İçeriğe atla

Mumbar dolması

Mumbar dolması

Mumbar dolması ya da bumbar dolması, koyunun kalın bağırsaklarının iç harç ile doldurulmasıyla yapılan bir çeşit dolma. Türkiye'nin Güneydoğu Anadolu Bölgesi illerinin büyük çoğunluğu ve Doğu Anadolu Bölgesi'nin bazı illerinde yapılmaktadır. Yazın pek tercih edilmeyip, kışın daha fazla tüketilir.

Etimoloji

Mumbar, Farsça kalın bağırsak anlamına gelenبونبار (būnbār) veya موبار (mūbār) sözcüğünden alıntıdır. Farsça sözcüğün kökeni Farsça dışkı manasındaki būn veya mū (بون) kelimelerine dayanır.[1]

Tarif

Birecik yöresine ait bir tarife göre taze bağırsağın içi boşaltılır, kaba kirlerinden arındırılır, etrafı ve içindeki bağırsağın haricindeki dokular, tabakalar kazınır, tekrar tekrar iç dış yapılarak yıkanır. Bir gün (iki gün de olabilir) tuzlu suda bekletilir. Birkaç saat aralıklarla tuzlu su yenisiyle değiştirilir. Tekrar iç dış yıkanır.

İç harç için koyunun iç yağı (karaciğer gibi organların yanındaki yağ dokusu), pirinç veya bulgur, kıyma, soğan, toz biber, karabiber, biber salçası, domates salçası ve çeşitli baharatlar kullanılır. İç malzemeler hazırlanıp, birbirine katılıp, köfte yoğurur gibi iyice yoğrulur. Doldurmada kabak oyacağı ile kolaylık sağlanabilir: Mumbarın bir ucundan başlayarak, dış yüzünü iç yüzüne çevirme yaparken, iç harç; kabak oyacağı ile mumbarın içine yerleştirilir.

Pişirilmek için tencereye konulan mumbarın üst hizasına kadar kaynar su konulur. Tuz ilave edilir. Kapak kapatılır. Orta hararetli ateşte pişmeye bırakılır. Bağırsağa dokunur dokunmaz kopacak hale gelene kadar pişirilir.

Alternatif: Pişme tamamlanınca, tencere içeriğini tepsiye koyun ve bir süre fırında kızartın. Çok lezzetli görünecektir. Ya da, kapağı açık halde pişirmeye devam edilirse de renkte güzelleşme elde edilebilir. Pişme tamamlanınca, sıcak sıcak servis edilmelidir. Büyükçe yayvan kaplara ya da tepsiye aktarılır. Tencere dibinde bir miktar suyu/yağı kalmışsa onu da üzerine gezdirin. İç yağı, çabuk donan bir yağ türü olduğundan, fazla bekletilmeden yenmelidir.

Yörelere Göre Çeşitleri

Diyarbakır Kibe Mumbar

Diyarbakır Kibe Mumbar 28.06.2022 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.[2]

Hakkari Kepaye

Hakkari Kepaye 11.01.2023 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.[3]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ "mumbar". Nişanyan Sözlük. 23 Aralık 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Aralık 2021. 
  2. ^ "Diyarbakır Kibe Mumbar". Türk Patent ve Marka Kurumu. 19 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Temmuz 2022. 
  3. ^ "Hakkari Kepaye". Türk Patent ve Marka Kurumu. 24 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ocak 2023. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Kokoreç</span>

Kokoreç, Anadolu ve Balkanlarda, koyunun ince bağırsağından, mumbardan ve uykuluktan yapılan, şişe sarılarak kor ateşte kızartılan bir çeşit kebaptır. Kâşgarlı Mahmud’un eseri Dîvânu Lugâti’t-Türk’te bulunan yörgemeç benzer bir yemektir.

<span class="mw-page-title-main">Turşu</span> Gıda saklama yöntemi

Turşu kurma, çeşitli sebze ve meyvelerin salamura adı verilen tuzlu; asitli çözeltide bir süre bekletilerek uzun süre saklanabilecek hâle getirilmesidir. Genelde kırsal alanda kışa hazırlığın önemli bir kısmıdır. Turşulama, gıdanın raf ömrünü korur veya uzatır. Elde edilen ürüne turşu denir.

<span class="mw-page-title-main">Tarhana çorbası</span>

Tarhana çorbası, Anadolu, Balkanlar ve Orta Asya gibi geniş bir coğrafyada çeşitli yapım şekilleriyle görülen çorba çeşididir. Önemli bölümü yoğurttan oluşan Tarhana çorbası besleyici olduğu kadar kuru toz şeklinde olduğu için uzun süre saklanabilir.Mecmuâ-i Fevâid, Ali Eşref Dede'nin Yemek Risalesi, Melceü’t-Tabbâhînde tarifi verilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Şırdan</span> Adanaya özgü yöresel sakatat yemeği

Şırdan dolması, kısaca şırdan, gevişgetiren hayvanların midelerinin son ve dördüncü bölümü olan şırdanın temizlenip içine baharatlı pirinç doldurulup dikilmesi ve salçalı suda pişirilmesi suretiyle hazırlanan Türk mutfağına özgü bir sakatat yiyeceğidir.

<span class="mw-page-title-main">İçli köfte</span> dışı bulgur içi kıyma dolgulu olan, kızartılmış veya haşlanmış topak

İçli köfte ya da oruk, bulgurun hamur hâline getirilerek içinin doldurulması suretiyle yapılan, Orta Doğu mutfağında bir yemektir.

<span class="mw-page-title-main">Kabak dolması</span>

Kabak dolması, kabak içerisine bulgur ya da pirinç başta olmak üzere yöresine göre değişen diğer iç malzemeleri konarak yapılan bir yemektir. Zeytinyağlı kabak dolması, etli kabak dolması ya da kıymalı kabak dolması şeklinde farklı çeşitleri vardır.

Evelik dolması, labada dolması Anadolu ve Kafkasya'da çok sevilerek yenen bir dolma çeşididir. Yörelere göre etli veya zeytinyağlı olabilir. İç malzemesi olarak pirinç ve bulgur kullanılabilir. Evelik dolması Azerbaycanın milli mutfağında da yer alır.

<span class="mw-page-title-main">Muhammara</span> biberli geleneksel bir yiyecek

Muhammara, Suriye'nin Halep şehrine özgü, kahvaltılık ve yemeklik olarak iki çeşidi olan, biber, ceviz ve çeşitli baharatların karışımından yapılan tuzlu meze.

<span class="mw-page-title-main">Hamsili pilav</span> Karadeniz Bölgesine özgü balıklı pilav yemeği

Hamsili pilav (Gürcüce:ქაფშა ფრინჯონი), Trabzon ve Rize başta olmak üzere Karadeniz Bölgesinde tüketilen bir hamsi yemeğidir.

<span class="mw-page-title-main">Kaburga dolması</span>

Kaburga dolması malzemeleri koyun kaburgası, kuş üzümü, kuzu ciğeri, soğan, çam fıstığı, tereyağı, pirinç, su, yenibahar, karabiber, salça, tuz olan et yemeğidir. Osmanlı mutfağında yer alır. Diyarbakır'da yapılmaktadır. Mardin'de yapılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Medfûne</span>

Medfûne ya da meftune Diyarbakır yemeklerinde yer alır. Badılcan denen patlıcandan yapılmıştır. Diyarbakır lezzetlerinden olup ve bazıncandan ma'mûl bu isimle meşhûrdur " Medfûne'nin tarifi 1764 tarihli Risale'de(Yemek Risalesi ) bu tanımlamayla başlıyor.

<span class="mw-page-title-main">Asma yaprağı sarması</span> asma yaprağı pirinç veya kıyma ile doldurularak yapılan yemekler

Asma yaprağı sarması veya Asma yaprağı dolması, asma yaprağının içerisine bulgur ya da pirinç başta olmak üzere yöresine göre değişen diğer iç malzemeleri konarak yapılan bir yemektir. Zeytinyağlı sarma ya da kıymalı sarma şeklinde farklı çeşitleri vardır. Malzemeler karıştırılarak harmanlanır. Daha sonra salamura asma yaprağıyla sarılır. Üzerine limon suyu sıkılarak ya da yoğurt konularak yenir.

<span class="mw-page-title-main">Kuru dolma</span>

Kuru dolma, kurutulmuş sebzelerin içerisine bulgur ya da pirinç başta olmak üzere yöresine göre değişen diğer iç malzemeleri konarak yapılan bir yemektir. Zeytinyağlı kuru dolma ya da kıymalı kuru dolma şeklinde farklı çeşitleri vardır.

Şımşıpe,Şırnak mutfağında yer alan, bir çeşit karışık dolma ve sarma yemeğidir. Malzemeleri koyun eti kıyması, pirinç, tuz, karabiber, sıvı yağ, biber, pancar yaprağı, ebegümeci yaprağı, asma yaprağı, soğan, dolma kabağı, patlıcan, dolma biber, domates, sumak, maydanoz, salçadır. Şımşıpe 22.12.2017 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.

<span class="mw-page-title-main">Patlıcan dolması</span>

Patlıcan dolması, patlıcan içerisine bulgur ya da pirinç başta olmak üzere yöresine göre değişen diğer iç malzemeleri konarak yapılan bir yemektir. Zeytinyağlı patlıcan dolması ya da kıymalı patlıcan dolma sı şeklinde farklı çeşitleri vardır.

Yaz dolması bir çeşit dolmadır. Karışık dolma çeşididir.

Doğrama, bir çeşit sebze yemeğidir.

Kabaklama, bir çeşit kabak yemeğidir.

Ayvalı ekşili taraklık, bir çeşit et yemeğidir. Koyunun sırt bölümünden elde edilen pirzolaya “taraklık” denir. Malzemeleri ; koyun pirzola eti, ayva, kuru soğan, domates salçası, biber salçası, sadeyağ, nar ekşisi veya limon suyu ya da koruk suyu, karabiber, domates suyu, tuz ve isteğe bağlı olarak arpacık soğan, sarımsaktır.

<span class="mw-page-title-main">Şalgam dolması</span>

Şalgam dolması, şalgam içerisine bulgur ya da pirinç başta olmak üzere yöresine göre değişen diğer iç malzemeleri konarak yapılan bir yemektir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.