Avrupa ve Asyanın sınırında bulunan bölge

Kafkasya, Karadeniz ve Hazar denizi arasında yer alan, Avrupa ve Asya'nın sınırında bulunan bölgenin ismi. Kafkas sıradağlarında, Avrupa'nın en yüksek dağı olan ve Kafkas halklarının sözlü edebiyatını oluşturan Elbruz Dağı bu bölgede bulunmaktadır. Kafkasya bölgesi siyasi ve coğrafi olarak Kuzey Kafkasya ve Güney Kafkasya olmak üzere ikiye ayrılır. Güney Kafkasya, bağımsız ve egemen devletlerden oluşmaktadır. Kuzey Kafkasya ise Rusya içinde bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Adige Cumhuriyeti</span> Rusyaya bağlı özerk cumhuriyet

Adige Cumhuriyeti (AC), Kuzey Kafkasya'da Rusya Federasyonu üyesi bir cumhuriyet. Kafkas Dağlarının kuzeyinde, Krasnodar Kray sınırları içinde yer alır. Cumhuriyetin yazıçeviri olarak adı Respublika Adıgeya olup Adigeya olarak da bilinir. Adige Cumhuriyeti adını, günümüzde nüfusun daha azı durumunda olan Batı Çerkeslerinden alır. Başkenti Maykop'tur. Yüzölçümü 7.600 km², nüfusu 440327 (2010). Nüfus yoğunluğu 58.8'dir. Adige Devlet Üniversitesi cumhuriyetin üniversitesidir.

<span class="mw-page-title-main">Bekir Sami Kunduh</span> Türk siyasetçi

Bekir Sami Kunduh ya da Kunduk, ilk TBMM hükûmetinin, bu anlamda da Türkiye'nin ilk dışişleri bakanı olma unvanını taşıyan siyasetçi ve diplomattır.

<span class="mw-page-title-main">Mahmud Şevket Paşa</span> 212. Osmanlı sadrazamı

Mahmud Şevket Paşa, Osmanlı askeri ve devlet adamı. 31 Mart İsyanı olarak bilinen ayaklanmanın bastırılmasında ve II. Abdülhamid'in tahttan indirilmesinde rol oynamış, V. Mehmed saltanatında 23 Ocak 1913 - 11 Haziran 1913 tarihleri arasında dört ay on dokuz gün sadrazamlık yapmıştır. 11 Haziran 1913 günü suikast sonucu öldürülmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Güney Osetya</span> kafkasların güneyinde ihtilaflı bölge ve kısmen tanınmış devlet

Güney Osetya veya Nisan 2017 tarihinde kabul edilen resmî adıyla Güney Osetya Cumhuriyeti - Alanya Devleti Kafkasların güneyinde ihtilaflı bölge ve kısmen tanınmış devlet. Sovyetler Birliği'ne bağlı Gürcistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti bünyesinde kurulmuş Güney Osetya Otonom Oblastı topraklarında yer alır.

İnguşlar, Kuzey Kafkas halklarından biridir. Büyük çoğunluğu Rusya Federasyonu'na bağlı İnguşetya’da yaşar. Günümüzde İnguşların büyük çoğunluğu, Müslümandır ve Çeçence ile yakın akraba bir dil olan İnguşça konuşurlar. İnguşlar, Sovyet döneminde Çeçen-İnguşya Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti içinde Çeçenlerle bir arada yaşıyorlardı. Sovyetler Birliği'nin dağılmasından sonra Çeçenlerden ayrılarak İnguş Cumhuriyeti adı ile ayrı bir cumhuriyet oldular.

<span class="mw-page-title-main">I. Dünya Savaşı'nda Osmanlı cepheleri</span> 29 Ekim 1914 ve 30 Ekim 1918 tarihleri arasında Osmanlı İmparatorluğunun savaştığı cepheler

Osmanlı cepheleri, Osmanlı İmparatorluğu'nun I. Dünya Savaşı'nda çarpıştığı cephelerdir.

<span class="mw-page-title-main">Kafkasya Cephesi</span> Osmanlı Cephesi

Kafkasya Cephesi, I. Dünya Savaşı'nda Osmanlı İmparatorluğu'nun 2. ve 3. orduları ile Rus İmparatorluğu Kafkas Ordusu'nun karşı karşıya geldikleri cephe. Kafkasya Cephesi, savaş sırasında Doğu Anadolu Bölgesi içlerine kadar genişlemiş, Trabzon, Bitlis, Muş ve Van şehirlerine kadar yayılmıştır. Kara harbi, Karadeniz Bölgesinde bulunan Osmanlı İmparatorluğu deniz gücü ve Rus donanması tarafından desteklenmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Kuzey Osetya-Alanya</span> Rusya Federasyonunda bir bölge

Kuzey Osetya-Alanya Cumhuriyeti (Rusça: Республика Северная Осетия - Алания

<span class="mw-page-title-main">Osetya</span>

Osetya, Kafkasya'da bulunan bir bölge.

<span class="mw-page-title-main">İnguşetya</span> Rusyaya bağlı federe cumhuriyet

İnguşetya, İnguşya ya da resmî adıyla İnguşetya Cumhuriyeti Kuzey Kafkasya’da, Rusya Federasyonu’na bağlı federe cumhuriyet. Kuzey Kafkasya Federal Bölgesi’ne dâhil olan İnguşetya’nın güney sınırı; Rusya Federasyonu’nun Gürcistan sınırının parçasıdır. Doğusunda Rusya’nın özerk cumhuriyetlerinden Çeçenya; batısında ise yine aynı statüdeki cumhuriyetlerden Kuzey Osetya-Alanya bulunur.

<span class="mw-page-title-main">Kafkasya Emirliği</span>

Kafkasya Emirliği veya Kafkas Emirliği veya Kafkasya İslam Emirliği, İçkerya Çeçen Cumhuriyeti'nin ardılı kabul edilen, 31 Ekim 2007 tarihinde eski Çeçenistan lideri Dokka Umarov tarafından ilan edilen devlettir. Devlete bağlı askeri birlik Kafkasya Cephesi'dir. Kafkasya Emirliği'nin toprakları Çeçenistan, İnguşetya, Dağıstan, Karaçay-Çerkez, Kabardin-Balkar, Doğu Osetya (İriston) ve Stavropol eyaletidir.

<span class="mw-page-title-main">Kafkas Savaşı</span>

Kafkas Savaşı, Rus İmparatorluğu'nun Kuzey Kafkasya halklarına karşı yaptığı savaştır. 1817'den 1864'e kadar süren bu savaşta Ruslar; Çerkesler ve Şeyh Şamil önderliğindeki Çeçenler ve Dağıstanlılara karşı savaşmıştır. Savaşın batı yakası Rus-Çerkes Savaşı, doğu yakası ise Mürid Savaşı adıyla incelenir.

<span class="mw-page-title-main">Oset-İnguş Çatışması</span>

İnguş-Oset Çatışması diye adlandırılan çatışma Prigorodny bölgesi'nde etnik gruplar arasındaki bir anlaşmazlıktır. Prigorodny bölgesi, Kuzey Osetya-Alanya'daki Rusya'nın federal yapılanması'nın bir parçasıdır. 1989 senesinde başlamıştır ve 1992 senesinde İnguş ve Oset yarı askerî birlikleri arasında gelişmiş olan bir etnik anlaşmazlıkdır.

<span class="mw-page-title-main">Rus-Çerkes Savaşı</span> Ruslar ve Kafkaslar, özellikle Çerkesler arasında yaşanan ve soykırımla sonlanan savaş

Rus-Çerkes Savaşı, 17 Temmuz 1763'te (E.U.) Rusya'nın Çerkesya'da hak iddia etmesi ve Çerkeslerin bunu reddetmesi ile başlayan, 21 Mayıs 1864'te (E.U.) son Çerkes ordusunun mağlup edilmesiyle sona eren askerî mücadele. Savaş 101 yıl sürmesi sebebiyle hem Rusya hem de Çerkesya tarihindeki en uzun savaştı.

<span class="mw-page-title-main">Gazi Muhammed</span>

Gazi Muhammed Paşa, Kuzey Kafkasyalı ve Osmanlı askeri-politik figürü, Dağıstan ve Çeçenya imamı Şeyh Şamil'in oğlu, 1859'a kadar İmamlığın Karata bölgesinin naibi. Osmanlı ordusunun müşir (mareşal) rütbesindeyken öldü.

<span class="mw-page-title-main">Irak'taki Kuzey Kafkasyalılar</span>

Irak'taki Kuzey Kafkasyalılar, Çerkesler, Çeçenler ve Dağıstanlılar da dahil olmak üzere Irak'ta yaşayan Kuzey Kafkasya kökenli insanlardır.

Türkiye'deki Osetler, Kafkasya'dan Türkiye'ye yerleşen Osetlere verilen addır.

<span class="mw-page-title-main">Anapa Kuşatması (1787)</span>

1787 Anapa Kuşatması, 1787'de Rusların Anapa kalesini ele geçirmek için başlattığı başarısız askeri seferdir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.