İçeriğe atla

Muhammed Zahir Şah

Muhammed Zahir Şah
Zahir Şah'ın portresi (1963)
Afganistan Kralı
Hüküm süresi8 Kasım 1933 – 17 Temmuz 1973
Taç giymesi8 Kasım 1933
Önce gelenMuhammed Nadir Şah
Sonra gelenMonarşi kaldırıldı
Doğum15 Ekim 1914
Kabil, Afganistan
Ölüm23 Temmuz 2007 (92 yaşında)
Kabil, Afganistan
DefinMaranjan Tepesi
Eş(ler)iHümeyra Begüm
Çocuk(lar)ıPrens Muhammed Ekber Han
Veliaht Prens Ahmed Şah Han
HanedanBarakzay
BabasıMuhammed Nadir Şah
AnnesiMah Perver Begüm
DiniSünnilik

Muhammed Zahir Şah (Peştuca: محمد ظاهر شاه; 15 Ekim 1914 – 23 Temmuz 2007), 8 Kasım 1933'ten 17 Temmuz 1973'te tahttan indirilene kadar hüküm süren son Afganistan Kralıydı.[1] 40 yıl boyunca görev yapan Zahir, 18. yüzyılda Durrani İmparatorluğu'nun kuruluşundan bu yana Afganistan'da en uzun süre görev yapan hükümdardı.

Afganistan'ın diplomatik ilişkilerini, Soğuk Savaş'ın her iki tarafı da dahil olmak üzere birçok ülkeyle genişletti.[2] 1950'lerde Zahir Şah, ülkeyi modernleştirmeye başladı, bu da yeni bir anayasa ve anayasal monarşi sisteminin oluşturulmasıyla sonuçlandı. Partizanlık yapmadığını gösteren Zahir Şah'ın uzun saltanatı, daha sonra Afganistan'daki çatışmaların başlamasıyla kaybolan ülke barışına damgasını vurdu.[3]

1973 yılında Zahir Şah, İtalya'da tıbbi tedavi görürken,[4] kuzeni ve eski başbakan Muhammed Davud Han tarafından yapılan bir darbeyle rejimi devrildi ve tek partili bir cumhuriyet kurarak 225 yıldan fazla süren kesintisiz monarşik yönetime son verdi.[5] Taliban hükümetinin sona ermesinin ardından Afganistan'a dönerek 2002 yılına kadar Roma yakınlarında sürgünde kaldı. Kendisine 2007'deki ölümüne kadar taşıdığı Ulusun Babası unvanı verildi.[6]

İlk yılları ve ailesi

Zahir Şah, 15 Ekim 1914'te Afganistan'ın Kabil kentinde Deh Afganan adlı bir mahallede Peştun bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi.[6] Muhammedzai Kraliyet ailesinin kıdemli bir üyesi olan Muhammed Nadir Şah'ın (1883-1933) ve eski kral Emanullah Han'ın Kraliyet Afgan Ordusu'nun başkomutanı ve bir Peştun kabilesi kadını olan Mah Parwar Begüm'ün (ö. 1941) oğluydu. Nadir Şah, 1 Kasım 1929'da kendini Afganistan'ın hükümdarı ilan eden Habibullah Kalakani'nin idam edilmesinin ardından tahta geçti.[7] Serdar Muhammed Yusuf Han'ın oğlu olan Muhammed Zahir'in babası, ailesi İkinci İngiliz-Afgan Savaşı'ndan sonra sürgüne gönderildiği için Britanya Hindistanı, Dehradun'da doğdu. Nadir Şah, Emir Dost Muhammed Han'ın üvey kardeşi Serdar Sultan Muhammed Han Telai'nin soyundan geliyordu. Büyükbabası Muhammed Yahya Han, İngilizlerle yapılan ve Gandamak Antlaşması ile sonuçlanan müzakerelerden sorumluydu. Sir Louis Cavagnari'nin 1879'da öldürülmesinin ardından gerçekleşen İngiliz işgalinin ardından Yakub Han, Yahya Han ve oğulları Prens Muhammed Yusuf Han ve Muhammed Asef Han İngilizler tarafından esir alınarak İngiliz Raj'ına nakledilmiş ve iki prens saltanatının son yılında (1901) Emir Abdurrahman Han tarafından Afganistan'a geri davet edilene kadar burada zorunlu olarak kaldılar. Emir Habibullah'ın hükümdarlığı sırasında Kralın Yoldaşları (Musahiban) unvanını aldılar.

Zahir Şah, 1904 yılında Birleşik Krallık tarafından inşa edilen İlköğretim Okulu'nda prensler için özel bir sınıfta ve birçok dersin İngilizce olarak öğretildiği Habibia Lisesi'nde eğitim gördü. Ortaöğrenimi için, Kral Emanullah döneminde Fransa tarafından yaptırılan ve birçok dersin Fransızca olarak verildiği Amaniya Lisesi'ne gitti. Bu okul, Kral Emanullah'ın düşüşünden sonra Nadir Şah tarafından Esteqlal Lisesi olarak yeniden adlandırıldı.[8] Daha sonra ileri eğitim için Fransa'ya gönderildi.[9] Babasının diplomatik elçi olarak görev yaptığı Fransa'da eğitimine devam etti, Pasteur Enstitüsü ve Montpellier Üniversitesi'nde okudu.[10] Afganistan'a döndüğünde, ülkede kanunsuzluğun hüküm sürdüğü bir dönemde babasının ve amcalarının düzeni sağlamasına ve hükûmet kontrolünü yeniden tesis etmesine yardımcı oldu.[11] Daha sonra bir Piyade Okulu'na kaydoldu ve özel danışman olarak atandı.[9] Zahir Şah, hükûmette savaş bakanı yardımcılığı ve eğitim bakanlığı görevlerinde bulundu.[9]

Afganistan kralı

Zahir Şah'ın askeri üniformalı, ağır, oymalı bir koltukta otururken çekilmiş stüdyo fotoğrafı (1930'lar)

Zahir Han, babası Muhammed Nadir Şah'ın öldürülmesinin ardından, 8 Kasım 1933'te 19 yaşındayken kral (şah) ilan edildi. Tahta çıktıktan sonra kendisine "Allah'a tevekkül eden, sağlam İslam dininin takipçisi" unvanı verildi.[9] İlk yirmi yıl boyunca etkin bir şekilde hüküm sürmedi ve iktidarı, her ikisi de başbakan olarak görev yapan amcaları Muhammed Haşim Han ve Şah Mahmud Han'a bıraktı.[12] Bu dönem, Afganistan'ın uluslararası toplumla ilişkilerinin gelişmesini sağladı. 1934 yılında Afganistan, Milletler Cemiyeti'ne katıldı ve aynı zamanda ABD tarafından resmen tanındı.[13] 1930'ların sonuna gelindiğinde, başta Mihver güçleri Almanya, İtalya ve Japonya olmak üzere pek çok ülkeyle dış yardım ve ticaret anlaşmalarına varıldı.[14]

Zahir Şah, Birinci Doğu Türkistan Cumhuriyeti'ni kuran Uygur ve Kırgız Müslüman isyancılara yardım etti ve onlara silah ve Afgan savaşçılar sağladı. 1934 yılında Afgan, Uygur ve Kırgız kuvvetleri, General Ma Zhancang komutasındaki Kuomintang Çinli Müslüman Ulusal Devrim Ordusu'nun Yeni 36. Tümeni tarafından Kaşgar Savaşı ve Yarkent Savaşı'nda yenilgiye uğratıldığı için bu yardım, Birinci Doğu Türkistan Cumhuriyeti'ni kurtarmaya yetmedi. Tüm Afgan gönüllüler, daha sonra Birinci Doğu Türkistan Cumhuriyeti'ni lağveden ve bölge üzerinde Çin hükûmetinin kontrolünü yeniden tesis eden Çinli Müslüman birlikler tarafından öldürüldü.[15]

Afganistan Kralı Muhammed Zahir Şah, John F. Kennedy ile akşam yemeğinde, 5 Eylül 1963

Mihver güçleriyle yakın ilişkilerine rağmen Zahir Şah ve hükûmetleri, İkinci Dünya Savaşı sırasında taraf tutmayı reddetti ve Afganistan dünyada tarafsız kalan birkaç ülkeden biri olarak kaldı. Afganistan, 1944'ten 1947'ye kadar çeşitli kabileler tarafından bir dizi isyana sahne oldu.[16] İkinci Dünya Savaşı'nın sona ermesinin ardından Zahir Şah, Afganistan'ın modernleştirilmesi gerektiğini fark etti ve bu sürece yardımcı olması için bir dizi yabancı danışman görevlendirdi. Bu dönemde Afganistan'ın ilk modern üniversitesi kuruldu.[17] Hükümdarlığı sırasında bir dizi potansiyel ilerleme ve reform, hizipçilik ve siyasi çekişmeler nedeniyle raydan çıktı.[18] Ayrıca hem Amerika Birleşik Devletleri'nden hem de Sovyetler Birliği'nden mali yardım talep etti ve Afganistan, dünyada Soğuk Savaş'ın iki düşmanından da yardım alan az sayıdaki ülkeden biri oldu.[19] 1969 yılında verdiği bir röportajda Zahir Şah, "kapitalist değilim ama sosyalizm de istemiyorum. Çekoslovakya'da [var olan] türden bir duruma yol açacak bir sosyalizm istemiyorum. Rusya'nın, Çin'in ya da başka bir yerin hizmetkârı olmamızı istemiyorum." dedi.[20]

Ölümü

Zahir Şah'ın Mezarı

Zahir Şah, 23 Temmuz 2007'de Kabil'deki başkanlık sarayının yerleşkesinde uzun bir hastalığın ardından, tahttan çekilmesinden 34 yıl sonra, 92 yaşındayken öldü. Ölüm haberini ulusal televizyondan duyuran Devlet Başkanı Karzai,[21][22] "O halkının hizmetkârı, halkının dostuydu, çok nazik bir insandı, iyi kalpliydi. Halkın egemenliğine ve insan haklarına inanırdı." dedi.[23] 24 Temmuz'da cenaze töreni düzenlendi. Siyasetçilerin ve ileri gelenlerin saygılarını sunduğu cenaze töreni, başkanlık sarayında başladı; tabutu daha sonra Kabil'in doğusundaki Maranjan Tepesi'nde bulunan kraliyet mozolesine taşınmadan önce bir camiye götürüldü.[24]

Posta pulu, 1971

Kişisel hayatı

Zahir Şah'ın utangaç, mütevazı ve "yumuşak sözlü" olduğu söylenir. Fotoğrafçılığı, satrancı[19][25][26] ve puro içmeyi severdi.[27] Zahir Şah, Peştuca ve Dari'yi (ana dili) akıcı bir şekilde konuşabiliyordu[28] ve ayrıca İngilizce ve mükemmel Fransızca konuşabiliyordu.[29]

İlk kuzeni Hümeyra Begüm (1918-2002) ile 7 Kasım 1931'de Kabil'de evlendi. Altı oğulları ve iki kızları oldu. Ocak 2009'da Amerikan Girişimcilik Enstitüsü'nden Ahmad Majidyar'ın bir makalesi, torunlarından Mustafa Zahir'i 2009 Afganistan başkanlık seçimlerinde on beş olası aday listesine dahil etti.[30] Ancak Mustafa aday olmadı. Torunu Afganistan Prensesi Noal, Mısır ve Sudan'ın kaldırılan tahtlarının varisi olan Sa'id Prensi Muhammed Ali'nin eşidir.

Kaynakça

  1. ^ "Profile: Ex-king Zahir Shah". 1 Ekim 2001. 21 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2024 – news.bbc.co.uk vasıtasıyla. 
  2. ^ C-SPAN: Afghan King & Queen 1963 Visit to U.S. Reel America Preview 16 Aralık 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (official U.S. government video; public domain).
  3. ^ Judah, Tim (23 Eylül 2001). "Profile: Mohamed Zahir Shah". The Guardian. 15 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2024 – www.theguardian.com vasıtasıyla. 
  4. ^ Bearak, Barry (24 Temmuz 2007). "Mohammad Zahir Shah, Last Afghan King, Dies at 92". The New York Times (İngilizce). ISSN 0362-4331. 14 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Eylül 2021. 
  5. ^ "State funeral for Afghanistan's former President". UNAMA. 19 Mart 2009. 22 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2024. 
  6. ^ a b "Mohammad Zahir Shah | Reign, Abdication, Exile | Britannica". www.britannica.com (İngilizce). 20 Şubat 2024. 10 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2024. 
  7. ^ "Afghanistan Mohammad Nader Shah (1929-33)". www.britannica.com (İngilizce). 15 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2024. 
  8. ^ "Lycee Esteqlal". World News. 9 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2024. 
  9. ^ a b c d "The King of Afghanistan". The Daily Telegraph. 24 Temmuz 2007. 30 Mart 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mart 2008. 
  10. ^ "Mohammad Zahir Shah, 92, Last King of Afghanistan". The New York Sun. 9 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2024. 
  11. ^ Judah, Tim (23 Eylül 2001). "Profile: Mohamed Zahir Shah". The Observer. 15 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mart 2008. 
  12. ^ Chesterman, Simon; Michael Ignatieff; Ramesh Chandra Thakur (2005). Making States Work: State Failure and the Crisis of Governance. United Nations University Press. s. 400. ISBN 92-808-1107-X. 
  13. ^ Jentleson, Bruce W.; Paterson, Thomas G. (1997). "Encyclopedia of U.S. foreign relations". The American Journal of International Law. Oxford University Press: 24. ISBN 0-19-511055-2. 
  14. ^ Dupree, Louis: Afghanistan, ss. 477-478. Princeton University Press, 1980
  15. ^ Andrew D. W. Forbes (1986). Warlords and Muslims in Chinese Central Asia: a political history of Republican Sinkiang 1911–1949. Cambridge, England: CUP Archive. ss. 123, 303. ISBN 0-521-25514-7. Erişim tarihi: 28 Haziran 2010. 
  16. ^ Giustozzi, Antonio (Kasım 2008). "Afghanistan: transition without end" (PDF). Crisis States Working Papers. s. 13. 5 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 8 Mart 2024. 
  17. ^ "Profile: Ex-king Zahir Shah". BBC. 1 Ekim 2001. 16 Ocak 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2008. 
  18. ^ Judah, Tim (23 Eylül 2001). "Profile: Mohamed Zahir Shah". The Observer. 9 Ocak 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2008. 
  19. ^ a b Steyn, Mark (6 Ekim 2001). "The man who would be king, if you don't mind". The Daily Telegraph. 8 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2019. 
  20. ^ "Before Taliban". publishing.cdlib.org. 13 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mart 2019. 
  21. ^ Bearak, Barry (23 Temmuz 2007). "Former King of Afghanistan Dies at 92". The New York Times (İngilizce). ISSN 0362-4331. 19 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2024. 
  22. ^ Bearak, Barry (24 Temmuz 2007). "Mohammad Zahir Shah, Last Afghan King, Dies at 92". The New York Times. 14 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2019. 
  23. ^ AP Archive (21 Temmuz 2015). "President Karzai announcing death of King Zahir Shah". 17 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2019 – YouTube vasıtasıyla. 
  24. ^ "Mohammad Zahir Shah, Last King of Afghanistan, Dies at 92". Associated Press (İngilizce). 25 Mart 2015. 8 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2024. 
  25. ^ Suro, Roberto (15 Kasım 1987). "In Afghan King, a Soft Voice for a Soviet Pullout". The New York Times. 8 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mart 2019. 
  26. ^ Hoodbhoy, Nafisa (11 Kasım 2001). "A Future Veiled in False Hopes". 11 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2024 – www.washingtonpost.com vasıtasıyla. 
  27. ^ "Leaving Afghanistan: is it finally time to be positive about this blighted nation?". New Statesman. 10 Nisan 2014. 30 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mart 2019. 
  28. ^ Feroz, Emran (26 Nisan 2021). "When Afghanistan Almost Worked". Foreign Policy. 9 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Temmuz 2021. 
  29. ^ McCarthy, Michael (24 Eylül 2001). "War on Terrorism: Opposition – Exiled king declares himself ready to return". The Independent. Londra: Look Smart: Find Articles. 9 Kasım 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2007. 
  30. ^ Ahmad Majidyar (January 2009). "Afghanistan's Presidential Election" (PDF). American Enterprise Institute. 8 Eylül 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Zaher is the grandson of the late King Muhammad Zaher Shah. He is currently head of Afghanistan's environment preservation department and a member of the UNF. There has been speculation that the UNF will nominate Zaher as its candidate for the upcoming election. Despite being an heir to the royal family, he lacks a popular base. 
Muhammed Zahir Şah
Barakzai Hanedanı
Doğumu: 16 Ekim 1914 Ölümü: 23 Temmuz 2007
Resmî unvanlar
Önce gelen
Muhammed Nadir Şah		Afganistan Kralı
1933-1973 		Sonra gelen
Muhammed Davud Han
Afganistan Devlet Başkanı olarak
Hak iddia edilen unvanlar
Makam kaybı
— Hak olarak elde tutulan unvanlar —
Afganistan Kralı
1973-2007 		Sonra gelen
Veliaht Prens Ahmed Şah

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Afganistan</span> Batı, Orta ve Güney Asyanın birleştiği yerde bulunan devlet

Afganistan ya da resmî adıyla Afganistan İslam Emirliği, Orta Asya'nın güneyinde denize kıyısı olmayan bir ülkedir. Doğu ve güneyde Pakistan; batıda İran; kuzeyde Türkmenistan, Özbekistan ve Tacikistan; kuzeydoğuda ise Çin ile komşudur. 652.000 km² yüz ölçümlü, kuzey ve güneydoğusunu düzlüklerin oluşturduğu dağlık bir ülkedir. Başkenti ve en büyük şehri Kâbil'dir. Yaklaşık 40 milyonluk nüfusunun çoğunluğunu Peştunlar, Tacikler, Hazaralar ve Özbekler oluşturur. Ülke, uluslararası alanda Afganistan İslam Cumhuriyeti olarak tanınmaktadır. ABD'nin Afganistan'dan çekilmesine akabinde gerçekleşen Taliban saldırıları ile 15 Ağustos 2021'de Taliban'ın başkent Kâbil'i ele geçirmesi sonucunda kurulmuş olup, yönetimin devri konusundaki tartışmalar ve görüşmeler devam etmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Dürrânîler</span> Ahmed Şah Dürrânînin kurduğu Afganistan devleti 1747-1863 yılları arasında hüküm sürmüştür

Dürrânîler, Ahmed Şah Dürrânî'nin kurduğu Afganistan devleti 1747-1863 yılları arasında hüküm sürmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Emanullah Han</span> Afganistan kralı ve emiri

Emanullah Han veya unvanıyla Gazi Emanullah Han, 1919'dan 1929'daki tahttan çekilişine kadar önce Emir, 1926'dan sonra da Kral olarak Afganistan'ın hükümdarıydı. Ağustos 1919'da Üçüncü İngiliz-Afgan Savaşı'nın sona ermesinin ardından, Afganistan bağımsızlığını ilan etti. Birleşik Krallık'ın etkisinden uzak ve bağımsız bir dış politika izlemek için korunan devlet statüsünden feragat etti.

<span class="mw-page-title-main">Muhammed Davud Han</span> Afgan siyasetçi

Serdar Muhammed Davud Han, Paştun asıllı Afgan siyasetçi. 1973-1978 arasında Afganistan devlet başkanıydı. Davud Han, reformist politikaları ile bilinmektedir, özellikle kadın hakları ile ilgili gerçekleştirdiği iki adet beş yıllık "modernizasyon planları" olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Afganistan'ın posta tarihi ve posta pulları</span>

Afganistan'ın erken posta tarihi ve posta pullarının tesisi için "Şer Ali Han"a Afganistan'daki Barakzay (kabile) sinin kurucusu Dost Muhammed Han'ın üçüncü oğlu. 1863'ten 1866 yılına ve 1868 yılından ölüm tarihi olan 1879 yılına kadar Afganistan emiri) saygınlık verilir ve kendisi Kabil Krallığı'nda modernleşme programının bir parçası olarak posta servisini kurmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Sovyetler Birliği'nin Afganistan'a müdahalesi</span>

Sovyetler Birliği'nin Afganistan'a müdahalesi veya Sovyet-Afgan Savaşı, Sovyet kontrolündeki Afganistan Demokratik Cumhuriyeti'nde (DRA) 1979'dan 1989'a kadar süren uzun süreli bir silahlı çatışmaydı. Savaş, Soğuk Savaş'ın büyük bir çatışmasıydı, çünkü DRA, Sovyetler Birliği ve müttefik paramiliter gruplar arasında Afgan mücahitlere ve onların müttefik yabancı savaşçılarına karşı yoğun çatışmalar yaşandı. Mücahitler çeşitli ülke ve kuruluşlar tarafından desteklenirken, desteklerinin çoğunluğu Pakistan, ABD, İngiltere, Çin, İran ve Basra Körfezi'ndeki Arap ülkelerinden geldi. Yabancı güçlerin katılımı, savaşı ABD ile Sovyetler Birliği arasında bir vekalet savaşı haline getirdi. Çatışmalar 1980'ler boyunca çoğunlukla Afgan kırsalında gerçekleşti. Savaş yaklaşık 3.000.000 Afgan'ın ölümüyle sonuçlandı, milyonlarcası da mülteci olarak ülkeden kaçtı. Ülke dışında yerinden edilen Afganların çoğu Pakistan ve İran'a sığındı. Afganistan'ın 1979 nüfus sayımına göre 13,5 milyonluk eski nüfusunun yaklaşık %6,5 ila %11,5'inin çatışma sırasında öldürüldüğü tahmin edilmektedir. Sovyet-Afgan Savaşı, Afganistan genelinde büyük yıkıma neden oldu ve bilim adamları tarafından Sovyetler Birliği'nin dağılmasına ve Soğuk Savaş'ın resmen sona ermesine katkıda bulunan önemli bir faktör olarak gösterildi.

<span class="mw-page-title-main">Afganistan pasaportu</span> pasaport

Afgan pasaportu Pasaport Genel Müdürlüğü tarafından uluslararası seyahat amacıyla Afgan vatandaşlarına verilir. Geçerli bir Afgan kimlik kartına (Tazkira) sahip olan her kişi, her 5-10 yılda bir yenilenen bir Afgan pasaportu için başvurabilir ve alabilir.

<span class="mw-page-title-main">Muhammed Nadir Şah</span> Afganistan Kralı (1929-1933)

Muhammed Nadir Şah, 1929-1933 yılları arasında hüküm süren Afgan kralı.

Afganistan tarihi, yazılı olarak izleri bölgenin Ahameniş İmparatorluğu hakimiyeti altında olduğu MÖ 500'lü yıllara kadar süren bir tarihtir fakat MÖ 3000 ile 2000 yılları arasında topraklarında ileri düzeyde kentleşmiş bir kültürün var olduğuna dair kanıtlar da bulunmaktadır. Büyük İskender ve ordusu, Gaugamela Savaşı'nda Pers İmparatorluğu'nu yenilgiye uğrattıktan sonra MÖ 330 yılında Afganistan'a ulaştı. Greko-Baktrialılar, Mauryalılar, Kabil Şahiler, Kuşanlar, Seferîler, Samanîler, Gazneliler, Gurlular, Timurlar, Babürler, Hotakîler ve Dürraniler dahil birçok güçlü krallık, günümüz Afganistan topraklarında başkentler kurdular.

<span class="mw-page-title-main">Eşref Gani</span> Afgan siyasetçi

Muhammed Eşref Gani Ahmedzay, Eylül 2014-Ağustos 2021 tarihleri arasında Afganistan'ın 5. cumhurbaşkanı ve Afganistan İslam Cumhuriyeti'nin 2. ve son cumhurbaşkanı olarak görev yapmış Afgan politikacı, ekonomist ve antropolog. Hükûmeti Taliban tarafından devrildi.

<span class="mw-page-title-main">Afganistan Emirliği</span>

Afganistan Emirliği, Orta ve Güney Asya'nın arasında yer alan, 1823-1926 yılları arasında hüküm sürmüş, bugünkü Afganistan ve Pakistan'ın bir kısmını oluşturan sınırlar içinde yer alan eski bir tarihi devlet ve emirliktir. Söz konusu devlet Kabil'deki Barakzay Hanedanı'nın kurucusu Dost Muhammed Han'ın Dürrânîler'i ortadan kaldırılmasıyla kuruldu. Emirliğin tarihinde; Orta Asya'da süper güç olma yarışı içinde olan Britanya İmparatorluğu ve Rus İmparatorluğu'nun arasındaki Gölgeler Turnuvası etkili olmuştur. Bu dönem, Afganistan'daki Avrupa etkisi olarak da nitelendirilmiştir. Afganistan Emirliği, daha sonra İngiliz güçleri tarafından Birinci İngiliz-Afgan Savaşı'na yol açan Sih İmparatorluğu ile olan savaşa devam etti. Savaş, İngilizlerin geri çekilip Dost Muhammed Han'ın yeniden tahta geçmesiyle sonuçlandı. Ancak İkinci İngiliz-Afgan Savaşı sırasında Britanyalılar bu sefer Afganları mağlup etmeyi başararak bugün modern Pakistan sınırları içinde yer alan Afgan topraklarını işgal etti ve Afgan dış ilişkilerini kendi himayesine aldı. Bu durum Afganların Üçüncü İngiliz Afgan Savaşını kazandıktan sonra Ravalpindi Antlaşması'nın imzalanması sonucu Emanullah Han'ın kontrolü geri kazanmasıyla son buldu.

<span class="mw-page-title-main">Afganistan Krallığı</span> 1926-1973 yılları arasında Orta Asyada bir monarşi

Afganistan Krallığı, Güney ve Orta Asya'da 1926'da Afganistan Emirliği'nin halefi olarak kurulan bir anayasal monarşiydi. Tahta çıktıktan yedi yıl sonra ilk kralı Emanullah Han tarafından emirliğin krallığa dönüşümü ilan edildi. Monarşi, 1973 Afganistan Darbesi'yle birlikte sona erdi.

<span class="mw-page-title-main">Afganistan ordu tarihi</span>

Afganistan ordusu, ilk kez 1709'da Kandehar'da Hotakîler'in ve ardından Dürrânîler'in kurulmasıyla ortaya çıkmıştır. Afgan ordusu, ülkenin Abdurrahman Han tarafından yönetildiği 1880'de İngilizlerin yardımıyla yeniden yapılandırılmıştır. 20. yüzyılın başlarında Kral Emanullah Han'ın yönetimi sırasında ve daha sonra Kral Muhammed Zahir Şah'ın kırk yıllık yönetimi sırasında modernize edildi; Sovyetler Birliği, 1950'ler ve 1970'ler arasında neredeyse tüm silah, eğitim ve askeri ihtiyaçları sağladı. 1978'den 1992'ye kadar, Sovyet destekli Afgan Silahlı Kuvvetleri, o zamanlar Amerika Birleşik Devletleri, Pakistan ve diğer ülkeler tarafından desteklenen çok uluslu mücahit gruplarla şiddetli çatışmalara girdi. Başkan Necibullah'ın 1992'de istifa etmesi ve Sovyet desteğinin sona ermesinden sonra, Afgan ordusu farklı gruplar tarafından kontrol edilen kısımlara ayrıldı. Bu dönemi, liderleri Pakistan Silahlı Kuvvetleri tarafından eğitilen ve etkilenen Taliban rejimi izledi.

Bu liste; geçmişte yaşamış veya şu an yaşamakta olan, bir sebepten dolayı tanınan Afgan vatandaşı kişilerin listesidir.

<span class="mw-page-title-main">Barakzay Hanedanı</span>

Barakzay Hanedanı, Afganistan'ı 1826'dan 1973'e kadar yöneten hanedan. Monarşinin Muhammed Zahir Şah döneminde kaldırılmasıyla hanedanın yönetimi sona erdi. Barakzay Hanedanı, Ahmed Şah Dürrânî'nin kurduğu Dürranî Hanedanı'nın iktidardan düşürülmesinin ardından Dost Muhammed Han tarafından kurulmuştur. Bu dönemde Afganistan topraklarının çoğunu güneyde ve doğuda İngilizlere, batıda İranlılara ve kuzeyde Rusya'ya kaptırdı. Afganistan'da üç büyük İngiliz-Afgan Savaşı ve 1929 iç savaşı da dahil olmak üzere birçok çatışma oldu.

Bu madde, 1709'da ilk Afgan devleti olan Hotak İmparatorluğu'nun kuruluşundan bu yana Afganistan devlet başkanlarını listeler.

<span class="mw-page-title-main">Muhammed Hasan Ahund</span> Afgan molla ve siyasetçi

Muhammed Hasan Ahund, Afgan molla ve politikacı. 7 Eylül 2021'den bu yana Afganistan başbakan vekili olarak görev yapan Taliban lideridir.

<span class="mw-page-title-main">Afganistan başbakanı</span> Afganistan İslam Emirliğinin hükûmet başkanı

Afganistan başbakanı, resmi adıyla Afganistan İslam Emirliği başbakanı, Afganistan'ın hükûmet başkanıdır.

<span class="mw-page-title-main">Afganistan İç Savaşı (1928-1929)</span> 1928-1929a arası Afganistandaki askerî çatışma

Afganistan İç Savaşı, 14 Kasım 1928'den 13 Ekim 1929'a kadar süren savaştı. Habibullāh Kalakāni komutasındaki Sakkavist (Sakāwīhā) kuvvetleri, Afganistan Krallığı'ndaki çeşitli muhalif kabilelere ve rakip hükümdarlara karşı savaştı, bunlar arasında Muhammed Nadir Han sonunda baskın bir rol elde etti. 17 Ocak 1929'da Kabil'in ele geçirilmesi ve Emanullah Han'ın yenilmesi veya 3 Haziran'da Kandehar'ın ele geçirilmesi gibi erken başarılara rağmen, Sakkavistler sonunda 13 Ekim 1929'da Nadir Han liderliğindeki Sakkavist karşıtı güçler tarafından yönetimden indirildi ve Nadir'in 3 Kasım 1933'teki suikastine kadar hüküm süren Afganistan Kralı olarak yükselişine yol açtı.

Afganistan ve Pakistan birbirleriyle sınır komşusudur ve her ikisi de Güney Asya Bölgesel İşbirliği Teşkilatı üyesidir. İki ülke arasındaki ilişkiler, Pakistan'ın bağımsızlığını kazandığı ve Afganistan'ın Pakistan'ın BM'ye kabulüne karşı oy kullanan tek ülke olduğu 1947'den beri gergin durumda. Afganistan, doğmakta olan Pakistan'daki ayrılıkçı hareketleri derhal silahlandırdı ve Pakistan topraklarının büyük bir bölümü üzerinde irredantist iddialarda bulundu; bu da iki ülke arasında normalleştirilmiş bağların ortaya çıkmasını engelledi. Afganistan'daki Savaş ve bu savaşın başlangıcından bu yana Pakistan'a sığınan milyonlarca Afgan mülteci, su hakları, Hindistan ve Afganistan'ın büyüyen ilişkileri ile ilgili çeşitli konularda daha fazla gerilim ortaya çıktı.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.