İçeriğe atla

Muhammed Necibullah

Muhammed Necibullah
Afganistan Devlet Başkanı
Görev süresi
30 Eylül 1987 - 16 Nisan 1992
Başbakan Sultan Ali Keştmand
Muhammed Hasan Şark
Sultan Ali Keştmand
Fazıl Hak Halikyar
Yerine geldiğiHacı Muhammed Şamkani
Yerine gelenAbdül Rahim Hatif (geçici)
Afganistan Demokratik Vatan Partisi Genel Sekreteri
Görev süresi
4 Mayıs 1986 - 16 Nisan 1992
Yerine geldiğiBabrak Karmal
Yerine gelenMakam kaldırıldı
Devlet İstihbarat Dairesi Müdürü
Görev süresi
11 Ocak 1980 - 21 Kasım 1985
BaşkanBabrak Karmal
Başbakan Babrak Karmal
Sultan Ali Keştmand
Yerine geldiğiEsedullah Serveri
Yerine gelenGulam Faruk Yakubi
Kişisel bilgiler
Doğum Muhammed Necibullah Ahmedzai
6 Ağustos 1947
Paktiya, Afganistan
Ölüm 27 Eylül 1996 (49 yaşında)
Kâbil, Afganistan
Partisi Afganistan Demokratik Halk Partisi
(Perçem)
Bitirdiği okul Kabil Üniversitesi
Dini Sünni İslam

Muhammed Necibullah Ahmedzai (6 Ağustos 1947 - 27 Eylül 1996), 1987-1992 yılları arasında Afganistan Demokratik Cumhuriyeti'nin devlet başkanı.

Peştun bir ailenin oğlu olarak Kâbil'de doğdu. Habibiye Yüksek Okulunda eğitimine başladı ve Kabil Üniversitesi'ni 1975'te doktor olarak bitirdi.

1965'te Afganistan Demokratik Halk Partisi'nin (PDPA) Perşem hizibine katıldı. 1977'de Merkezi Komite'ye seçildi. 1978'de başarılı hareketler sergiledi ve Devrimci Konsey'e katıldı. Ama PDPA'in Halk hizbi üstünlüğü kazandı ve kısa bir süre sonra Tahran'a büyükelçi olarak gönderildi. Bundan sonra Necibullah hükûmetten kovuldu ve Avrupa'ya sürgüne gönderildi ardından Afganistan vatandaşlığından da çıkartıldı.

1979'da Sovyetler Birliği'nin Afganistan'a girmesiyle Kabil'e döndü. 1980'de, Gizli Polis (KHAD) başkanlığına getirildi. 1981'de politbüroda yüksek üyeliğe terfi ettirildi. Sovyet yönetimi direnişe karşı başarılı olamayan Babrak Karmal'i 1986'da görevden uzaklaştırdı.

Necibullah, 1986'da Vatan Partisi'nin (Afganistan Demokratik Halk Partisi) Genel Sekreterliğine, 1987'de de Devlet Başkanlığına karşılık gelen Devrim Konseyi başkanlığına getirildi. Yeni bir anayasa benimsendi. Anayasaya eklenen yenilikler; çok partili siyasal sistem, ifade özgürlüğü, bağımsız hukuk gibi kavramlardı. Bu kavramları İslâmi yasaları birleştiren bir anlayışa dayanıyordu. Kasım 1987'de kabul edilen yeni anayasayla ülkenin adı Afganistan Cumhuriyeti olarak değiştirildi.[1]

Yıllarca süren başarısız müdahalenin ardından Sovyetler Birliği Mayıs 1988 - Şubat 1989 arasında kuvvetlerini Afganistan'dan çekti. Sovyetler geri çekildikten sonra Afganistan'ın yüzde 85'inde kontrolü kaybeden Necibullah hükûmeti mücahitlerle uzlaşmaya çalıştıysa da başarılı olamadı. Mart 1990'da savunma bakanı Şahnavaz Tanay'ın liderlik ettiği bir darbe girişimini engelledi. Sovyetler Birliği ülkeden çekildikten sonra da Necibullah yönetimine yardıma devam ettiler. 1991 yılı sonunda Sovyetler Birliği'nin yıkılmasıyla Necibullah'a verilen Moskova yardımı sona erdi.

Sovyet yardımının kesilmesiyle Afgan ordusunun en önemli gücü olan hava gücü uçaklara yakıt bulunamadığı için işlevsiz hale geldi. Buna rağmen Pakistan'ın kuzeyindeki Peştun gruplardan destek alan mücahitler kısa sürede başkent Kabil'e dayandılar. 16 Nisan 1992'de devlet başkanlığından ve iktidardaki Vatan Partisi'ndeki görevlerinin tümünden istifa etti. Kabil'e giren mücahitler Necibullah yönetimine son verdiler.

İlk olarak Kabil'i terk etmeyi reddeden Necibullah, başarısız bir kaçma girişiminden sonra Kabil'deki Birleşmiş Milletler binasına sığındı. Ardından iktidara gelen Burhaneddin Rabbani yönetimi Necibullah'ı tutuklamak için bir girişimde bulunmadıysa da, ülke dışına çıkmasına da izin vermedi.

Eylül 1996'da Taliban'ın Kabil'i ele geçirmesinden hemen önce Ahmet Şah Mesud'un kaçırma teklifini reddetti. 27 Eylül 1996'da Kabil'e giren Taliban militanları tarafından sığınmış olduğu Birleşmiş Milletler binasından zorla çıkarıldı. İşkence edildikten sonra yaralı haldeyken, kardeşi Şahpur Ahmedzai ile birlikte bir elektrik direğine asılarak öldürüldü.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ Yeni Anayasa onaylandı 18 Ocak 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Milliyet, 1 Aralık 1987.
Siyasi görevi
Önce gelen:
Kendisi		Afganistan Devlet Başkanı
1987 		Sonra gelen:
Abdül Rahim Hatif (geçici)
Önce gelen:
Hacı Muhammed Şamkani		Afganistan Devrimci Konsey Başkanı
1987 		Sonra gelen:
Kendisi
Hükûmet görevi
Önce gelen:
Esedullah Serveri		Devlet İstihbarat Dairesi Müdürü
1980-1985 		Sonra gelen:
Gulam Faruk Yakubi
Parti siyasi görevi
Önce gelen:
Babrak Karmal		Afganistan Demokratik Vatan Partisi Genel Sekreteri
1987-1992 		Sonra gelen:
Makam kaldırıldı

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Hamid Karzai</span> Afganistanlı siyasetçi

Hamid Karzai Peştun asıllı Afgan siyasetçi. Afganistan eski devlet başkanıdır. Taliban sonrası ilk devlet başkanıdır. 2001-2004 yılları arasında halk tarafından desteklenen Karzai, 2004 seçimleri sonrası dönemde yönetimde yolsuzluğun artması, ülke çapında Taliban ve El-Kaide militanların tekrar güç kazanmasıyla birlikte hem Karzai'nin hükûmetine karşı hem de ülkenin geleceğine karşı bir şüphe ve güvensizlik ortamı oluştu. 2009 yılı Kasım ayında bir kez daha devlet başkanı seçilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Taliban</span> Afganistan merkezli İslamcı hareket

Taliban, Afganistan'da yönetimi elinde bulunduran Diyubendi İslamcı hareket ve askeri organizasyondur. Kendilerine Afganistan İslam Emirliği demekte olup ülke içinde bir savaş sürdürmüştür. İslam şeriatını yayma amacıyla Molla Muhammed Ömer tarafından 1994 yılında kurulan Taliban'ın 2016'dan beri lideri Mevlevi Hibetullah Ahundzade'dir. Grup; eroin gibi narkotiklerin ticaretinin yanı sıra haraç toplama, fidye ve alıkoyma gibi faaliyetlerle finanse edilmektedir. Ayrıca 2010'ların ortalarında, önceki hükûmetin yönetiminde yasadışı olan madencilik faaliyetlerinin kontrolünü ele geçirmiştir.

Babrak Karmal, 1979-1986 yılları arasında Afganistan Demokratik Cumhuriyeti dönemi esnasında Afganistan'ın üçüncü devlet başkanıydı.

Ahmed Şah Mesud, "Penşir Aslanı" lakaplı Tacik kökenli Afgan askerî lider. Kabil'in kuzeyindeki Pençşir Vilayeti'nde bulunan Cangalak’ta Tacik kökenli bir ailede dünyaya geldi. Asker olan babası, Kral Zahir Şah’ın ordusunda albay olarak görev yapıyordu. Çocukluğunun büyük bölümü Kabil’de geçti. Ardından bir Fransız Lisesi olan İstiklal’e kaydoldu. Sonra Kabil Politeknik Okulu’nda mimarlık okudu. Ancak okulu bitirme şansı bulamadı. 1970'li yıllarda İslami harekete katıldı. Kabil Üniversitesi’nde öğretim görevlisi olan Burhaneddin Rabbani’den etkilendi. 1973 yılında İslami hareketin ileri gelenleri arasına katıldı. 1974 yılında diğer liderler gibi Kral Davud rejiminin baskıları sonucu Pakistan’a gitti. 1975 yılında Davud yönetimini devirmek için yeniden ülkesine döndü. Kendisinden istendiği gibi Penşir Vadisi’ndeki Roka Bölgesini ele geçirdi. Ancak ordunun müdahalesi sonucu yeniden Pakistan’a kaçtı. 1978 yılında Konar bölgesinde halkı komünistlere karşı silahlandırdı. 1979 yılında Penşir’e döndüğünde Sovyet işgaline karşı başlatılan cihadın ünlü komutanlarından biri oldu. Mesud, Sovyetlere karşı askeri başarıları ile ülke çapında ün salmaya başladı. Batılı gözlemciler Mesud’u “Yetenekli Stratejist” ve “Hindikuş’un Napolyon’u” diye tanımlıyorlardı. Sovyetler 10 yıl süren işgalleri sırasında 80 km uzunluğundaki Penşir Vadisi’ne girmeye çalıştılarsa da bunda başarılı olamadılar ve Şubat 1989'da Afganistan’dan geri çekildiler.

Hacı Muhammed Çamkani (1947-2012), Afgan siyasetçi.

<span class="mw-page-title-main">Abdürreşid Dostum</span> Afganistanlı asker ve siyasetçi

Abdürreşid Dostum ya da Raşid Dostum, Özbek asıllı Afgan asker. Afganistan tarihinin Mareşal unvanına sahip üçüncü komutanı, Afganistan'daki Özbeklerin lideri ve eski Afganistan Devlet Başkan yardımcısı.

<span class="mw-page-title-main">Nur Muhammed Tereki</span> Afgan siyasetçi (1917-1979)

Nur Muhammed Tereki, Peştun asıllı Afgan siyasetçi. 1965-1979 arasında genel sekreterliğini yaptığı Afganistan Demokratik Halk Partisi'nin 1978'de düzenlediği darbeden sonra devlet başkanlığı yaptı (1978-1979).

<span class="mw-page-title-main">Sovyetler Birliği'nin Afganistan'a müdahalesi</span>

Sovyetler Birliği'nin Afganistan'a müdahalesi veya Sovyet-Afgan Savaşı, Sovyet kontrolündeki Afganistan Demokratik Cumhuriyeti'nde (DRA) 1979'dan 1989'a kadar süren uzun süreli bir silahlı çatışmaydı. Savaş, Soğuk Savaş'ın büyük bir çatışmasıydı, çünkü DRA, Sovyetler Birliği ve müttefik paramiliter gruplar arasında Afgan mücahitlere ve onların müttefik yabancı savaşçılarına karşı yoğun çatışmalar yaşandı. Mücahitler çeşitli ülke ve kuruluşlar tarafından desteklenirken, desteklerinin çoğunluğu Pakistan, ABD, İngiltere, Çin, İran ve Basra Körfezi'ndeki Arap ülkelerinden geldi. Yabancı güçlerin katılımı, savaşı ABD ile Sovyetler Birliği arasında bir vekalet savaşı haline getirdi. Çatışmalar 1980'ler boyunca çoğunlukla Afgan kırsalında gerçekleşti. Savaş yaklaşık 3.000.000 Afgan'ın ölümüyle sonuçlandı, milyonlarcası da mülteci olarak ülkeden kaçtı. Ülke dışında yerinden edilen Afganların çoğu Pakistan ve İran'a sığındı. Afganistan'ın 1979 nüfus sayımına göre 13,5 milyonluk eski nüfusunun yaklaşık %6,5 ila %11,5'inin çatışma sırasında öldürüldüğü tahmin edilmektedir. Sovyet-Afgan Savaşı, Afganistan genelinde büyük yıkıma neden oldu ve bilim adamları tarafından Sovyetler Birliği'nin dağılmasına ve Soğuk Savaş'ın resmen sona ermesine katkıda bulunan önemli bir faktör olarak gösterildi.

<span class="mw-page-title-main">Burhaneddin Rabbani</span> Tacik asıllı Afganistan eski devlet başkanı

Burhaneddin Rabbani, Taliban'ın 1996'da iktidara gelmesiyle fiilen devrilen; ama bu tarihten itibaren Taliban'ın 2001 yılında devrilmesine kadar geçen süreç boyunca Birleşmiş Milletler tarafından uluslararası alanda hukuken Afganistan'ın devlet başkanı olarak tanınan Tacik asıllı Afganistan eski devlet başkanı.

<span class="mw-page-title-main">Abdullah Abdullah</span> Afgan politikacı

Abdullah Abdullah, Afgan politikacı ve hekim. Afganistan İcra Kurulu Başkanı'ydı. Bir danışman olarak Eylül 2001'de öldürülen "Panjşir Aslanı" olarak bilinen Kuzey İttifakı lideri ve komutanı Ahmet Şah Mesud'un yakın arkadaşıydı. Abdullah, Taliban rejiminin yıkılmasından sonra, 2001-2005 yılları arası Afganistan Dışişleri Bakanı olarak görev yaptı. Taliban ile Afganlar arası barış görüşmelerine liderlik etmesi beklenen Ulusal Uzlaşma Yüksek Konseyi'ne (HCNR) liderlik etmiştir.

Afganistan Savaşı veya Afganistan İç Savaşı ile şu maddeler kastedilmiş olabilir:

<span class="mw-page-title-main">Afganistan Savaşı (1978-günümüz)</span>

Afganistan Savaşı, Afganistan Demokratik Halk Partisi'nin 27-28 Nisan 1978'de gerçekleştirdiği Sevr Devrimi ile Afganistan Cumhuriyeti'nin yıkılıp Afganistan Demokratik Cumhuriyeti'nin kurulması sonrasında, kurulan hükûmete karşı olan kesimin ayaklanmasıyla başlayan ve devam eden iç savaş. Savaşın evreleri şunlardır:

<span class="mw-page-title-main">Afganistan Demokratik Cumhuriyeti</span> Ülke

Afganistan, resmi adı Afganistan Demokratik Cumhuriyeti, 1987'den sonra Afganistan Cumhuriyeti, Afganistan'da 1978-1992 yılları arasında, sosyalist Afganistan Demokratik Halk Partisi'nin (ADHP) yönetimde olduğu dönemi kapsar.

<span class="mw-page-title-main">Afganistan Vatan Partisi</span>

Afganistan Vatan Partisi, sekülarist, sosyal demokrat ve demokratik sosyalist bir Afgan siyasi partisi. Taliban rejimi döneminde 28 Haziran 1997'de Münih, Almanya'da sürgünde kuruldu ve resmi olarak kayıtlı olmadığı ülkede üyeleri var. Muhammed Necibullah'ın post-komünist, İslami sosyalist, demokratik sosyalist ve neo-Marksist Afganistan Demokratik Vatan Partisinin, 1990'da Halk Afganistan Demokrat Partisi (PDPA) olarak yeniden adlandırılmış bir enkarnasyonu olarak kuruldu. Münih konferansında Muhammed İsa Cassur partinin lideri seçildi. Parti, ikinci kongresini 2000 yılında Frankfurt'da düzenledi.

<span class="mw-page-title-main">Sovyet güçlerinin Afganistan'dan çekilmesi</span>

Sovyet muharip kuvvetlerinin; Afganistan'a gerçekleştirdiği askerî müdahalede yaşadığı mağlubiyet sonucu Afganistan'dan nihai çekilmesi 15 Mayıs 1988'de başlamış ve tamamen çekilmesi 15 Şubat 1989'da Kıdemli Orgeneral Boris Gromov liderliğinde sona ermiştir.

Bu makale Afganistan'daki siyasi partileri listeler.

<span class="mw-page-title-main">Afganistan'da kadın</span> Afganistanda kadın haklarına genel bakış

Afganistan'da kadın hakları tarih boyunca çeşitlilik göstermiştir. 1964'teki Afganistan anayasasıyla kadınlar resmen eşitlik kazandı. Ancak bu haklar, 1990'larda ortaya çıkan iç savaş sırasında Taliban gibi farklı geçici yöneticiler tarafından kadınların elinden alındı. Özellikle Taliban yönetimi sırasında kadınlar, özellikle sivil özgürlükler açısından çok az özgürlüğe sahip olmuş ya da bu haklardan tamamen mahrum kalmıştır. 2001 sonlarında Taliban rejiminin kaldırılmasıyla Afganistan İslam Cumhuriyeti'nde kadın hakları kademeli olarak iyileştirildi ve büyük ölçüde 1964'teki anayasaya dayanan 2004 anayasasında kadınlar bir kez daha hukuken erkeklerle eşit oldu. Bununla birlikte özellikle de kırsal kesimde yaşayan ve uluslararası endişe yaratmaya devam eden kadınlara yönelik gerici bir bakış açısından ötürü hakları hâlâ belli değildir. Taliban 2021'de Afganistan'ın çoğunu kontrol altına aldığında ise ülkedeki kadınların geleceğiyle ilgili endişeler arttı.

<span class="mw-page-title-main">Afganistan başbakanı</span> Afganistan İslam Emirliğinin hükûmet başkanı

Afganistan başbakanı, resmi adıyla Afganistan İslam Emirliği başbakanı, Afganistan'ın hükûmet başkanıdır.

<span class="mw-page-title-main">Afganistan Silahlı Kuvvetleri</span>

Afganistan Silahlı Kuvvetleri, resmi adıyla Afganistan İslam Emirliği Silahlı Kuvvetleri, Taliban hükümeti tarafından kontrol edilen askeri güçlerdir. Bu kuvvetler ilk kez, Taliban'ın 1992-1996 yılları arasında süren Afgan İç Savaşı'nın ardından Afganistan'ı ele geçirmesiyle 1997 yılında kurulmuştur. Ancak 2001 yılında ABD'nin Afganistan'ı işgal etmesi ve Taliban hükümetinin düşmesiyle dağıtılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Hizb-i İslami Halis</span> Afganistanda bir siyasi parti

Hizb-i İslami Halis, Muhammed Yunus Halis tarafından kurulan Afgan siyasi eski Mücahit hareketi.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.