Muhtâr Veled Dâde

Muhtâr Veled Dâde
1. Moritanya devlet başkanı
Görev süresi 28 Kasım 1960 - 10 Temmuz 1978
Yerine geldiği	Makam oluşturuldu
Yerine gelen	Mustafa Veled Salek
9. Afrika Birliği Örgütü başkanı
Görev süresi 21 Haziran 1971 - 12 Haziran 1972
Yerine geldiği	Kenneth Kaunda
Yerine gelen	II. Hasan
Kişisel bilgiler
Doğum	25 Aralık 1924
Ölüm	14 Ekim 2003 (78 yaşında)

Muhtâr Veled Dâde (Arapça: مختار ولد داده; 25 Aralık 1924 - 14 Ekim 2003), ülkesinin Fransa'dan bağımsızlık kazandığı 1960'tan, bir askerî darbeyle devrildiği 1978'e kadar Moritanya devlet başkanı olarak görev yapmış olan siyasetçi.

Dâde, Moritanya Boutilimit'te Ouled Birri kabilesinin önemli bir Marabout ailesinde doğmuştu. Paris'te hukuk eğitimi gördü. Üniversite diploması almış ilk Moritanyalı oldu. 1950'lerin sonlarında Moritanya'ya dönüşünde merkez-sol İlerici Moritanya Birliği'ne katıldı ve Yürütme Konseyi Başkanı seçildi. 1959'da, yeni bir siyasi parti kurdu: Moritanya Toplanma Partisi. Bu yıl yapılan, bağımsızlık öncesi son yasama seçimlerinde onun partisi Millet Meclisindeki tüm sandalyeleri kazandı ve o başbakan seçildi.

Moritanya'nın üç ana etnik grubu Beyaz Mağribiler, Siyah Mağribiler ve Siyah Afrikalılara ek olarak farklı siyasi partiler arasında da bir konsensus sağladı.^[1] Hükûmetinde farklı etnik ve siyasal gruplar dengeli bir biçimde temsil edildi. 1960'ta onun liderliği altında Moritanya'ya bağımsızlık veren Fransız otoritelerinin güvenini kazandı. Dâde, yeni cumhuriyetin geçici başkanı olmakla görevlendirildi ve 1961 Ağustos'unda ilk bağımsızlık sonrası seçimde devlet başkanı seçildi.

Başkan olarak Dâde, belirgin şekilde bağımsızlıktan önce açıklamış olduğu politikalardan ayrıldı. Eylül 1961'de ana muhalefet partileriyle bir "Ulusal Birlik Hükümeti" oluşturdu ve Aralık'ta dört en büyük partiyi birleştirerek Moritanya Halk Partisi'ni kurdu (MHP). Yegane yasal parti olan MHP, otoriter bir başkanlık rejimi kuran 1964 anayasasıyla ülkede bir tek parti yönetimi kurdu. Dâde, bu kararı Moritanyanın batı tarzı bir çok partili demokrasiye hazır olmadığı için aldığını açıkladı. Dâde bu tek-parti anayasasının altında 1966, 1971 ve 1976'da tek aday olarak katıldığı seçimlerde tekrar devlet başkanı seçildi.

1971'de Afrika Birliği Organizasyonuna başkan olarak hizmet etti. Ülkesindeyse politikaları başarısız oluyordu. Ekonomi durgunlaştı ve kuvvetle Fransız yardımına muhtaç kaldı. 1969 ve 1974 arasındaki dönemde Sahel'deki kuraklık ve demirin uluslararası bedellerinde düşüş yüzünden ihracat gelirlerinde bir gerileme ülkedeki yaşam standartlarını düşürmüştü. 1975'te Moritanya'nın "İslami, milliyetçi, merkezci ve sosyalist bir demokrasi" olmasını isteyen bir kararname sundu. Bu kararname halk tarafından beğenildi ve genel olarak muhalefet tarafından da destek gördü.

İspanya'nın Batı Sahra'ya bağımsızlık vermesi yeni bir siyasi kriz başlattı. Hem Fas, hem de Moritanya bu bölgenin kendilerine ait olduğunu ileri sürüyor ve bu yüzden bölgeyi topraklarına katmak istiyorlardı. Öte yandan, İspanyollara karşı mücadele veren Polisario bölgenin bağımsız bir devlet olmasında ısrar ediyordu. Veled Dâde bağımsızlıktan önce bile bölgeyi talep etmişti. Ama Moritanyalılar kendisiyle aynı fikirde değillerdi. Moritanyalı Mağripler'in Sahralılarla yakın ilişkileri vardı ve neredeyse bütün kuzey kabilelerinin sınırın her iki tarafında da üyeleri vardı. Birçok Moritanyalı bölgenin bağımsızlığı için Polisario'ya kendi istekleriyle katılmışlardı. Kuzey Moritanya'da gerillalar için destek sağlamanın yanı sıra birkaç bin Moritanyalı Polisario'nun Tindouf'daki kamplarına katılmak için ülkeyi terk etti. Güneyde daha fazla memnunniyetsizlik ortaya çıktı. Siyahi askerler kuzeyli mağriplerle ilgili gördükleri bu savaşa katılmak istemiyorlardı. Eğer başarılı olurlarsa, birkaç bin yeni Mağribi vatandaşın ülkeye katılımıyla azınlık durumda olan siyahların ülke içindeki oranı daha da azalacaktı. Tüm bunlara rağmen Veled Dâde bölgenin Faslıların eline geçmemesinde kararlıydı.

İspanya'yla yapılan Madrid Anlaşmalarının ardından, Moritanya bölgenin güney kısmının işgal ederek buraya Tiris al Gharbiya adını verdi. Ama küçük ve az eğitimli Moritanya ordusu, Fransız hava kuvvetinden gelen desteğe rağmen gerilla baskınlarını durdurmakta başarısız oldu. Polisario işgale karşılık olarak Zouerate'deki demir madenlere saldırmaya başladı. Bunun sonucu olarak ülke ekonomisi bozulmaya başladı ve Dâde'nin halk desteği düştü. 1976'da, başkent Nuakşot Polisario tarafından saldırıya uğradı ve Dâde savunma bakanlığı için askeri bir memur kararlaştırmak zorunda kaldı.

10 Temmuz 1978'de, Yarbay Mustafa Ould Salek, bir hükûmet darbesiyle Dâde'yi devirdi ve onun yerine ülkeyi yönetmesi için bir cunta rejimi kurdu. Onun halefleri, Moritanya'nın Batı Sahra üzerindeki taleplerinden vazgeçtiler ve sonraki yıl da savaştan çekildiler. Bir hapis döneminin ardından, 1979 Ağustos'unda Veled Dâde'nin Fransa'ya sürgüne gitmesine izin verildi. 1980'de orada Demokratik bir Moritanya için İttifak adında bir muhalefet hareketi kurdu. Rejimi devirmek için yaptığı denemeler başarısız oldu. 17 Temmuz 2001'de Moritanya'ya dönmesine izin verildi,^[2] ama uzun bir hastalıktan sonra, 14 Ekim 2003'te Paris'te öldü. Vücudu, uçakla getirildiği Moritanya'da toprağa gömüldü.^[3]

• Moktar Ould Daddah5 Mayıs 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.