Murtaza (roman)

Murtaza

Orhan Kemal'in 1952 yılında yayımlanan romanının Cem Yayınevinden çıkan bir baskısı
Yazar	Orhan Kemal
Ülke	Türkiye
Konu	Murtaza'nın hayat hikâyesi
Tür	Sosyal Roman
Yayım	1952 (1. Basım)
Yayımcı	Everest Yayınevi
Sayfa	438 (cep baskı)

Murtaza, Orhan Kemal'in 1952’de yayımlanan ünlü romanı.

Türk edebiyatının önemli eserlerinden biri olan roman, yazıldığı günden beri defalarca filmlere, oyunlara konu olan Bekçi Murtaza karakterinin öyküsünü kara mizahla yüklü bir dille anlatır. Olaylar, 1941-1947 arasındaki bir zamanda Adana’nın fakir bir işçi mahallesinde geçmektedir. Eser, otorite ile doğru kavramı arasında sıkışıp kalan, doğruculuğundan ödün vermemek için çabaladıkça daha çözümsüz durumlara düşen, bu arada gittikçe insanı anlatmaktan uzaklaşıp salt ilkelerini savunan bireyin başına gelenlerin acıklı bir güldürüsüdür.

Murtaza, ilk olarak 1952 yılında Vatan gazetesinde tefrika edildi. Orhan Kemal’in tefrika ettiği ilk romandır. Eser, aynı yıl Varlık Yayınları’ndan 180 sayfalık kitap olarak çıktı ve büyük ilgi gördü.^[1] İkinci baskı Varlık Yayınları arasında 1957, üçüncü baskı ise Cem Yayınları arasında 1964 yılında yayımlandı.^[2] Orhan Kemal, kitabın 180 safyalık haliyle ancak “büyük hikâye” kabul edilebileceğini, roman kabul edilemeyeceğini düşünüyordu. Bu yüzden eserin birinci ve üçüncü bölümlerini genişletti. Genişletilmiş dördüncü baskı 1969 yılında Cem Yayınları tarafından yayımlandı.

Orhan Kemal, Murtaza’nın devamı olan bir roman daha yazmaya başlamış ancak tamamlamaya ömrü yetmemiştir.^[3]

Kitap 1986 yılında başrolünde Müjdat Gezen'in oynadığı bir filmde sinemaya aktarılmıştır.

Kitabın kahramanı Murtaza Yunanistan’dan mübadeleyle Çukurova’ya gelmiş bir muhacirdir. Kolağası Hasan dayısı gibi asker olup savaşarak şehit olmak en büyük isteğiydi. Mübadele yapıldıktan sonra Çukurova’ya gelen muhacirler topraklarını satıp konaklar evler alacak kadar zengin olmuşlardır. Murtaza ve onun gibi düşünenler ise ezan seslerine kavuştukları için şükretmiş mal mülk istememişlerdir. Murtaza mal mülk istemese de ailesi istemiştir. Erkek kardeşi zengin olmayı başarmıştır. Annesi parasızlıktan ölmüştür. Kız kardeşiyle Murtaza İstanbul’a gelmişlerdir. Murtaza Çukurova’da bir kızı tanımış beğenmiştir. Kızı beğenmesinin asıl nedeni kızın babasının da Murtaza gibi düşünüp zengin olma derdine düşmemesidir. Murtaza daha sonra bu kızla evlenmiştir.

Murtaza hep erkek çocuğunun olmasını istedi, onun dayısına benzemesini ve onun gibi asker olup savaşlarda şehit olmasını istedi. Kız çocuklarından sonra erkek çocuğu oldu adını da Hasan koydu. Hasan istediği gibi dayısına benzemedi. Futbola düşkün oldu babasının istediği gibi askeri okula gitmedi sanat okuluna gitti. Murtaza da umudunu yeni doğan çocuğu Hasan’a sakladı. Murtaza yeni doğan çocuğunun da ismini Hasan koymuştu. Murtaza küçük oğlu Hasan’ın istediği gibi olduğunu sanıyordu. Oysa Hasan babasını kandırıyordu. Babası büyüyünce hangi okula gideceksin diye sorduğunda Kuleli Askeri Lisesi dediğinde Murtaza çok seviniyordu dünyalar onun oluyordu. Aslında Hasan babasını kandırıyor babasından para alabilmek için öyle söylüyordu.

Murtaza bunu anlamıyordu. Murtaza çalışmaya başladığı fabrikada işçiler tarafından sevilmedi. Çünkü işçiler işten kaytarıyor işlerini aksatıyorlardı. Murtaza’da onlara engel olduğu için işçiler onu sevmediler, onlar da mahalledekiler gibi türlü oyunlara başvurup işten atılması için çalıştılar ama başarılı olamadılar. Çünkü fen müdürü Murtaza’ya güveniyor ona tam yetki veriyordu. Öyle ki hemşerisi Nuh bile buna şaşırıyordu. Bunun nedeni ise fabrikanın bozulan disiplininin Murtaza’nın sayesinde düzelmesiydi. Murtaza’nın küçük oğlu Hasan babasını kandırmakla kalmadı ve bir gün bakkaldan ekmek çaldı. Murtaza bunu duyunca çok üzüldü adeta yıkıldı. Bakkal mahkemede Hasan’ı affedip cezasını iptal ettirecekti ama Murtaza oğlunun bu yaptığını ona hiç yakıştıramadı ve onu affetmedi mahkemede hakime cezasını çekmesi gerektiğini söyleyip salonu terk etti.