Munshi Premchand

Munshi Premchand (d. 31 Temmuz 1880 - ö. 8 Ekim 1936) Premchand ismiyle kitaplar yazan; modern Hintçe ve Urduca edebiyatının en önemli yazarlarından biridir.

1880-1936 yılları arasında yaşamış olan Munşī Premçand Hindistan'ın yanı sıra dünya çapında da tanınan ve üzerine çalışmalar yapılmış önemli bir yazardır. Munşī Premçand'ın asıl adı Dhanpat Rāi'dir; ancak Petievich Premçand'ın tam adının Dhanpat Rāi Şrīvāstava olduğunu söylemektedir.^[1]

Premçand, Vārāṇasī yakınlarında Lamhī adında küçük bir köyde Brāhmaṇ kastının alt kastlarından olan Kāyastha kastında Acāyab Rāi isimli memur bir babanın ve Ānandī Devī isimli ev hanımı bir annenin oğlu olarak dünyaya gelmiştir. Premçand yedi yaşında annesini, on altı yaşında babasını kaybetmiştir.

Premçand'ın çocukları ile ilgili kesin bilgi veren kaynaklar oldukça sınırlı olmakla birlikle, ikinci eşi Şivrānī Devī'den Kamalā adında bir kızı ve Mannū, Dhunnū (Shrīpatrāi) ve Amritrāi adında üç oğlu olduğu ayrıca, onun henüz üç aylıkken ölen iki kızı olduğu da bilinmektedir. Oğullarından Mannū da henüz on bir aylık iken 1920 de çiçek hastalığından ölmüştür.^[2] Premçand, kızı Kamalā evlilik yaşına geldiğinde kızı için uygun bir eş aramış, kendisinin ünlü bir yazar olması kızını şanslı kılmıştır. Premçand kızını 1929 yılında Vāsudev Prasād ile evlendirmiştir. Vāsudev'in başlık parası talebinde bulunmayışı, onun geleneklere karşı bir tavır sergilediğinin göstergesidir. Premçand'ın ise bu durumdan oldukça etkilendiği bilinmektedir.^[3]

Premçand'ı derinden etkileyen ilk ideoloji Ārya Samāc görüşüdür.^[4] Bu ideolojinin Brāhmaṇ gelenekçiliğine yani din adamlarının diktatörlüğüne, batıl inançlara, bir başkaldırı niteliğinde olup toplumsal eşitliği destekleyen bir rolü bulunmaktadır. Sara Rāi, Amrit Rāi'nin Premçand'ı anlattığı biyografik çalışmasında Premçand'ın düşün hayatında ilk etkinin Ārya Samāc olduğunu daha sonra Gokhale ve Ranade'nin sosyal reform cemiyeti gibi farklı toplumsal reform hareketlerinden etkilendiğini doğrulamaktadır.^[5] Rāi, Premçand'ın 1919 yılında Bolşevik düşünceye eğilim gösterdiğini, 1920'li yıllarda Gāndhī öncülüğündeki bağımsızlık hareketlerine katılarak siyasi arenada yerini almaya başladığını söylemektedir.^[6] Premçand 1936 yılında vefat ettiği sırada Gandhī'nin siyasi çizgisi liberal bir hal almaya başlamıştır. Yine o dönemde siyasi ve ekonomik bağımsızlığı elde etmede sosyalizme yönelen Nehrū ve diğer solcu gruplar ve partilerin de olduğu bir dönemdir. Premçand edebȋ kariyeri boyunca millȋ mücadele ciddiyetini yakından yaşamıştır. Premçand'ın son zamanlarında Gāndhī'den çok Nehrūcu bir görüşü benimsemeye başladığı söylenebilir.^[7] Premçand insana insan olduğu için değer veren empati yeteneği güçlü olan bir yazardır. Kapitalist düzene başkaldıran ve dolayısıyla toplumcu gerçekçi bir edebiyatçı olarak nitelenen yazar, toprak ağalarının zavallı halka ettikleri zulmü asla haklı görmez; ancak sosyo-ekonomik yapının meydana getirdiği gerçekliği de asla göz ardı etmez. Aynı işçinin kaderinde sömürülmek olduğu gibi, kapitalisti de bu uğurda seçilmiş bir kurban olarak görür. Eserlerinde sosyo-politik, ekonomik ve toplu yaşama yönelik çeşitli sorunlardan bahsederken bunlara çözümler sunar.^[8]

Premçand görüşlerini geniş kitlelere ulaştırmak için çaba sarf eden bir yazardır. Bu durumu; hem Urdu ve Hindī dillerinde eserler vermesinden, hem de dergiler vasıtasıyla okuyucuya ulaşamadığında daha farklı kaynaklara yönelmesi gibi davranışlarından anlayabilmek mümkündür. Premçand öykülerinde gerek Müslümanlara ait gerekse Hindulara ait figürleri ve sembolleri kullanmaktan çekinmemiştir. Bu onu bulunduğu coğrafyada hem Müslümanlar arasında hem de Hindular arasında saygın bir konuma getirmiştir. Hindu olan bir yazarın öykülerinde Müslüman figürlerini ve sembollerini kullanması onun aynı zamanda hoşgörülü kişiliğini de ortaya çıkarmaktadır. Onun öykülerinden İdgāh'ta ve Muktidhan'da Müslüman sembol ve figürlerini, Vidhvans ve Şānti öykülerinde de Hindu sembol ve figürlerini kullandığı görülmektedir.^[8]

• Panch Parameshvar (पंच परमेश्वर پںچ پرمیشور)
• Idgah (ईदगाह اِیدگاہ)
• Nashaa (नशा نشا)
• Shatranj ke khiladi (शतरंज के ख़िलाडी شترںج کے خِلاڈی)
• Poos ki raat (पूस की रात پُوس کی رات)
• Atmaram (आत्माराम آتمارام)
• Boodhi Kaki (बूढी काकी بُوڈھی کاکی)
• Bade Bhaisahab (बडे भाईसाब بڈے بھائیساب)
• Bade ghar ki beti (बडे घर की बेटी بڈے گھر کی بیٹی)
• Kafan (कफ़न کفن)
• Dikri Ke Rupai (दिक्रि के रुपै دِکرِ کے رُپے)
• Udhar Ki Ghadi (उधार की घडी اُدھار کی گھڈی)
• Namak Ka Daroga (नमक का दरोगा نمک کا دروگا)

• Gaban (गबन گبن)
• Sevasadan
• Godaan (गोदान گودان)
• Karmabhoomi (कर्मभूमी کرمبھُومی)
• Kaayakalp (कायाकल्प کایاکلپ)
• Manorma (मनोरमा منورما)
• Mangalsootra (मंगलसूत्र مںگلسُوتر)
• Nirmala (निर्मला نِرملا)
• Pratigya (प्रतिज्ञा پرتِجنا)
• Premashram (प्रेमाश्रम پریماشرم)
• Rangbhoomi (रंगभूमी رںگبھُومی)
• Vardaan (वरदान وردان)

• सती (Satī)
• मंदिर (Mandir) “Tapınak”
• बदहष्कार (Bahishkār) “Boykot”
• दपसनहारी का कु आाँ(Pisanhārīā Kuāṃ) “Değirmencinin Kuyusu”
• अमावस्या की रादत्र (Amāvasyā kī Rātri) “Dolunay Gecesi”
• बड़ेघर की बेटी (Baṛe Ghar kī Beṭī) “Varlıklı Ailenin Kızı”
• तेंतर (Tentar) “İstenmeyen Kız Çocuğu”
• जािू (Cādū) “Büyü”
• ठाकु र का कु आाँ(Ṭhākur kā Kuāṃ) “Ṭhākur’un Kuyusu”
• पूस की रात (Phūs kī Rāt) “Bir Ocak Gecesi"
• अलग्योझा (Alagyochā) “Parçalanma”
• बड़ेभाई साहब (Baṛe Bhāī Sāhab) “Ağabey”

• टॉलस्टॉय की कहादनयााँ(Tolstoy kī Kahāniyān) “Tolstoy’un Öyküleri”
• सुििास (Sukhadās) “Mutluluğun Kölesi”- George Eliot'un Silas Marner adlı eserinin Hindī diline uyarlanmış halidir.
• अहंकार (Ahaṃkār) “Kibir”- Anatole France'nin Thais adlı eserinin İngilizceden Hindīye tercümesidir.
• चंडी की दडदबया, हरताल, न्याय चहन्दी (Çanḍī kī Ḍibiyā, Hartāl, Nyāya Çahandī) “Gümüş Kutular, Adalet, Zırnık”- John Galsworthy'nin The Silver Box, Strife and Justice adlı eserlerinin Hindīye tercümesidir.
• न्याय (Nyāy) “Adalet”
• हरताल (Hartāl) “Zırnık”
• आज़ाि कथा (Āzād Kathā) “Bağımsızlık Öyküsü”- (Ratan Nath Sarshar'ın फ़साना-ए -आज़ाि (Fasānā-e-Āzād) adlı eserinin Urdu dilinden Hindīye tercümesidir.
• दपता के पात्र पुत्री के नाम (Pitā ke Pātr Putrī ke Nām) “Bir Babanın Kızına Mektupları”- Cavaharlal Nehrū'nun kendi kızına yazdığı mektuplarını Hindīye çevirmiştir.
• प्रेम प्रभाकर (Prem Prabhākar) “Parlayan Güneş”- Leo Tolstoy'un Yirmi Üç Öyküsünün Hindī uyarlamasıdır.
• Zamānā adlı dergide शब-ए-तार (Şab-e-Tār) “Kör” adıyla Maurice Maeterlinck'in The Sightless adlı eserini Urdu diline uyarlamıştır.
• सृदष्ट का आरम्भ (Sṛshṭi kā Ārambh) “Yaratılışın Başlangıcı”- Henrick Wilhelm Van Loon'un The Story of Mankind adlı eserinin Hindī tercümesidir.

• कु त्तेकी कहानी (Kutte kī Kahānī) “Köpeğin Hikâyesi”
• जंगल की कहादनयााँ(Cangal kī Kahāniyāṃ) “Ormana Ait Öyküler”
• राम चचाग(Rām Çarçā) “Rām’ı Düşünmek”
• मनमोिक (Manmodak) “Hayaller”

• कबगला (Karbalā) “Kerbela”
• रूहानी शािी (Rūhānī Şādī) “Ruhsal Evlilik”
• संग्राम (Sangrām) “Savaş”
• प्रेम की वेिी (Prem kī Vedī) “Aşk Ustası”

• महात्मा शेि सािी (Mahātmā Şekh Sādī) “Yüce Ruh Şekh Sādī”
• िुगागिास (Durgādās) “Durga’nın Kölesi”

• हंस (Hans) “Kuğu” (1930-36)
• जागरण (Cāgaraṇ) “Uyanış” (1932-34)
• माधुरी (Mādhurī) “Lezzet” (fiili olarak 1924-25, resmi olarak 1927-31)
• मयागिा (Maryādā) “Tevazu” (Şubat-Temmuz 1922)

दचट्ठी पत्री (Çiṭṭhī Patrī) “Mektup Sayfaları” (1962) 2 cilttir. Birinci Cilt Premçand'ın Munşī Dayanarayan Nigam'a yazdığı 281 adet mektuptan oluşur. İkinci Cilt ise 283 adet mektup koleksiyonundan oluşmakla birlikte kırk altı farklı kişiye yazılan mektupları içermektedir.

Premçand'ın Seçilmiş Öyküleri, Modern Hindi Edebiyatı Seçkisi, Çeviren: Canan Yoğurt, Ötüken, 2023^[9]