İçeriğe atla

Muhittin Baha Pars

Muhittin Baha Pars
Türkiye Büyük Millet Meclisi
1., 5., 6., 7. ve 8. Dönem Milletvekili
Görev süresi
8 Şubat 1935 - 22 Mayıs 1950
Seçim bölgesi1935 – Tekirdağ
1939 – Ordu
1943 – Bursa
1946 – Bursa
Görev süresi
23 Nisan 1920 - 11 Ağustos 1923
Seçim bölgesi1920 – Bursa
Kişisel bilgiler
Doğum 1884
Bursa, Osmanlı İmparatorluğu
Ölüm 29 Ağustos 1954
Bursa, Türkiye Cumhuriyeti
Partisi Cumhuriyet Halk Partisi
İlişkiler Mehmed Baha Pars (ağabeyi)
Hakkı Baha Pars (ağabeyi), Vedide Baha Pars (yeğeni)
Yaşadığı yer Bursa, Ankara
Bitirdiği okul İstanbul Hukuk Mektebi
Mesleği Hukukçu, siyasetçi

Muhittin Baha Pars (Muhittin Baha Bey, Muhiddin Baha Pars, Muhyiddin Pars) (d. 1884, Bursa - ö. 29 Ağustos 1954, Bursa), Türk gazeteci, avukat, siyasetçi.

Türkiye'de Milli Mücadele yıllarının önemli şahsiyetlerindendir. I., VI., VII. ve VIII. dönem TBMM'de Bursa, V. dönem TBMM'de Ordu milletvekilliği yapmıştır. Yaşadıkları dönemde Bursa'nın sanat ve siyaset hayatına yön vermiş olan Pars kardeşlerin en küçüğüdür.

Yaşamı

1884'te Bursa'da Baba Efendi Dergâhı'nda (bugünkü Vakıf İşhanın bulunduğu yer) doğdu. Geçmişi 600 yıla dayanan ve Umurbey'in tarihinde ve idaresinde önemli yeri olan Pars sülalesine mensuptur.[1] Babası, dergahın Ahmet Baba Efendi Dergâhının şeyhi Bahâüddîn Efendi, annesi Bursa kumandanı Hafız Mustafa Paşa'nın kızı Nâkiye Hanım'dır. Büyük ağabeyi Mehmet Baha ve ortanca kardeşleri Hakkı Baha, Bursa'da kültür ve sanat hayatında etkili kişiler arasındadır.

Bursa'da Erkek Lisesi'nden sonra İstanbul Hukuk Mektebi'nden 1913'te mezun oldu.[2][3] Avukatlık, edebiyat, mantık, felsefe öğretmenliği yaptı. 1 Aralık 1917'den itibaren yayımlanan Bursa Mecmuası adlı derginin yayın yönetmenliğini yaptı. 1920'de Bursa'nın işgali üzerine kapanan dergi, Cumhuriyet'in ilânından sonra da çeşitli aralıklarla, sahip ve sorumluları da değişerek 1950'ye değin yayın yaşamını sürdürdü.

I. Dünya Savaşı sırasında Millî Eğitim Bakanlığı'nın izniyle Çanakkale Cephesi'ne giden Muhittin Baha, askerin durumunu yerinde görüp öğrencilerine aktardı. Savaştan sonra vatanseverler tarafından gerçekleştirilen Balıkesir Kongresi'ne katıldı ve Hüdâvendigâr Vilayeti adına Heyet-i Merkeziye'ye seçildi. Ermeni tehciri davasını gören Bursa Divan-ı Örfiye davasında birçok Bursa memurunu ücretsiz savunmasıyla tanındı.

İzmir'in işgalinden sonra Bursalılarda direniş fikrinin yayılması ve Kuva-yı Milliye örgütünün teşkilatlanması için çalıştı. Eylemleri nedeniyle Bursa valisi tarafından Konya'ya sürüldü. 56. Tümen komutanı Albay Bekir Sami Bey'in Bursa'ya gelmesi ile geri dönebildi. Kardeşi Hakkı Baha Bey ile birlikte Bursa Redd-i İlhak Cemiyeti'nin ve Sivas Kongresi'nden sonra kurulan Bursa Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti'nin kurucuları arasında yer aldı. Cemiyetin yayın organı olan "Millet Yolu" dergisini çıkardı. Dergi, 1927 yılına kadar yayımlanmaya devam etti.

1920-1921 ve 1922-1923 arasında iki defa Hüdavendigar Vilayeti Davavekilleri Cemiyeti (Bursa Barosu) başkanlığı yaptı.[2]

Bursa'nın işgali sonrası Batı Cephesi'ne bir gezi düzenleyen Mustafa Kemal Paşa'nın bu gezisine katıldı.[4] Gezi sonrasında TBMM'de Bursa'nın işgali sırasında sorumsuzlukla hatta düşmanla iş birliği yapmakla suçlanan Bursa halkını savundu, Bursalıların "vazife-i vataniyesini ifa etmekten" çekinmediklerini açıkladı. Konuşmasında Namık Kemal'in "Vatan bağrına düşman dayamış hançerini, Yok, mudur kurtaracak bahtı kara maderini" mısralarını söylediği ve Mustafa Kemal Paşa'nın bunun üzerine "Vatan bağrına düşman dayasın hançerini, Bulunur kurtaracak bahtı kara maderini" şeklinde yanıt verdiği anlatılır.[4]

Altı bin yıl efendilik yaptın,

"Kahraman Türk” idi cihanda adın.

Bir ateşten siperdin İslam'a

Sönmeyen bir güneş gibi yaşadın.

Ey büyük ünlü milletim ileri!

M. (M. Baha'nın İstiklal Marşı Yarışması için yazdığı şiirin ilk dört dizesi)

Muhittin Baha daha sonra I. dönem TBMM'ye Bursa milletvekili olarak girdi ve Mustafa Kemal'in isteğiyle Meclis Başkanlık Kurulu Kâtibi seçildi. Kuvâ-yı Milliye komutanlarından biri olarak Bursa ile çevresinde Yunan birliklerine karşı savaştı.

1921'de, İstiklal Marşı yarışmasına, "M" rumuzuyla katıldı ancak kazanana verilecek 500 liralık ödül Mecliste sorun yaratınca yarışmadan çekildi.[4]

Muhittin Baha Bey, İslami Sosyalizm fikrini savunan ve Sovyet Rusya'nın desteğini almak amacıyla Mustafa Kemal'in bilgisi dahilinde kurulan Yeşil Ordu Cemiyeti adlı gizli örgütün Bursa'daki örgütlenmesinde rol aldı. Cemiyete silahlı Çerkez Ethem güçlerinin katılması üzerine ülke için bir tehlike olarak görülen cemiyet, 1920'nin sonlarında tasfiye edildi. Mustafa Kemal Paşa, Sovyetlerle ilişkilerin bozulmaması için yerine resmî Türkiye Komünist Partisi'ni kurdurdu. Muhittin Baha Bey, Mustafa Kemal'in isteği ile Türkiye Komünist Partisi'ne katıldı; partinin genel sekreterliğini yaptı.

Muhittin Baha, Mecliste şiddetli tartışmalara neden olan İstiklal Mahkemeleri Kanunu'nun hazırlanmasında ve İstiklal Mahkemeleri'nin kuruluşunda etkili oldu.[2] 20 Ekim 1920 ile 17 Şubat 1921 tarihleri arasında görev yapan Eskişehir İstiklal Mahkemesi'nde üye olarak yer aldı. Mahkemede bölgeye has asker kaçakları, Kuvay-i İnzibatiye'ye katılmak, bozgunculuk, casusluk ve soygun suçları ile ilgili davalar görüldü.[2] 11 Ağustos 1921'de Konya'da çalışmalarına başlayan Konya İstiklal Mahkemesi'nde de görevlendirilen Muhittin Baha, mahkemedeki görevinden 9 Haziran 1922'de istifa etti.

7 Mayıs 1921 tarihinde Ankara'da kurulan Türkiye Muallimler Cemîyeti'nin Geçici İdare Heyeti'nin başkanlığını üstlendi.

TBMM'nin 1923 seçimlerinde aday gösterilmedi ve meclisten on iki yıl uzak kaldı. Bursa'da öğretmenlik, Bursa ve Ankara'da avukatlık yaptı. Ankara'da, Çankırı Caddesi üstündeki Kulüp Sineması'nı işletti.

22-26 Nisan 1924 ve 23 Nisan-1 Mayıs 1925 tarihli Türk Ocakları kongrelerinde Türk Ocakları Merkez Heyeti'ne seçildi.

V. yasama döneminde Ordu milletvekili seçilerek yeniden siyasete döndü. VI., VII. VII. dönem TBMM'de ise Bursa milletvekili olarak yer aldı.

1950 ve 1954 genel seçimlerinde yeniden CHP'den Bursa milletvekili adayı oldu ancak seçimi kazanamadı.

29 Ağustos 1954'te Bursa'da öldü, Emir Sultan Mezarlığı'na defnedildi.

Kaynakça

  1. ^ Kemaloğlu, Muhammet (14 Aralık 2022). "Bursa/hüdâvendigâr Vilâyeti'nin Taninmiş Simasi Bedreddin Mahmut Bey-pars Bey Ve Pars Bey Ailesi". Türk Dünyası Araştırmaları. 132 (261): 299-326. doi:10.55773/tda.1122339. ISSN 0255-0644. 3 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Nisan 2024. 
  2. ^ a b c d Bozkurt, Celil (28 Mart 2015). "Milli Mücadele Döneminde Muhittin Baha Pars". Atatürk Yolu Dergisi. 14 (56): 11-32. ISSN 1303-5290. 3 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Nisan 2024. 
  3. ^ "TBMM Albümü 1. Cilt (1920-1950)" (PDF). TBMM Basın ve Halkla İlişkiler Müdürlüğü. 6 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 9 Temmuz 2022. 
  4. ^ a b c Kemaloğlu, Muhammet (31 Aralık 2022). "CUMHURİYETİN ÇOK YÖNLÜ BİR SİMASI MUHİTTİN BAHA PARS (1300-1884/85-1954)". Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi. 6 (2): 90-134. doi:10.47088/utad.1146885. ISSN 2618-5873. 3 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Nisan 2024. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Abdülkadir Kemali Öğütçü</span> avukat, siyasetçi

Abdülkadir Kemali Öğütçü, Türk avukat, ilk Büyük Millet Meclisi'nde Kastamonu milletvekili, İstiklal Mahkemesi başkanı, Ahali Cumhuriyet Fırkası'nın kurucusu, aktif politikacı. Romancı Orhan Kemal'in babasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Refik Koraltan</span> 8. Türkiye Büyük Millet Meclisi başkanı

Bekir Refik Koraltan, Türk bürokrat ve siyasetçi. Demokrat Parti döneminde, 1950 ile 1960 yılları arasında Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığı görevinde bulunmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Fevzi Çakmak</span> 2. TSK Genelkurmay Başkanı

Mustafa Fevzi Çakmak, Türk asker, siyasetçi ve devlet adamı. Türkiye'nin Mustafa Kemal Atatürk'ten sonraki ikinci ve son mareşali. İlk Millî Savunma Bakanı ve Türk Silahlı Kuvvetleri'nin Cumhuriyet dönemindeki ilk genelkurmay başkanı ve Osmanlı İmparatorluğu'nun 3 Şubat 1920 ile 5 Nisan 1920 tarihleri arasındaki Harbiye Nazırı'dır.

<span class="mw-page-title-main">Hüsrev Gerede</span> Türk asker ve siyasetçi

Hüsrev Gerede, Türk Kurtuluş Savaşı ve Cumhuriyet tarihinin önemli isimlerinden olan Türk asker, siyasetçi ve diplomattır.

<span class="mw-page-title-main">Refet Bele</span> Türk asker ve siyasetçi

İbrahim Refet Bele, Türk asker ve siyasetçi. Kurtuluş Savaşı'na katılan ilk beş generalden birisidir. Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluş yıllarında İçişleri Bakanlığı, Millî Savunma Bakanlığı görevlerinde bulunmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Mustafa Fehmi Gerçeker</span> Türk din adamı ve siyasetçi

Mustafa Fehmi Efendi veya Soyadı Kanunu'ndan sonra Mustafa Fehmi Gerçeker, TBMM'nin kuruluşuyla yürütme görevi verilen I. İcra Vekilleri Heyeti, II. İcra Vekilleri Heyeti ve III. İcra Vekilleri Heyeti'nde Umuru Şeriye ve Evkaf Vekili olarak görev yapmış, TBMM'de 1. Dönem, 2. Dönem, 3. Dönem, 4. Dönem, 5. Dönem, 6. Dönem, 7. Dönem ve 8. Dönem'de 1920'den 1950'ye, ölüm tarihine kadar, 30 yıl boyunca Bursa milletvekilliği yapmış din ve siyaset adamıdır.

<span class="mw-page-title-main">Celalettin Arif</span> Türk siyasetçi ve diplomat

Celalettin Arif, İstanbul Barosu'nun eski başkanlarından olan Celalettin Arif, TBMM'nin kurulması ile birlikte yürütme görevi verilen I. İcra Vekilleri Heyeti ve (ismen) II. İcra Vekilleri Heyeti'nde Adliye Vekilliği ve TBMM 1. Dönemde Erzurum milletvekilliği yapmış hukukçu ve siyasetçidir.

<span class="mw-page-title-main">TBMM 1. dönem milletvekilleri listesi</span> 1920 genel seçimleri sonucu (1920–1923)

Birinci Dönem Büyük Millet Meclisi ya da kısaca Birinci Meclis, 23 Nisan 1920'de Ankara'da toplanmış, 1 Nisan 1923'te yeni seçim kararı alarak 15 Nisan 1923'te son oturumunu yapmıştır. Yeni Türk devletinin kurucu meclisi olarak kabul edilir. Meclisin açılış günü olan 23 Nisan, Türkiye'de millî bayram olarak kutlanmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Nazım Resmor</span> Türk komünist siyasetçi

Nazım Resmor Öztelli, Türk bürokrat ve siyasetçi. TBMM 1. Dönem milletvekili ve Hakkı Behiç Bayiç'in hakkındaki gensorular nedeniyle istifasından sonra 4 Eylül - 6 Eylül 1920 tarihleri arasında 2 gün Dahiliye Vekili oldu. İç İşleri Bakanlığı kayıtlarına göre, Soyadı Kanunu ile birlikte Öztelli soyadını almıştır.

<span class="mw-page-title-main">Hacim Çarıklı</span> Türk siyasetçi

Hüseyin Hacim Çarıklı, Türk idareci ve siyasetçidir.

Yeşil Ordu Cemiyeti, 1920 yılında Anadolu'da kurulmuş siyasi-askeri örgüt.

<span class="mw-page-title-main">Hafız İbrahim Demiralay</span>

Hafız İbrahim Demiralay, Türk Kurtuluş Savaşı'nda Kuvâ-yi Milliye'de büyük yararlıklar göstermiş, TBMM'de 6 dönem Isparta milletvekilliği yapmış bir din adamıdır.

<span class="mw-page-title-main">Abdullah Servet Akdağ</span> TBMM 1. Dönem Bursa Milletvekili

Şeyh Abdullah Servet Efendi TBMM 1. Dönem Bursa milletvekilliği yapmış, Nakşibendi Şeyhi sıfatıyla İrşad Heyetleri ve Yeşil Ordu Cemiyeti konularında faaliyetleri bulunmuş, Cumhuriyet'in ilanından sonra Türkiye adına yurtdışı faaliyetleri de yürütmüş bir din adamıdır.

<span class="mw-page-title-main">Mustafa Vasıf Karakol</span>

Mustafa Vasıf Karakol, , Türk asker ve siyaset adamı.

<span class="mw-page-title-main">İstiklâl mahkemesi</span> Türk Kurtuluş Savaşı ve cumhuriyetin ilk yıllarında faaliyet gösteren özel mahkemeler

İstiklâl mahkemesi, Türk Kurtuluş Savaşı sırasında ayaklanma çıkaran ve yağmaya girişenleri, bozguncuları, orduya ait silah ve mühimmatı çalanları, casusları, asker kaçaklarını ve bağımsızlık hareketini engelleme amacıyla propaganda yapanları yargılamak için, çıkarılan özel bir kanunla ilk olarak 18 Eylül 1920 tarihinde kurulan mahkemelerdir. İlk dönem İstiklâl Mahkemeleri, Ankara'daki hariç olmak üzere 17 Şubat 1921 tarihinde kapatıldı. İkinci dönem İstiklâl Mahkemeleri, çalışmalarına 30 Temmuz 1921'de başladı ve 1923'ün Ekim ayına dek faaliyetlerini sürdürdü. Üçüncü ve son dönem İstiklâl Mahkemeleri ise 1923 ile 1927 yılları arasında etkin oldu.

<span class="mw-page-title-main">Ali Fuat Cebesoy</span> 6. Türkiye Büyük Millet Meclisi başkanı

Ali Fuat Cebesoy, Türk asker ve siyasetçi.

Balıkesir Kongresi, 30 Ekim 1918 tarihli Mondros Mütarekesi'nden TBMM'nin kurulduğu 23 Nisan 1920 tarihine kadar geçen süreye "Kongreler Dönemi" denilir. Bu süre içindeki 30 dolayında kongrenin "beşi", 1919 ve 1920 yıllarında toplanan Balıkesir kongreleridir. Bunlardan 1, 4 ve 5. kongreye Karesi (Balıkesir) Mebusu (Milletvekili) Mehmet Vehbi Bolak, 2 ve 3. kongreye, harekete sonradan katılan Balıkesir eski Mutasarrıfı Hacim Muhittin Çarıklı başkanlık etmiştir. Bu kongreler, 15 Mayıs 1919'daki İzmir işgalinin hemen ertesi günlerinde Balıkesirliler'in Mehmet Vehbi Bolak önderliğinde kurdukları direniş teşkilatıyla başlattıkları hareketlerin birer parçasıdır. İçlerinde, sadece üç asker vardır: Miralay (Albay) Kazım Özalp, Askeri Kaymakam (Yarbay) Ali Çetinkaya ve Yüzbaşı Kemal Balıkesir. Balıkesir hareketi Millî Mücadele'nin başarıya ulaşmasında önemli rol oynamış; İzmir'den Anadolu içlerine yürümek isteyen Yunan kuvvetlerini engelleyerek, Millî Ordu'nun hazırlanması için Mustafa Kemal Paşa'ya, her saniyesi altın değerinde on üç ay kazandırmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Cevat Abbas Gürer</span> Türk asker ve siyasetçi

Mehmet Cevat Abbas Gürer, Türk asker, siyasetçi, Mustafa Kemal Paşa’nın başyaveri, Meclis-i Mebûsan ve TBMM I., II., III., IV. ve V. dönem Bolu milletvekili.

Vedide Baha Pars, Türk eğitimci, yazar.

Hakkı Baha Pars (1879, Bursa- 8 Ocak 1942, İstanbul), Türk asker, eğitimci, siyasetçi, idareci.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.