Muiz (Fâtımî halifesi)
| Muizz El-Muizz Li-Dinillah | |||||
|---|---|---|---|---|---|
 Halife Muizz'in Mısır'da 966'da bastırdığı altın sikke | |||||
| Fatımi Halifesi | |||||
| Hüküm süresi | 19 Mart 953 - 21 Aralık 975 | ||||
| Önce gelen | El-Mansur Nasrillah | ||||
| Sonra gelen | El-Aziz Billah | ||||
| Doğum | 26 Eylul 931 Mahdia | ||||
| Ölüm | 21 Aralık 975 Kahire | ||||
| |||||
| Hanedan | Fatımi Hanedanı | ||||
| Babası | El-Mansur Nasrillah | ||||
| Dini | Şii İslam | ||||
| Meslek | 4. Fatımi Devleti'nin halifesi ve 14. İsmailiyye İmamı. | ||||
| Makale serilerinden |
 |
| Makale serilerinden |
 |
Muiz veya el-Muiz Li-Dinillah veya Arapça tam adıyla Ebu Temim Mead el-Muizz Li-Dinillah (Arapça: اأبو تميم "المعز لدين الله" معاذ بن المنصور) (d. 26 Eylul 931 Mahdia, Kuzey Afrika – ö. 21 Aralık 975 Kahire, Mısır), 19 Mart 953 - 21 Aralık 975 arasında Fatımi Devleti'nin 4. halifesi ve 14. İsmailiyye imamı.
Yaşamı
Hükümdarlıktan önce
Doğumda ismi "Me'ad" olarak, künyesi "Ebu Tamım" ve son ismi "El-Muizz Li-din'allah (Allah'ın Dininin Güçlendiricisi)" olarak verilmiştir. 26 Eylül 931 (Hicri:319)'da Fatimi Devleti'nin o zamanki başkenti olan Mahdiye'de El-Mansur Nasrillah'ın oğlu olarak doğdu. Doğumunda ilk Fatimiler Devleti halifesi olan ve büyük dedesi olan Ubeydullâh el-Mehdî daha yaşamakta ve hüküm sürmekte idi. Ubeydullah Mehdi yeni doğan büyük torunu Mead (Muizz)'in çok muhteşem bir geleceği olacağı kahanetini yaptığı belirtilmektedir. Daha çocukken gayet zeki olduğu anlaşılmıştı. Fatimiler tarihi yazarlarından olan fakih Kadı Ebu Numan (ölümü:. 974) Muizz'in epeyce yaşlandığı zaman bile büyük dedesi İmam Ubeydullah Mehdi ile bir karşılaşmasını hatırladığını şöyle bildirmektedir:[1]
Ben küçük bir çocuk olduğum günleri hatırlayıp anmaktaydım. Onun (İmam Mehdi'nin) huzuruna çıkarıldığım zaman meme sütü ile beslenmekten daha yeni kesilmiştim. Ama etrafımda ne olup ne bittiğini iyi anlatmaktaydım ve şimdi bile hatırlamaktayım. Mehdi eğilip beni öptü ve sonra kucağına alıp beni cübbesi içine sardı. Sonra yanına oturttu ve hizmetlisinden yiyecek bir şeyler getirmesini istedi. Altın ve gümüş işlemeli bir tabak içinde elma, üzüm gibi meyvalar getirildi. Mehdi bu tabağı benim önüme koydu. Ama ben bu meyvaları hiç yemek istemedim. Bunun üzerine Mehdi meyva dolu tabağı eline alıp bana uzattı. "Al tabağı hadi git; tabaktaki meyvaları ye bitir ve boş tabağı da şu şu adlı hizmetliye geri ver. Ben ona cevap olarak "Ben tabağı kendime saklarım. Meyvaları o hizmetli yesin." dedim. İmam Mehdi buna çok güldü ve benim kıymetli tabağı kendim için alıp saklama isteğim onu düşündürmüştü. Benim için hayırlı dualar etti ve bana "Senin geleceğin çok muhteşem olacak." dedi.
Muizz çocukluğunda ve gençliğinde özel öğretmenlerden ders alarak gayet iyi bir Müslüman eğitimi aldı. Felsefe, fen bilgileri ve astrolojiye büyük ilgisi vardı. Arap edebiyatını gayet iyice öğrenmişti ve şiirler yazmaya başlamıştı. Klasik Müslüman eğitim dilleri olan Arapça ve Farsça yanında diğer lehçe dilleri öğrenmişti. Berberi ve Sudan'da konuşulan dil ve lehçeleri iyice bilmekteydi. Antik Yunan eserlerini orijinal dilde okuyabilecek kadar öğrenmiş idi.
Muizz 953'te babası halife El-Mansur Nasrillah ölmesi ile 22 yaşında Fatimiler Devleti tahtına çıkarak 4 Fatimi halifesi ve 14. İsmailiyye imamı olarak hüküm etmeye başladı.
Halifelik dönemi
Bizanslılar ile muharebeler
Mısır'ın Fatimiler tarafından fethi
Cevher'in Mısır naipliği
Fatimilerin Suriye'ye saldırısı
Baskentin Kahire'ye nakledilmesi
Diğer gelişmeler ve ölümü
El-Muizz Li-Dinillah 21 Aralık 975' (Hicri:14 Rabiasani 365) de 44 yaşında iken Kahire'de öldü. 23 yıl 3 süren bir dönemde Halifelik ve İsmailiyye İmamı olarak hüküm sürmüştür. Bu hükûmet döneminin 20 yılı sadece İfrikiyye ve Mağrıp'de ve 3.5 yılı Mısır ve Suriye dahil Mağrıb'de olmuştur. Yerine oğlu El-Aziz Billah 15. İsmailiyye "imamı" ve 5. Fatimiler Devleti halifesi oldu.
Değerlendirme
20. yüzyıl başında gayet büyük kapsamlı bir Mısır tarihi yazan İngiliz tarihçi Stanley Lane Poole onu şöyle değerlendirmiştir:[2]
Dördüncü Fatimiler Devleti halifesi olan El-Muizz Mısır'ı fethetmesi ile Fatimi Devleti yeni bir çağa atladı. Muizz siyasal bakımdan doğuştan yetenekli gayet iyi bir yönetici idi ve başarı kazanmak için kendi lehinde olan her türlü gelişmeyi yakalayıp siyasal olarak kendi yönetimini yüceltmeyi başarmıştır. Gayet yüksek derecede eğitim görmüştü ve devamlı olarak yeni şeyler öğrenmek peşinde idi. Arapça edebiyatına gayet düşkündü ve kendisi iyi Arapça ile şiirler yazmakta idi. Bunun yanında Yunanca da öğrenmişti ve Berberi ve Sudanı lehçelerini de iyi bilmekte idi. Doğu Avrupa asıllı köleleri ile konuşabilip anlaşabilmek için İslav dilini de öğrenmişti. Konuşması ve belagatı o kadar güzeldi ki onu dinleyenler ağlamakla olmaktaydılar. Bu sağgörülü yüksek siyasetçiliği yanında gayet eli açıklığı, adalet sevgisi, adil uygulamaları ve asıl vasıfları ile nam almıştı.
20 yüzyıl Arap tarihi ve gelişmeler üzerinde ismi tanınmis olan P.K.Hitti ise 4. Fatimiler Devleti halifesi Muizz'i şöyle değerlendirmektedir:[3]
Mısır'da hüküm süren ilk İslam halifesinin hükûmet döneminde Kahire o zamana kadar İslam Abbasiler'in merkezi olan Bağdad şehrine sadece rekabet etmekle kalmadı ve askeri, siyasal ve kültürel bakımdan daha üstün olmaya başladı. Fatimiler Devleti Doğu Akdeniz bölgesinin başta giden İslam devleti oldu.
Ayrıca bakınız
- Fatımiler
- Fatımi halifeler listesi
Kaynakça
- Bu maddenin yazılmasında İngilizce Wikipediadaki "Al-Mu'izz_li-Din_Allah maddesi [2]29 Ocak 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi." ve Fransızca Wikipedianın "Al-Muizz li-Dîn Allah" [3]3 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. maddesinden yararlanılmıştır.
Dış kaynaklar
- Houtsma, M. Th. ve Arnold, T.W. (ed.) (2006) Biographical Encyclopaedia of Islam Cilt.3, Cosmo Publications, ISBN 9788130703879 (İngilizce)
- Julien, Charles-André (1931 yeni bas. 1994) Histoire de l'afrique du Nord, des origines à 1830, Yeni.bas.:Paris:Fayot ISBN 978-2-228-88789-2 (Fransızca)
- Hatem, Jad (2013) Le Traité christologique du Calife al-Mu‘izz, le druzisme et le nusayrisme, Paris: Éditions du Cygne ISBN 978-2849243176 (Fransızca)
Dış bağlantılar
- İsmaili.net websitesinde İsmaili Tarihi: "AL-MUIZZ (341-365/952-975)" maddesi [4]12 Aralık 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
