İçeriğe atla

Mukan Kağan

Mukan Kağan
Eski Türkçe:
Çince: 木桿可汗/木杆可汗
Göktürk Kağanlığı'nın III. kağanı
Hüküm süresi553 – 572
Önce gelenİssik Kağan
Sonra gelenTapar Kağan
Ölüm572
Çocuk(lar)ıTöremen Apa Kağan
İmparatoriçe Aşina
Yangsu Tigin
HanedanAşina
BabasıBumin Kağan
DiniTengricilik

Mukan Kağan, Muhan Kağan, Bağan Kağan ya da (bazı tarihçiler tarafından Türkçesi olarak görülen adıyla) Bukan Kağan olarak da bilinir, (Eski Türkçe: , Mukan Kagan,[1] 木桿可汗/木杆可汗, Pinyin: mùgǎn kěhàn, Wade-Giles: mu-kan k'o-han veya 木汗可汗, mùhàn kěhàn, mu-han k'o-han, soyadı ve ad: 阿史那 燕都, āshǐnà yàndōu, a-shih-na yen-to), Doğu Göktürk Kağanlığı'nın kağanı (hükümdarlığı: 553-572). Bumin Kağan'ın oğlu ve İssik Kağan'ın küçük kardeşi.

552'de Orta Asya bozkırlarında siyasi durum karışıktı. Göktürkler Cücenleri yendi ve bozkırda büyük bir otorite boşluğu[]doğdu.

Bumin Kağan'ın hemen o yıl içinde ölmesi Göktürklerin durumunu zorlaştırdı. Yerine geçen büyük oğlu Kara Issık Kağan da bir yıl içinde öldü. Bumin'in küçük kardeşi İstemi Yabgu ise batıya yönelmişti.

Mukan böyle sorunlu bir dönemde halkının başına geçti. Yeni kurulmakta olan devleti koruyabilmek adına sert davrandı. Doğuda yükselmeye başlayan Kitan gücünü kırarak bozkırdaki Göktürk egemenliğini pekiştirdi. Mukan Kağan döneminde devlet o güne kadarki en haşmetli çağına ulaştı.

Chou Shu Çin yıllığına göre:

Mukan kagan heybetli görünüşlü, yüzü geniş ve kızıl olup gözleri donuk cam gibi olan, kudretli hitap etmesini iyi bilen, gerektiği yerde barışçıl ama çoğu zaman sert ve tavizsiz bir siyaset izleyen biri olarak tasvir edilir.

Cücen Devletine darbe üstüne darbe indirmiş ve 555 yılında Çin'in Tsi(Chi) topraklarına sığınan Cücenleri ortadan kaldırmıştır.

Bir sonraki yıl doğuda Kitanları kuzeyde Kırgızları Göktürk hakimiyetine bağladı. Tsi (chi) hanedanını baskı altına aldı, İstemi Yabgu'nun harekâtlarına karşı Çin'den yardım isteyen Akhun Devleti'ne ve Maveraunnehir devletine Çin askeri desteğini önledi.

568 yılında Şansi'deki Tsi başkenti Tsin-yang'ı muhasara etti. Mukan Kağan'ın kızı (Prenses Aşina) Çin imparatoru ile evlenerek bu ülkenin imparatoriçesi oldu. Mukan Kağan, kızının bu evliliğini iyi kullanarak Çin'in zenginliklerinin kendi ülkesine akmasını sağladı.

Mukan Kağan, genç amcası İstemi Yabgu ile beraber, yeni kurulmakta olan Göktürk Kağanlğı'nın isyan ve çalkantılarla sarsılmasını önlemiş ve devleti iyi yöneterek siyasi ve askeri olarak çok ileri düzeye taşımıştır.[]

Kaynakça

  1. ^ "Ethno Cultural Dictionary, TÜRIK BITIG". 9 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2010. 
  • Eski Türkler, Gumilev.

Ayrıca bakınız

  • Göktürk kağanlar listesi

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Göktürk Kağanlığı</span> Türk adını kullanan ilk Türk devleti

Göktürk Kağanlığı, asıl ismiyle Türk Kağanlığı Göktürkler tarafından kurulmuş ve 552-744 yılları arasında Orta ve İç Asya'da hükümdarlık sürdürmüş bir Türk imparatorluğudur ve bozkırların ilk model devletidir. Asya Hun İmparatorluğu'ndan sonra 2. Büyük Devlet lakabını almıştır.

<span class="mw-page-title-main">Bumin Kağan</span> Göktürk Kağanlığının kurucusu

Bumin Kağan veya İllig Kağan, Türk adıyla kurulmuş ilk devlet olan ilk Göktürk Kağanlığı'nın kurucusudur.

Kapgan Kağan ya da Kapağan Kağan, İkinci Doğu Göktürk Kağanlığı'nın kağanıdır.

<span class="mw-page-title-main">Cücenler</span> Orta Asya kökenli bir Türk topluluğu

Cücenler, Kuzeydoğu Asya kökenli bir Moğol kavimdir. Önce 3. yüzyıl ile 6. yüzyıl arasında Asya'nın kuzeyinde etkinliği gösteren izole bir göçebe topluluk. Tarihte ilk defa Kağan (可汗) ünvanını bu devlette Yükük Şelun kullanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Batı Göktürk Kağanlığı</span> Göktürk devletinin ikiye ayrılmasıyla kurulmuş bir Türk devleti

Batı Göktürk Kağanlığı, Göktürk Kağanlığı'nın 582 yılında ikiye ayrılmasıyla bu ülkenin batısında Tardu tarafından kurulan tarihi Türk devletidir. 582-659 yılları arası varlığını sürdürmüştür.

İstemi Yabgu d. ? - ö. 576 yılları arasında yaşamış, Göktürk Kağanlığı'nın kurucusu olan Bumin Kağan'ın kardeşi, kağan, yabgu ve elçidir. Bumin Kağan'ın yanında batı kanadını yönetmiştir.

İşbara Kağan, 582- 587 tarihleri arasında kağanlık yapan Doğu Göktürk hükümdarıdır.

Yami Kağan veya Yamı Kağan, soyadı ve ad: Ashina Jankan, Tolis Qaghan olarak da bilinir ve daha sonra unvanını aldı. 600-609 yılları arasında hükümdarlık yapan Doğu Göktürk Kağanlığı'nın kağanlarındandır. İşbara Kağan ya da Baga Kağan'ın oğludur.

Tong Yabgu Kağan, 618 ve 630 yılları arasında Batı Göktürk Kağanlığı'nı yöneten kağan. Tong adının, Eski Türkçe'den günümüz Türkçesine "kaplan" şeklinde çevrildiği düşünülmektedir. Bu konuya dair diğer yorumlar ise "yeterlilik" ve "tamlık" anlamına geldiğidir. Ayrıca kelimenin; ilk Türkçe döneminde kullanılan "dolu, içi boş olmayan" anlamlarına gelen; "toñ (tong)" sözcüğünden geldiği de düşünülebilir. Bu kelimenin bir başka anlamı da "son"dur.

Taspar Kağan, 572-581 yılları arasında hükümdarlıkta bulunan Göktürk Kağanlığı'nın kağanı. Bumin Kağan'ın oğlu ve Mukan Kağan'ın kardeşidir.

Tulan Kağan ya da Tou-lan Kağan 588-600 yılları arasında kağanlık yapan Doğu Göktürk Kağanlığı hükümdarıdır.

Ch'u-lo Kağan (Çince: 處羅可汗/处罗可汗, : chùluo kěhàn, : ch'u-lo k'o-han, : ,diğer adları: Ilteber Shad. 619- 621 tarihleri arasında kağanlık yapan Doğu Göktürk Kağanlığı hükümdarıdır. Yami Kağan' ın oğludur.

Çebi Kağan, Çin kaynaklarında kişisel adı Aşina Hubo, hükümdar adı ise Yiçü Çebi Kağan (乙注車鼻可汗/乙注车鼻可汗)'dır. Seyanto Kağanlığı'nın dağılmasının ardından "Doğu Türklerinin Kağanı" iddiasıyla ortaya çıkan Türk devlet adamıdır. Dağılan Göktürk Devleti'nden kalan toprakların doğusunda kısa bir süre de olsa Doğu Türk Kağanlığı'nı yeniden kurumsallaştırmaya çalışmıştır. Tang Hanedanı'na bağlı Gao Kan komutasındaki birliklerin MS 650'de Çebi'nin ordularını mağlup etmesiyle bu amacını gerçekleştirememiştir.

Amrak, 6. yüzyılda hüküm sürmüş bir Göktürk yabgusu ve kağanıdır. Egemenlik süresi çok kısadır. Siyasi dengeler onu kağanlıktan kendi isteği ile el çekmeye zorlamıştır. Amrak kişisel adıdır. Kağanlık adı bilinmemektedir. Çin kaynaklarında adı Anluo Kağan olarak geçmektedir.

Kara Kağan (K'o-lo), İ-hsi-chi (İlci) Kagan, Kara Issık Kağan. 552-553 yılları arasında I. Göktürk Kağanlığı'nın kağanı.

<span class="mw-page-title-main">Buyruk Kağan</span>

İltigin Buyruk Kağan veya Nili Kağan, Batı Göktürk Kağanlığı'nın Türk Kağanlığı'ndan ayrıldığı yıllarda yaşamış, 599'da Tulan Kağan'ın ölmesiyle tahtı ele geçirmeye çalışan Göktürk kağanıdır. Buyruk, İli havzası'nda Türk Kağanlığı'nın parçalandığı yıllarda "kağan" unvanı ile hüküm sürmüştür. Ancak hiçbir zaman Batı Göktürk tahtının egemenliğini tam anlamıyla ele geçiremediği düşünülmektedir; bunun için ilk Batı Göktürk kağanı olarak daha çok oğlu Arslan Taman Kağan bilinmektedir. Hakkındaki bilgiler Çin kaynakları ve Soğdca yazılan Moğolküre Yazıtı'ndan elde edilmiştir. Ayrıca Buyruk Kağan'ın Doğu Roma İmparatoru Mauricius'a yazdığı mektup, Türk edebiyatındaki bilinen ilk mektup örneklerinden biridir.

Tarduş Kağan ya da Tardu, Batı Göktürk Kağanlığı'nın kurulmasını sağlayan siyasi ortamı oluşturan yabgu. Aslen bir Yabgu olmasına rağmen, yaptığı fetihlerle Türk Kağanlığı'nın genişlemesini sağlamış; İşbara Kağan ile girdiği mücadele ise ülkenin 604 yılında ikiye bölünmesiyle sonuçlanmıştır.

Arslan Taman Kağan veya Heşana Kağan Batı Göktürk Devleti'nin ilk hükümdarı. Babası, Buyruk Kağan hiçbir zaman Batı Göktürk tahtının egemenliğini tam anlamıyla ele geçirememiştir; bunun için babasının ölümünden sonra tahta geçen Taman ilk Batı Göktürk kağanı olarak bilinmektedir. Taman Kağan, Aşina sülalesinin "Mukan kolu"ndandır. Çince "hésànà kěhàn" transkripsiyonu, Türkçe "arslan" adının fonetik dizimine tekabül etmektedir.

Göktürk-Cücen Savaşı, 552-555 yılları arasında Göktürkler ile Cücenler arasındaki bir dizi askeri çatışmadır. Bu savaşlar sonucunda Cücenler tarih sahnesinden çekilirken Göktürk Kağanlığı kurulmuştur.

Buhara Muharebesi, Göktürk-Sasani ittifakı ile Ak Hun İmparatorluğu arasında gerçekleşmiş bir savaştır. Savaş sonunda Ak Hun İmparatorluğu yıkılmış ve toprakları, Ceyhun Nehri sınır olmak üzere Göktürkler ile Sasaniler arasında paylaşılmıştır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.