İçeriğe atla

Murtuza Muhtarov

Muhtarov, eşi ile birlikte.

Murtuza Muhtarov (Azerice: Murtuza Muxtarov; d. 1857 – ö. 1920), Bakü'de Muhtarov Sarayı'nı ve Vladikavkaz'da Muhtarov Camii'ni inşa eden Azerbaycanlı iş adamı.

Muhtarov, Bakü yakınlarındaki Amirajan köyünde fakir bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi. Muhtarov, yeteneği ve uzun yıllara dayanan tecrübesiyle Bakü'deki saygın sondaj uzmanlarından biri olmayı başardı. 1890'da kendi sondaj şirketini kurdu ve ardından petrol üretimine yöneldi. Şirket, makine imalatında ve petrol kuyularının sondajında uzmanlaşmıştır. O zamanın petrol sanayicileri arasında sondaj ekipmanı üzerine çeşitli patentlerin yazarıydı.

İş ve girişimci milyoner, günümüzde Bakü'de Düğün Sarayı olan bir konak inşa etti. Hayatından bir başka ilginç gerçek: karısıyla, daha sonra Bakü opera sahnesinin yıldızı olacak olan genç şarkıcı Fatma Muhtarova'yı maddi olarak destekledi.

Muhtarov, Bakü ve çevresinde okullara sponsor oldu ve camiler inşa etti. 1911-1912'de mimar Józef Plośko tarafından eşi Liza Muhtarova için inşa ettiği hayali Gotik Uyanış konutu, Bakü petrol patlaması mimarisinin ünlü bir örneğidir.

Muhtarov, 28 Nisan 1920'de Bolşeviklerin Bakü'yi ele geçirmesinden sonra birkaç Kızıl Ordu askerini öldürdükten sonra kendi evinde intihar etti.

Erken dönem

Murtuza Muhtarov, 1857 yılında Bakü civarında Emircan köyünde fakir bir ailede doğdu. Murtuza ve kardeşi Bala Ahmed çocukluk yıllarında Bakü'den Tiflis'e yükler taşıdı. 1874 yılında arabasını sattıktan sonra Murtuza, Zabrat ve Balakhanı köylerindeki (Bakü yakınlarında) maden ocaklarından birinde çalışmaya başladı. Bir girişimci Martov, M. Muhtarov'un iradesini keşfetti ve ona sondaj ekipmanlarının kullanımı konusunda talimat verdi ve kısa sürede bir ustabaşı olarak atandı. Bir süre sonra maden atölyesi sondaj kulesini ona sattı. Murtuza Muhtarov, devraldığı makinede birkaç değişiklik yaptı. O sırada Amircan köyünün bütün halkı para toplayarak ona yardım etti. Murtuza adanmışlığı nedeniyle daha çok kişi tarafından tanındı. Bu süreçte kendisi için çalışan farklı mühendislerden yüzyılın taleplerine uygun daha fazla teknik bilgi aldı. İş dünyası ve girişimci milyoner de teknik resim hakkında çok şey öğrendi. Belgeleri imzalarken, nadiren tüm soyadını yazıyordu, tipik olarak üç harften oluşan "Mux" imzası. Diğer petrol milyonerleri gibi Murtuza Muhtarov da sıradan bir emekçiden milyoner oldu. Uzun süre sıvacı olarak çalıştıktan sonra arabaları kullanarak petrol taşıması yaptı ve nihayet küçük sözleşmelerle Bakü'de ve Rus imparatorluğunun Maykop ve Grozni gibi diğer şehirlerinde petrol kuyuları açmaya başladı. Fakir bir ailenin çocuğu olmasına ve örgün eğitime erişimi olmamasına rağmen, yüksek vasıflı, kendi kendini yetiştiren bir mühendis ve Bakü'deki en iyi uzmanlardan biri olmayı başardı. Tecrübesini, 1890'da, vinçlerde ve yeni petrol kuyuları açmak için kullandı. Kurduğu petrol şirketinde 2.500 işçi çalıştırdı ve şirketini büyük ölçekli petrol şirketi hâline getirdi.[1]

Faaliyetleri

Muhtarov, Bakü'de petrol çıkarma teknolojisinin geliştirilmesine aktif bir rol aldı. Herhangi bir yüksek teknik eğitim almadan, petrol sondaj teknolojileri konusunda uzman olmayı başardı. Bakü'nün Balakhanı, Surahanı, Ramana ve Sabunçu petrol bölgelerinde 1890 yılında kurulan "Podrat sondaj" kulesi petrol kuyularının sondajında büyük rol oynamıştır. Bu bölgelerdeki kuyuların çoğu "Podrat Sondaj" teçhizatı tarafından açıldı. Yetenekli, kendi kendini yetiştirmiş bir mucitti. İcat ettiği sondaj aleti "Muhtarov" adıyla tüm dünyada biliniyordu ve birçok ülkeye ("Murtuza Muhtarov" cemiyetinden sonra "Hammer", "Rapid", "Wotan" ve "Robur" gibi topluluklara ihraç edildi. "Rusya İmparatorluğu'ndaki büyük sözleşmeli sondaj şirketleri ve mekanik atölyeler arasında sıralanabilir).

O sırada Bakü-Buzovna demir yolu çevresindeki tüm petrol kuyularına sahipti. Böylece Sabunchu'dan sonraki ilk istasyon "Muhtarovka" olarak adlandırılır. 1895'te (dünyada ilk kez) metal çubuklarla bir sondaj kulesi inşa etti ve eyaletten telif hakkı aldı. Daha sonra icadına "Bakü Delme Sistemi" adını verdi. 19. yüzyılın sonunda Muhtarov, Bibiheybat'ta o dönemde ilk petrol ekipmanı işletmesi olarak kabul edilen bir sondaj ekipmanı fabrikası açtı. Ayrıca fabrikanın yakınında işçiler için üç katlı konutlar inşa etti, böylece yeni iş gücü kaynakları ve ek gelir kaynağı oluşturdu. Petrol milyoneri, 1917'de ahşap pah kırma makinesini icat etti. Ekipman, St. Petersburg'daki Madencilik Enstitüsünde muhafaza edilmektedir.

Muhtarov, fabrikasında üretilen ürünlerini yabancı ülkelere satıyordu ve ekipmanlarının çoğunu yurt dışından, özellikle Amerika'dan satın alıyordu.

Sadece Bakü'de petrol arama sürecine dâhil olmadı, aynı zamanda Maykop ve Grozni'deki yerel petrol baronlarıyla sözleşmeler imzaladı ve Kuzey Kafkasya'daki fabrikal ve petrol madeni sahipleriyle teknik ve ticari ilişki kurdu.[2][3]

Hayırsever işleri

Muhtarov birçok hayır işte yer aldı. Emircan köyünde bir cami ve okul (1910'da inşa edilmiştir) ve Abşeron'da 17 bina, Pirhasan'daki (Mardakan, Bakü) Akhund Mirza Abu Turab'ın mezarı üzerine bir kubbe Vladikavkaz'da bir cami inşa etti. Minareleri, çift balkonları ve süslemeleri olan Amirjan Camii, 46 metre yüksekliğe yükseldikçe çok belirgindir. Taş oyma işçiliği, Bakü'deki, çevredeki banliyö bölgelerindeki veya bu konuda tüm ülkedeki diğer camilerin işçiliğinden çok daha üstündür. Sovyet Dönemi'nde birçok cami yıkılmış veya müze gibi diğer kullanımlara dönüştürülmüş, ancak Amirjan Camii günümüzde hâlâ ayakta ve ibadet yeri olarak kullanılmaktadır. Murtuza Muhtarov, Bakü Realni Koleji ve Temirxan-Shura Kadın Spor Salonu'nun hamisi ve dağ sakinleri arasında okuma-yazma ve bilginin yayılması derneğinin üyesiydi. Ayrıca St. Petersburg Müslüman Hayırsever Cemiyeti üyesi ve lise ve meslek okulları öğrencileri için 40 burs kurucusuydu. Yardımsever ve kibar bir insan olarak tanınan bir girişimci olan Murtuza Muhtarov, miras olarak pek çok yapı bıraktı. Bakü banliyölerinde, Rusya'nın birçok şehrinde ve birçok Avrupa ülkesinde bugüne kadar korunan bir dizi binada adı geçmektedir. Vladivostok şehrinde cami, Kislovodks'ta güzel ve görkemli binalar ve Floransa, İtalya parası ile inşa edilmiştir. Muhtarov, hayır derneklerine aktif olarak katıldı ve maddi yardımlarda bulundu. Hayırseverliğiyle tanınan karısı Liza-Khanum ile birlikte sarayın içinde fakir ve yetim kızlar için yatılı okullar ayarladı. 1914'te Muhtarovs Sarayı, Liza-Khanum tarafından kurulan ilk Kadın Müslüman Hayırsever Cemiyeti'nin konutu oldu. Moskova ve St. Petersburg'da eğitimlerine devam edebilmeleri için bu kızların çoğunu maddi olarak desteklediler. Ayrıca Çocuklar Arasında Ölümlerle Mücadele Derneği'nin aktif bir üyesiydi.[4][5][6]

Ailesi

Rusya'nın güneyinde yer alan bir kasaba olan Vladikavkaz'ı ziyaret ederken Muhtarov, Oset asil bir hanım olan Liza-Khanum Taganova'ya âşık oldu. Ancak Muhtarov evlenme teklif ettiğinde ailesi reddetti. Aşırı zengin olması önemli değildi. Onlara göre, asalet içinde doğmamıştı ve sosyal konumlarına ulaşamamıştı. Daha sonra Terek Nehri kıyısına cami yapmayı taahhüt etti. Tabii sonradan Taganovların onu reddetmesi olanaksızdı. Çiftin çocukları olmadığı için kendilerini hayır işlerine adadılar.[7]

Konağı

Muhtarov Konağı, İstiglaliyyat Caddesi'nin (İstiklâl Caddesi) merkezinde yer almaktadır. Azerbaycan petrol milyoneri Murtuza Muhtarov tarafından 1910'ların başında inşa edilen bina, Venedik seyahatlerinden ilham aldı. Ünlü mimar Jozef Ploshko, bu Fransız Gotik yapısını şehirdeki bir dizi büyük bina arasında tasarladı. Liza'nın (Muhtarov'un karısı) kurduğu (1914) ilk Kadın Müslüman Hayırsever Derneği tarafından düzenlenen, yoksulluk çeken veya yetim kız çocukları (yaklaşık 1914-1920) için bir yatılı okula ev sahipliği yaptı. Bakü'nün Düğün Sarayı'na dönüştürüldüğü Sovyet döneminde konak, bir şekilde geçmişini anımsatan yeni bir hayata ve kendine has bir karaktere büründü. Günümüze kadar, bu amaca hizmet etmeye devam ediyor ve çiftler yeminlerini kaydetmeye, bu mimari dönüm noktasında birbirlerine sadakat bağlılıklarını kamuoyuna duyurmaya geliyorlar.[8][9]

Kaynakça

  1. ^ "DİPLOMSUZ MÜHƏNDİS: Murtuza Muxtarov" (PDF). 5 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. 
  2. ^ "The Edison of Baku" (PDF). 26 Kasım 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. 
  3. ^ "Milyonçu Murtuza Muxtarovun həyat hekayəti - Onu dünyada məşhur edən hansı ixtirası oldu?". 4 Haziran 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  4. ^ "Mukhtarov Mosque as a Visit Card of Vladikafkaz". 27 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  5. ^ "Philanthropist millionaires. Murtuza Mukhtarov". 5 Nisan 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  6. ^ "Murtuza Muxtarov məscidi (Qoşaminarəli məscid". 26 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  7. ^ "Murtuza and Liza Mukhtarovs: a great love story in stone". 25 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  8. ^ "Mukhtarov's Mansion". 13 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  9. ^ "Mysteries of Baku millionaires' houses - Murtuza Mukhtarov". 13 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. 

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Sofya</span> Bulgaristanın başkenti

Sofya, Bulgaristan'ın başkenti ve en büyük şehri. Nüfusu yaklaşık 1,3 milyon kişidir. Balkan Yarımadasının merkezinde, Bulgaristan'ın batısındaki Sofya Havzasında yer alır.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı</span> şirket

Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı, Türkiye'de bir petrol şirketidir.

<span class="mw-page-title-main">Osmanlı mimarisi</span> Osmanlı mimarisine genel bakış

Osmanlı mimarisi, Osmanlı İmparatorluğu'nun beylik olarak kurulup, imparatorluk olarak yayıldığı ve hüküm sürdüğü dönemlerde inşa ettiği veya fikir öncülüğü yaptığı mimari üslupları ve eserleri kapsar. Osmanlı mimarisi kendinden önce gelen Erken dönem Anadolu Türk mimarisi, Selçuklu mimarisi, Bizans mimarisi, İran mimarisi ve Memlük mimarisi'nden etkilenmiştir. Osmanlı mimarisinin, Akdeniz ile Ortadoğu mimari geleneklerinin sentezi olduğunu düşünen mimarlık eleştirmenleri de vardır. Her ne kadar farklı dönemlerdeki ihtiyaca ve teknolojiye göre farklı yapı türleri inşa edildiyse de, genelde Osmanlı'nın hakim olduğu bölgelerde camiler ve çevresinde yapıların inşa edilmesi sıklıkla rastlanan bir olguydu. Camiler, çevrelerine yapılan sosyal yapılarla birlikte bir külliye teşkil ediyorlardı.

<span class="mw-page-title-main">Zeynelabidin Tağıyev</span> Azeri iş adamı

Zeynelabidin Tağıyev, Azerbaycan'da, Rus İmparatorluğu'nun ve Dünya'nın ilk petrol sanayiinin doğmasında ve gelişmesinde önemli rol oynamış Azeri iş insanı ve hayırsever.

<span class="mw-page-title-main">İçerişehir</span> Bakünün tarihî çekirdeği

İçerişehir ya da Eskişehir, Azerbaycan'ın başkenti Bakü'nün tarihî çekirdeği olarak bilinmektedir. Haydar Aliyev Vakfı'nın çalışmaları sonucunda UNESCO'nun Dünya Miras Komitesi'nin 2000 yılında Avustralya'nın Cairns kentinde yaptığı 24. oturumda Şirvanşahlar Sarayı ve Kız Kulesi ile birlikte Dünya Mirası olarak kabul edilen İçerişehir, Azerbaycan'dan listeye dahil olan ilk yapıdır. Bakü'nün en eski kısmı olan İçerişehir, iyi korunmuş kale duvarları ile çevrilidir. 221.000 m² alana sahip olan koruma alanında 1300'den fazla aile yaşamaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Petrol endüstrisi</span>

Petrol endüstrisi, petrol sanayi veya petrol ve doğal gaz endüstrisi, küresel olarak petrol ve petrol ürünlerinin aranması, çıkarılması, rafine edilmesi, taşınması ve pazarlanması süreçlerini kapsayan terimdir. Sektörün en büyük hacme sahip ürünleri arasında mazot ve benzin bulunmaktadır. Petrol ayrıca ilaçlar, solventler, gübre, pestisit ve plastik gibi birçok kimyasal ürün içinde ham madde niteliği taşımaktadır. Petrol endüstrisi upstream, midstream ve downstream şeklinde üç ana bileşene ayrılmaktadır. Midstream yani orta kısım işlemler genellikle downstream kategorisine dahil edilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Azerbaycan mimarisi</span>

Azerbaycan mimarisi Azerbaycan'daki mimari gelişmeyi ifade eder.

<span class="mw-page-title-main">Şamahı Ulu Camii</span>

Şamahı Ulu Camii veya Şamahı Cuma Camii Azerbaycan'ın Şamahı şehrinde bir yer alan bir camidir.

<span class="mw-page-title-main">Muhtarov Camii</span>

Muhtarov Camii ve ya Sünni Camii Rusya Federasyonu'na bağlı Kuzey Osetya Özerk Cumhuriyeti'nin başkenti Vladikavkaz şehrinde, Terek Irmağı'nın sol kıyısında yer alan tarihi bir cami. Cami adını, inşaat masraflarının çoğunu karşılayan Azerbaycanlı milyoner Murtaza Muhtarov'dan alır.

Makine üretiminin ana alanları takım tezgahlarının hazırlanması, traktör ve otomobil ekipmanı, gemi yapımı, uçak yapımı, Tarımsal Makine Yapımı, Elektrik Mühendisliği, Radyo Mühendisliği ve otomasyon ekipmanlarıdır.

<span class="mw-page-title-main">Mardakan Arboretumu</span>

Mardakan arboretumu, yarı kurak Abşeron Yarımadası'ndaki Mardakan ilçesinde yer almaktadır ve Bakü'ye 40 km uzaklıktadır. 1895-1920'lerde zamanının iş adamı ve petrol milyoneri Murtuza Muhtarov'un şahsi bahçesiydi. Şu anda, Arboretumun bir bölümü 24 hektardır. Arboretum, flora türlerinin sayısı ve yaşı açısından dünyanın en zengin koleksiyonları arasında listelenmiştir. Azerbaycan ve diğer birçok ülkeden 1.540 bitki türü ve cinsi içeren yaklaşık 1.800 tür ziyaretçilere tanıtılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Bakü Ulu Camii</span>

Bakü Ulu Camii ya da Cuma Camii, Bakü, Azerbaycan'da yer alan bir camidir. Katedral Camii, 12. yüzyılda bir Zerdüşt tapınağının yerine inşa edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">İsmailiye Sarayı</span>

İsmailiye Sarayı, günümüzde Azerbaycan Bilimler Akademisi Başkanlığı olarak hizmet veren tarihi bir yapıdır. Bakü'de, İstiglaliyyat Caddesi üzerinde yer almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Azerbaycan'da petrol endüstrisi</span>

Azerbaycan'daki petrol endüstrisi yaklaşık 873.260 varil (138.837 m3) günlük petrol ve 2013 itibarıyla yılda 29 milyar metreküp gaz üretmektedir. Azerbaycan, petrol endüstrisinin doğum yerlerinden biridir. Tarihi petrol servetiyle bağlantılıdır. Dünyadaki en önemli petrol ve gaz üreticisi olmaya adaydır.

Muhtarov Sarayı ya da Muxtarov'un evi - milyoner Murtuza Muhtarov, 1911 - 1912'de, Güney Osetya kökenli Yelezaveta hanımı Tuganov'un eşi için inşa ettiği saraydır Sarayın mimarı, mimar Iosif Ploshko'dur.

<span class="mw-page-title-main">Kasımov kardeşleri</span>

Kasımov kardeşleri, 19. yüzyılın sonlarında ve 20. yüzyılın başlarında Bakü'deki binaların çoğunun inşaatını gerçekleştiren "Kasımov kardeşleri ve K." inşaat şirketinin ortak sahipleriydi. Kardeşler İsmailiye Sarayı, Saadet Sarayı, Yeni Avrupa Oteli ve Mitrofanov'un evi gibi anıtsal yapılar inşa etmiştir. Fuat Ahundov'a göre, Musa Nağıyev'in Bakü'deki evlerinin çoğunu inşa eden Kasımovlar, günümüz İstiklaliyet ve 28 Mayıs caddelerinde yükseltilmiş tüm binaların inşaat işlerini yürütmüştür. Ayrıca kardeşler hayır işleri ile de meşgul olmuştur.

Çocuklara Yardım Bürosu Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti döneminde faaliyet gösteren bir sivil toplum yardım kuruluşudur. Örgüt, Mart soykırımından sonra yalnız kalan çocuklara ve ayrıca ülkede yardıma ihtiyacı olan diğer çocuklara yardım etmek amacıyla kuruldu.

<span class="mw-page-title-main">Musa Nağıyev</span>

Ağa Musa Nağıyev (1849-1919), 19. yüzyılın sonları - 20. yüzyılın başlarında Azerbaycanlı bir endüstriyel petrol patronuydu. O aynı zamanda Bahai Dini'nin bir takipçisiydi ve Bakü Bahailerinin Ruhani Mahfilinde görev yaptı.

<span class="mw-page-title-main">Kısa Minareli Cami</span>

Kısa minareli cami, Şeki şehrinde bulunan, 19. yüzyılda inşa edilmiş tarihi bir camidir. Azerbaycan'ın Şeki kentindeki Yukarı Baş Devlet Tarihi-Mimari Koruma Alanı topraklarında yer almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Cuma Camii (Şeki)</span> Azerbaycandaki tarihî cami

Şeki Cuma Camii, 1900-1914 yıllarında yapılmış tarihi-mimari bir camidir. Azerbaycan'ın Şeki kentindeki Yukarı Baş Devlet Tarihi-Mimari Koruma Alanı topraklarında yer almaktadır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.