Munir Mohamad Mangal (1950 - 2 Mayıs 2020, Kâbil), profesyonel askeri kariyeri 40 yıldan fazla süren Afgan generali. Afgan Ulusal Polisi Komutanı olarak üst düzey askeri ve hükûmet pozisyonlarında görev yaptı.[1]
2 Mayıs 2020'de Kâbil'deki evinde COVID-19 nedeniyle 70 yaşında öldü.[1]
Afganistan ya da resmî adıyla Afganistan İslam Emirliği, Orta Asya'nın güneyinde denize kıyısı olmayan bir ülkedir. Doğu ve güneyde Pakistan; batıda İran; kuzeyde Türkmenistan, Özbekistan ve Tacikistan; kuzeydoğuda ise Çin ile komşudur. 652.000 km² yüz ölçümlü, kuzey ve güneydoğusunu düzlüklerin oluşturduğu dağlık bir ülkedir. Başkenti ve en büyük şehri Kâbil'dir. Yaklaşık 40 milyonluk nüfusunun çoğunluğunu Peştunlar, Tacikler, Hazaralar ve Özbekler oluşturur. Ülke, uluslararası alanda Afganistan İslam Cumhuriyeti olarak tanınmaktadır. ABD'nin Afganistan'dan çekilmesine akabinde gerçekleşen Taliban saldırıları ile 15 Ağustos 2021'de Taliban'ın başkent Kâbil'i ele geçirmesi sonucunda kurulmuş olup, yönetimin devri konusundaki tartışmalar ve görüşmeler devam etmektedir.
Taliban, Afganistan'da yönetimi elinde bulunduran Diyubendi İslamcı hareket ve askeri organizasyondur. Kendilerine Afganistan İslam Emirliği demekte olup ülke içinde bir savaş sürdürmüştür. İslam şeriatını yayma amacıyla Molla Muhammed Ömer tarafından 1994 yılında kurulan Taliban'ın 2016'dan beri lideri Mevlevi Hibetullah Ahundzade'dir. Grup; eroin gibi narkotiklerin ticaretinin yanı sıra haraç toplama, fidye ve alıkoyma gibi faaliyetlerle finanse edilmektedir. Ayrıca 2010'ların ortalarında, önceki hükûmetin yönetiminde yasadışı olan madencilik faaliyetlerinin kontrolünü ele geçirmiştir.
Babrak Karmal, 1979-1986 yılları arasında Afganistan Demokratik Cumhuriyeti dönemi esnasında Afganistan'ın üçüncü devlet başkanıydı.
Ahmed Şah Mesud, "Penşir Aslanı" lakaplı Tacik kökenli Afgan askerî lider. Kabil'in kuzeyindeki Pençşir Vilayeti'nde bulunan Cangalak’ta Tacik kökenli bir ailede dünyaya geldi. Asker olan babası, Kral Zahir Şah’ın ordusunda albay olarak görev yapıyordu. Çocukluğunun büyük bölümü Kabil’de geçti. Ardından bir Fransız Lisesi olan İstiklal’e kaydoldu. Sonra Kabil Politeknik Okulu’nda mimarlık okudu. Ancak okulu bitirme şansı bulamadı. 1970'li yıllarda İslami harekete katıldı. Kabil Üniversitesi’nde öğretim görevlisi olan Burhaneddin Rabbani’den etkilendi. 1973 yılında İslami hareketin ileri gelenleri arasına katıldı. 1974 yılında diğer liderler gibi Kral Davud rejiminin baskıları sonucu Pakistan’a gitti. 1975 yılında Davud yönetimini devirmek için yeniden ülkesine döndü. Kendisinden istendiği gibi Penşir Vadisi’ndeki Roka Bölgesini ele geçirdi. Ancak ordunun müdahalesi sonucu yeniden Pakistan’a kaçtı. 1978 yılında Konar bölgesinde halkı komünistlere karşı silahlandırdı. 1979 yılında Penşir’e döndüğünde Sovyet işgaline karşı başlatılan cihadın ünlü komutanlarından biri oldu. Mesud, Sovyetlere karşı askeri başarıları ile ülke çapında ün salmaya başladı. Batılı gözlemciler Mesud’u “Yetenekli Stratejist” ve “Hindikuş’un Napolyon’u” diye tanımlıyorlardı. Sovyetler 10 yıl süren işgalleri sırasında 80 km uzunluğundaki Penşir Vadisi’ne girmeye çalıştılarsa da bunda başarılı olamadılar ve Şubat 1989'da Afganistan’dan geri çekildiler.
Afganistan-Türkiye ilişkileri, Türkiye Cumhuriyeti'nin Afganistan İslam Emirliği'yle süregelen uluslararası politikalarını içerir.
Afganistan Savaşı, 2001 Ekim'inin 7. gününde başlamıştır. Amerika Birleşik Devletleri tarafından 11 Eylül saldırıları gerekçesi ile yapılmıştır. ABD Başkanı George W. Bush'un "terörle mücadele" politikası kapsamında yaptığı bir savaştır. Harekât Usame bin Ladin'in yakalanmasına değin sürecekti. Aynı zamanda Taliban ve diğer Taliban yandaşı güçlerin ortadan kaldırılması ile harekât sona erecekti. Böylelikle Afganistan'da iç güvenlik sağlanmış olacaktı.
Sovyetler Birliği'nin Afganistan'a müdahalesi veya Sovyet-Afgan Savaşı, Sovyet kontrolündeki Afganistan Demokratik Cumhuriyeti'nde (DRA) 1979'dan 1989'a kadar süren uzun süreli bir silahlı çatışmaydı. Savaş, Soğuk Savaş'ın büyük bir çatışmasıydı, çünkü DRA, Sovyetler Birliği ve müttefik paramiliter gruplar arasında Afgan mücahitlere ve onların müttefik yabancı savaşçılarına karşı yoğun çatışmalar yaşandı. Mücahitler çeşitli ülke ve kuruluşlar tarafından desteklenirken, desteklerinin çoğunluğu Pakistan, ABD, İngiltere, Çin, İran ve Basra Körfezi'ndeki Arap ülkelerinden geldi. Yabancı güçlerin katılımı, savaşı ABD ile Sovyetler Birliği arasında bir vekalet savaşı haline getirdi. Çatışmalar 1980'ler boyunca çoğunlukla Afgan kırsalında gerçekleşti. Savaş yaklaşık 3.000.000 Afgan'ın ölümüyle sonuçlandı, milyonlarcası da mülteci olarak ülkeden kaçtı. Ülke dışında yerinden edilen Afganların çoğu Pakistan ve İran'a sığındı. Afganistan'ın 1979 nüfus sayımına göre 13,5 milyonluk eski nüfusunun yaklaşık %6,5 ila %11,5'inin çatışma sırasında öldürüldüğü tahmin edilmektedir. Sovyet-Afgan Savaşı, Afganistan genelinde büyük yıkıma neden oldu ve bilim adamları tarafından Sovyetler Birliği'nin dağılmasına ve Soğuk Savaş'ın resmen sona ermesine katkıda bulunan önemli bir faktör olarak gösterildi.
Yahudilerin 2000 yıldan fazla yaşadığı Afganistan'da dış göçler nedeniyle nüfus zamanla büyük miktarda azalmıştır. Afgan Yahudi cemaatleri bugün en çok İsrail'de ve bir kısmı da ABD'de varlıklarını sürdürmektedir. Bugün Afganistan'da Zablon Simintov isimli tek bir Yahudi kalmıştır. Zablon, Afganistan'ın başkenti Kâbil'deki köhne sinagogun bakımıyla ilgilenmektedir; dünyanın çeşitli yerlerindeki Müslüman ve Yahudilerden gelen yardımlarla yaşamını sürdürmektedir.
Kâbil, Afganistan'ın başkenti ve en büyük şehri.
Afgan pasaportu Pasaport Genel Müdürlüğü tarafından uluslararası seyahat amacıyla Afgan vatandaşlarına verilir. Geçerli bir Afgan kimlik kartına (Tazkira) sahip olan her kişi, her 5-10 yılda bir yenilenen bir Afgan pasaportu için başvurabilir ve alabilir.
Kâbil Uluslararası Havalimanı veya eski ismiyle Hamid Karzai Uluslararası Havalimanı (2014-2021), Afganistan'ın başkenti Kabil'deki uluslararası havalimanıdır. Khwaja Rawash Havalimanı ve Kabil Havalimanı olarak da bilinir. Ticari hava trafiğinin yanı sıra, ISAF'ın görev süresinin bir parçası olarak aynı zamanda bir askerî havalimanı olarak diğer NATO ülkeleri ve ABD tarafından kullanılmaktaydı. Şehir merkezine üç kilometre uzaklıktadır ve deniz seviyesinden yaklaşık 1.800 m yükseklikte yer alır.
Afganistan Kara Kuvvetleri, Afgan Silahlı Kuvvetlerinin kara harp koluydu. Afganistan İslam Cumhuriyeti altında, Kabil'deki Savunma Bakanlığı'na bağlıydı ve büyük ölçüde ABD liderliğindeki NATO kuvvetleri tarafından eğitildi. Bu kuvvet 2002 yılında kurulmuştur. Afganistan Silahlı Kuvvetleri komutası altındaki en büyük kuvvetiydi.
Çarikar, Afganistan'ın kuzeydoğusunda, Parvan Vilayeti'nin yönetim merkezi olan şehir.
Muhammed Nadir Şah, 1929-1933 yılları arasında hüküm süren Afgan kralı.
Habibullah Kalakani, de Bache saqaw olarak da bilinen, Afganistan'ın modernleşme karşıtı olan çeşitli Ghilzai kabilelerinin yardımı ile Emanullah Han'ın tahttan çekilmesinden sonra 1929 yılı Ocak ve Ekim ayları arasındaki Afganistan hükümdarı.
I. İngiliz-Afgan Savaşı diğer adıyla Auckland'ın Budalalığı, 1839-1842 yılları arasında Britanya İmparatorluğu ile Afganistan Emirliği arasında yaşanan ilk savaştır. Bu savaş Birleşik Krallık ile Rus İmparatorluğu arasındaki Büyük Oyun'un ilk çekişmesidir.
III. İngiliz-Afgan Savaşı, 6 Mayıs-8 Ağustos 1919 tarihleri arasında Afganistan Emirliği ile Britanya İmparatorluğu arasında gerçekleşmiş olan üçüncü savaştır.
Afganistan Savaşı, Afganistan Demokratik Halk Partisi'nin 27-28 Nisan 1978'de gerçekleştirdiği Sevr Devrimi ile Afganistan Cumhuriyeti'nin yıkılıp Afganistan Demokratik Cumhuriyeti'nin kurulması sonrasında, kurulan hükûmete karşı olan kesimin ayaklanmasıyla başlayan ve devam eden iç savaş. Savaşın evreleri şunlardır:
Afganistan ordusu, ilk kez 1709'da Kandehar'da Hotakîler'in ve ardından Dürrânîler'in kurulmasıyla ortaya çıkmıştır. Afgan ordusu, ülkenin Abdurrahman Han tarafından yönetildiği 1880'de İngilizlerin yardımıyla yeniden yapılandırılmıştır. 20. yüzyılın başlarında Kral Emanullah Han'ın yönetimi sırasında ve daha sonra Kral Muhammed Zahir Şah'ın kırk yıllık yönetimi sırasında modernize edildi; Sovyetler Birliği, 1950'ler ve 1970'ler arasında neredeyse tüm silah, eğitim ve askeri ihtiyaçları sağladı. 1978'den 1992'ye kadar, Sovyet destekli Afgan Silahlı Kuvvetleri, o zamanlar Amerika Birleşik Devletleri, Pakistan ve diğer ülkeler tarafından desteklenen çok uluslu mücahit gruplarla şiddetli çatışmalara girdi. Başkan Necibullah'ın 1992'de istifa etmesi ve Sovyet desteğinin sona ermesinden sonra, Afgan ordusu farklı gruplar tarafından kontrol edilen kısımlara ayrıldı. Bu dönemi, liderleri Pakistan Silahlı Kuvvetleri tarafından eğitilen ve etkilenen Taliban rejimi izledi.
Afganistan turizm Bilgi ve Kültür Bakanlığı tarafından düzenlenir. Afganistan'da faaliyet gösteren en az 350 turizm şirketi bulunmaktadır. Turizm, onlarca yıllık savaşın ardından gelen 1978 Sevr Devrimi'nden önce zirvedeydi. Afganistan'a giriş için geçerli bir vize ve pasaport gerekmektedir. 1999'da Birleşmiş Milletler Kabil'de kalmanın günlük maliyetini 70 ABD doları olarak hesapladı.