Muratori Kanonu

Muratori Kanonu Yeni Ahit'e ait olan kitapların en eski bir Hristiyan listesidir. Bu kodeksin (kitap biçiminde el yazması) başlangıç ve son sayfaları kaybolduğu için Muratori Fragmanı (fragmentum Muratorianum) adı altında da tanınır. Muhtemelen 8. yüzyılda Latince yazılmış olan bu rehber, adını keşfeden arşivci Lodovico Antonio Muratori'den almıştır. Fragman bugün Milano'daki Ambrosiana Kütüphanesinde saklanır.

Muratori Kanonu, adaşı Ludovico Antonio Muratori (1672-1750) tarafından Biblioteca Ambrosiana'nın Bobbio Manastırı'ndan devraldığı ve ilk olarak 1740'ta Antiquitates italicae'de (med. aevi III 851-854) yayımladığı bir 8. yüzyıl ortak kodekste (Milano'daki Ambrosiana'nın bir kodeksi [J. 101 sup.]) keşfedildi. Kodeks İtalya'nın kuzeyindeki Piacenza kentine bağlı Bobbio manastırında Latincede yazılmıştı.^[1]

Bu el yazması muhtemelen M.S. 170–200 civarında Roma'da yazılmış bir Yunanca orijinalin beceriksiz Latinceye çevirisidir. Fragmanda Kutsal Kitap dışı Hermas'ın Çobanı kitabından bahsedilir ve Hermas'ın bunu "Roma kentinde çok yakın zamanda bizim zamanımızda" (“nuperrim e(t) nostris temporibus in urbe roma”) yazdığı söylenir. Hermas'ın Çobanı kitabının tamamlanması M.S. 140 ile 155 arasına tarihleniyor. Ayrıca fragmanda, M.S. 150 civarında yazan birkaç reddedilmiş yazarın adı verilir (Valentinus, Markion, Basilides), ancak Hristiyanlığı Yunanca felsefeyle karıştırmaya çalışan daha sonraki yazarlar değil, örneğin Montanus (M.S. 170).^[2]

Buna göre Muratori Kanonu'nun Latince metninin Yunanca orijinali aşağıyukarı M.S. 170 ile 200 arasına yazıldı. Böylece Yeni Ahit kanonunu oluşturma sürecinin çok erken bir kanıtıdır.

Roma'ya doğrudan ve dolaylı atıf, orijinalinin o şehirden geldiğini gösterir. Ancak kim tarafından tartışılıyor. İskenderiyeli Clemens, Sardesli Melito ve Efesli Polikrates önerildi. Ancak bilginlerin çoğu yazarın Yunanca yazan ve Muratori Fragmanının oluşturulduğu dönemde Roma'da yaşamış ve birçok eser ortaya koymuş olan Hippolytus olabileceğine işaret eder.^[3] Poetoviolu Victorinus da anılıyor.^[4]

Dizinin kökeni hakkındaki alternatif varsayımlar, dizinin 3. yüzyılın ikinci yarısına veya 4. yüzyıla tarihlendirilmesine neden olur. Sundberg ve Hahneman, Muratori Fragmanı'nın yazılışı 4. yüzyılın sonuna koydu.^[5][6] Ancak bu geç tarihler üstüne çıkmadılar.^[7]

El yazması, bilinen herhangi bir edebi türe açıkça atanamaz. "Orijinal başlangıcı ve sonu olmayan bir parça"dır. Matta ve Markos incilleri hakkında başlangıçta hiçbir bilgi yok, sonunda belge aniden bitiyor.^[1]

Markschies'e göre, Kutsal Kitap'ın bir baskısının bir önsözü, sözlü bir dizin veya Kutsal Kitap konularıyla ilgili sorular üzerine açıklamaların bir özeti olabilirdi. Diğer bir olasılık da, belgenin "Kutsal Kitap için bir kılavuzu" olmasıydı.^[1]

Fragman, her biri 27 x 17 santimetre ölçüsündeki 76 parşömenden oluşan el yazması bir kodeksin parçasıdır. Muratori fragmanı, kodeksin 10. ve 11. sayfalarından oluşuyor ve 85 satırdan ibarettir. Metin, özellikle dikkatlice yazılmış bir Latince nüsha değildir. 11. ve 12. yüzyıla ait dört el yazmasında aynı metinle karşılaştırmalar yapılarak bazı hatalar keşfedildi.

Fragmanın sonunda az bir şey eksik, başlangıçtaki eksiklik ise daha büyüktür; çünkü ilk iki İncil'in kaydından sadece bir satır kaldı. Bundan başka yazar, Yeni Ahit kitaplarından önce Eski Ahit kitaplarını neredeyse kesinlikle tartıştı.

Muratori Kanonu, Yunanca Kutsal Yazılara (Yeni Ahit) ait olan kitapların bir listesini içermektedir. Metin yalnızca Yunanca Kutsal Yazıların kitaplarını listelemiyor. Kitaplar ve yazarları hakkında yorumlar da içerir.

Kelime kelime çeviri:

¹ Secundo yerine secando, yanlışlıkla yazılmıştır, a silinmiş ve bir u ile değiştirilmiştir.

² Ascensum'da unutulan ilk s eklendi.

³ Concribset ile iyileştirmeler yapıldı, ancak aslında söz konusu olan conscripsit gerçekleştirilemedi.

⁴ Satırın ilk harfi silindi ve daha sonra pro bir prout'a dönüştürüldü.

⁵ Daha sonra iki kelime bir harfle tamamlandı: cuncta ve discriberet.

⁶ fidei ilk olarak fedei olarak yazılmıştır.

⁷ Conuersatione'de ilk önce r unutuldu.

⁸ Son hece silindi.

⁹ İlk hece silindi, potestate'ye bir s eklendi.

¹⁰ Kelimenin sonunda olan e silindi.

¹¹ d silindi ve yerine b konuldu.

¹² Hecenin sonundaki s silindi.

¹³ Kelimedeki ikinci c sonradan eklendi.

¹⁴ ornidine silinerek ordine yapıldı.

¹⁵ silindi

¹⁶ comenati daha sonra nomenati'ye dönüştürüldü.

¹⁷ eccleses sonradan ecclesiis yapıldı.

¹⁸ kelimedeki e, i olarak değiştirildi.

¹⁹ h sonradan eklendi.

²⁰ e silindi ve bir i ile değiştirildi.

²¹ Orta hece sonradan eklendi.

²² h silindi.

²³ e silindi ve bir i ile değiştirildi.

²⁴ t silindi.

²⁵ frater'den silinip eklenerek fratre yapıldı.

²⁶ Yıldız işareti * bu noktada bir harfin silindiğini gösterir.

²⁷ mitiadeis'ten mitiadis yapıldı.

²⁸ s sonradan eklendi.

“İncilin üçüncü kitabı Luka’dır. Bu kitabı tanınmış bir hekim olan Luka yazdı ve kitaba kendi ismini verdi . . . . İncilin dördüncü kitabını öğrencilerden biri olan Yuhanna yazmıştır. . . . . İncil kitaplarının her birinde, yaşanan olaylarla ilgili farklı ayrıntılar yer alsa da, iman edenlerin benimsediği inançlar açısından bir uyumsuzluk yoktur. Çünkü her bir incil ruhun yönlendirmesiyle yazılmıştır. Bu kitaplarda anlatılanlar İsa’nın doğumu, acı çekişi, dirilişi, öğrencileriyle sohbetleri ve onun ilk ve ikinci gelişi hakkındadır. O ilk gelişinde aşağılandı ve hor görüldü, ikinci gelişi ise krallık yetkisiyle ve ihtişamlı şekilde gerçekleşecek. Dolayısıyla Yuhanna’nın ‘Gördüğümüzü ve duyduğumuzu size de bildiriyoruz’ ve ‘Ona ellerimizle dokunduk’ gibi sözlerle, yazdıklarını doğrulaması yerindedir. Çünkü kendisi böylece, Efendimizle ilgili tüm harika şeylerin yalnızca görgü tanığı değil, onları dinleyen ve sırasıyla anlatan kişi de olduğunu söylüyor. Ayrıca, tüm Elçilerin İşleri tek bir kitapta anlatılmıştır. Luka tüm bunları saygıdeğer Teofilos için derlemişti.

. . . . Bir kişi Pavlus'un mektuplarını okuduğunda bu mektupların ne olduğunu, nereden ya da hangi nedenle gönderildiğini kolaylıkla anlar. Pavlus, önce hakikat yolundan sapmanın sonucu olan hizipçiliğe karşı koymak konusunda Korintoslulara uzun bir mektup yazdı. Sonra Galatyalılara sünnet konusunda bir mektup yazdı. Daha sonra Romalılara yazdığı mektupta ise, Kutsal Yazıların içindeki düzenden ve bu kitapların başlıca konusunun Mesih olduğundan söz etti. Bu mektupların her birini ele almamız gerekir. Aziz Elçi Pavlus da, kendisinden önce gelen Yuhanna'nın örneğini izlemiş ve şu yedi kiliseden başkasına mektup yazmamıştı: Korintoslulara (birinci), Efesoslulara (ikinci), Filipililere (üçüncü), Koloselilere (dördüncü), Galatyalılara (beşinci), Selaniklilere (altıncı) ve Romalılara (yedinci). Korintoslulara ve Selaniklilere yanlışlarını doğrultmak amacıyla ikinci mektupları da yazdı; buna rağmen, [bu yedi mektupla] tüm yeryüzüne yayılmış tek bir kilise olduğu açıkça ortaya konur. Aynı şekilde Yuhanna, Vahiy'deki sözleri yedi kiliseye yazmış olsa da, aslında tüm kiliselere hitap eder. Fakat [Pavlus] sevgisinden ve şefkatinden ötürü biri Filimon'a, biri Titus'a ve ikisi Timoteos'a hitaben toplam dört mektup daha yazdı, [bunlar] yüce Kilise tarafından kutsal sayılırlar. . . . . Bunlara ek olarak, Yahuda'nın mektubu ve Yuhanna ismini taşıyan iki mektup daha vardır . . . . Elimizde yalnızca Yuhanna'nın ve Petrus'un vahiyleri bulunuyor; bazılarımız [bu ikincisinin] kilisede okunmasını istemiyor"^[9]

Metin Luka İnciline değinen cümlelerle başlar ve Kutsal Yazıların bu kitabını yazan kişinin hekim olduğunu söyler (Koloseliler 4:14). Belge, Luka'nın üçüncü incil olduğunu belirtir, böylece baştaki kayıp kısımların büyük ihtimalle Matta ve Markos İncillerinden bahsettiğinin sonucuna varabiliriz.

Fragman, Luka'nın, Elçilerin İşleri kitabını “saygıdeğer Teofilos” için yazdığını doğrular (Luka 1:1; Elçiler 1:1). Daha sonra elçi Pavlus'un Korintoslulara (iki), Efesoslulara, Filipililere, Koloselilere, Galatyalılara, Selaniklilere (iki), Romalılara, Filimon'a, Titus'a ve Timoteos'a (iki) yazdığı mektupları sıralar. Yahuda'nın mektubu ve Yuhanna'nın (başka) iki mektubu da geçer. Yazar, Yuhanna İncili'nden söz ederken onun ilk mektubuna zaten değinmiştir; çünkü bu bağlantıda 1. Yuhanna mektubundan (1:1) „Gördüğümüzü ve duyduğumuzu size de bildiriyoruz“ ve „Ona ellerimizle dokunduk“ sözleri alıntılamıştır. Daha sonra Muratori Kanonu, Yuhanna'nın iki mektubundan bahsederken, hangileri olduğuna dair az bilgi verdiği halde şu yorum mümkündür: Fragmanın başlangıcında 1. Yuhanna Mektubu'nun bir alıntısı geçtiği için sonra değinilen iki mektuplar 2. ve 3. Yuhanna olmalı.^[10]

Muratori Fragmanının sonlarına doğru, Yuhanna'nın yalnızca iki mektubundan söz edilmesi dikkat çekicidir. Schaff-Herzog ansiklopedisinde belirtildiğine göre bu mektupların “yazarı kendisini ‘ihtiyar’ olarak tanıtır ve bunlar onun ancak ikinci ve üçüncü mektupları olabilir. Yazar ilk mektuba daha önce dolaylı da olsa dördüncü incille birlikte değindiğinden ve yazarının Yuhanna olduğuna kesinlikle inandığını belirttiğinden, burada yalnızca daha küçük iki mektuptan söz etmenin yeteceğini düşünmüş olmalı.”^[11]

Bu varsayım doğru ise Muratori Kanonu'nda Yuhanna'nın üç mektubu sıralanmaktadır. Kutsal Kitap'ın kanonuna ait olarak kabul edilen kitapların listesi, Apokalips’le, yani Vahiy kitabıyla son bulur.

Ansiklopedi Petrus’un ilk mektubundan söz edilmemesiyle ilgili şöyle diyor: “Büyük olasılıkla, 1. Petrus ve Vahiy (Yuhanna’nın) kitaplarının ‘kabul edilmiş’ olduğunu belirten birkaç sözcük, belki de bir satır kayboldu.” Dolayısıyla, bu ansiklopedi 56. sayfasında, Muratori Fragmanından şu sonucu çıkarıyor: “Yeni Ahdi oluşturan kitaplar arasında dört incilin, Elçilerin İşleri kitabının, Pavlus’un on üç mektubunun, Yuhanna’nın Vahyi’nin ve muhtemelen ona ait üç mektubun, ayrıca Yahuda kitabının olduğu kesindir; buna büyük ihtimalle 1. Petrus kitabı da dahildir; fakat Petrus’un diğer kitabına hâlâ kuşkuyla bakanlar vardır.”^[9]

Fragmanın, Petrus'un Apokalipsi'nden bahsetmesi ilginçtir, fakat yazdığına göre bazı kişiler Hristiyanların bunu okumaması gerektiğini düşünüyordu. Yazar okuyucuları, o günlerde zaten var olan sahte el yazmalarına karşı uyarıyor. Muratori Fragmanı sahte el yazmalarının kabul edilmemesi gerektiğini şu sözlerle açıklıyor: “Çünkü acı bir şey, balla karıştırılmaz.” Fragman kutsal yazılara dahil edilmemesi gereken başka metinlere de değinir. Bunun nedeni onların Hermas'ın Çoban adlı kitabı gibi, elçilerin yaşadığı dönemden sonra yazılmış olmaları veya sapkınlıkları destekleme amacı gütmeleridir.

Origenes (185 - 253/254), Romalılara mektubu hakkındaki yorumuna göre, orada değinilen (Romalılar 16:14) Hermas'ın Çoban'ın yazarı olduğu görüşündeydi. Fakat bu iki metnin yazılış zamanı birbirleriyle uymuyor. Pavlus MS 56 civarında Romalılara mektubunu yazarken Hermas'ın Çobanı'nın MS 140-155 yıllarında tarihlenmektedir.

Ayrıca Muratori Kanonu, Süleyman'ın dostları tarafından onun onuruna yazılan Hikmet adlı bir kitaptan bahseder. "Süleyman'ın dostları" sözlerinin bir yanlış anlaşılmaya dayandığı görülmektedir. Hieronymus (347-420) Süleyman kitaplarına yazdığı önsözde şöyle yazar: “Hikmet kitabı İbraniler arasında hiçbir yerde yoktur, aslında yazının kendisi Yunan belagatının kokusunu yayar ve bazı eski yazılar Yahudi Philo tarafından yazıldığını iddia eder.” Muratori Kanonu'nun yazarı muhtemelen Φίλωνος (phílōnos = Philo) ile Φίλων (phílōn = arkadaşlar) karıştırmıştır. Yani aslında kastedilen, Yahudi filozof İskenderiyeli Philo tarafından yazılan Süleyman'ın Hikmeti'ydi.

Kutsal Kitap'a ait kitapları içeren bu katoloğun İbranilere yazılan mektuptan, Petrus'un iki mektubundan ve Yakub'un mektubundan bahsetmediği fark edilir. Dr. Geoffrey Mark Hahneman, el yazmasını kopya eden kişinin işçiliğine değindikten sonra, şunları açıklıyor: “Fragmanda yer alan diğer kayıtların kayıp olduğu düşünülüyor; Yakub ve İbraniler (ve 1. Petrus) kayıtları bunların arasında olabilir”^[12]

Böylelikle, Muratori Fragmanı'nın şunu doğruladığı görülür: Bugün Yunanca Kutsal Metinler Dizisinde bulunan çoğu kitabın kanonik olduğu, M.S. ikinci yüzyılda zaten kabul ediliyordu.

• Karl August Credner: Über die ältesten Verzeichnisse der heiligen Schriften der katholischen Kirche. In: Ferdinand Christian Baur, Eduard Zeller (Hrsg.): Theologische Jahrbücher. Bd. 16, Tübingen 1857, S. 299 (Online verfügbar).
• Karl August Credner: Zur Geschichte des Kanons. Verlag des Buchhandlung des Waisenhauses, Halle 1847, S. 69–94 (Kapitel 2: Das fragmentum de canone scripturarum ss. bei Muratori (Online verfügbar)).
• Geoffrey Mark Hahneman: The Muratorian Fragment and the Development of the Canon. Clarendon Press, Oxford 1992, ISBN 0-19-826341-4.
• C. E. Hill: The Debate Over the Muratorian Fragment and the Development of the Canon. In: Westminster Theological Journal 57 (1995), S. 437–452.
• Werner Georg Kümmel: Einleitung in das Neue Testament. Quelle + Meyer, Heidelberg 1983, ISBN 3-494-00089-1.
• Hans Lietzmann: Das Muratorische Fragment und die Monarchianischen Prologe zu den Evangelien (= Kleine Texte für theologische Vorlesungen und Übungen. Hrsg. von Hans Lietzmann. Bd. 1). A. Marcus und E. Weber's Verlag, Bonn 1902 (Online verfügbar).
• Wilhelm Schneemelcher: Neutestamentliche Apokryphen in deutscher Übersetzung. Bd. 1. Mohr, Tübingen 1999, ISBN 3-16-147252-7 (deutsche Übersetzung S. 27–29).
• Samuel Prideaux Tregelles: Canon Muratorianus. The earliest catalogue of the books of the New Testament. Edited with notes and a facsimile of the MS in the Ambrosian Library at Milan. Clarendon Press, Oxford 1867 (Online verfügbar).
• J. Verheyden: The Canon Muratori; A Matter of dispute. In: Bibliotheca Ephemeridum Theologicarum Lovaniensium (BEThL). Leuven 2003, S. 487–556.
• Christoph Markschies: Kaiserzeitliche christliche Theologie und ihre Institutionen. Prolegomena zu einer Geschichte der antiken christlichen Theologie. Mohr Siebeck, 2009, ISBN 978-3-16-149957-9.
• Joachim Orth, Das Muratorische Fragment. Die Frage seiner Datierung, Patrimonium, Aachen 2020 (Diss. Universität Wien 2018

• Yeni Ahit'in Papirüsler Listesi
• Yeni Ahit'in El Yazmalarının Kategorileri
• Yeni Ahit'in Metin Tarihi
• Chester Beatty Papirüsleri
• Bodmer Papirüsleri
• John Rylands Papirüsleri
• Oxyrhynchus Papirüsleri
• Papirüs Fouad 266