İçeriğe atla

Muhammed Davud Han

Muhammed Davud Han
1. Afganistan Devlet Başkanı
Görev süresi
17 Temmuz 1973 - 27 Nisan 1978
Yerine geldiğiMuhammed Zahir Şah
Yerine gelenNur Muhammed Teraki
Afganistan Başbakanı
Görev süresi
7 Eylül 1953 - 10 Mart 1963
Hükümdar Muhammed Zahir Şah
Yerine geldiğiŞah Mahmud Han
Yerine gelenMuhammed Yusuf
Kişisel bilgiler
Doğum Serdar Muhammed Davud Han
18 Temmuz 1909(1909-07-18)
Kâbil
Ölüm 28 Nisan 1978 (68 yaşında)
Kâbil
Partisi Ulusal Devrimci Parti

Serdar Muhammed Davud Han (18 Temmuz 1909, Kâbil - 28 Nisan 1978, Kâbil), Paştun asıllı Afgan siyasetçi. 1973-1978 arasında Afganistan devlet başkanıydı. Davud Han, reformist politikaları ile bilinmektedir, özellikle kadın hakları ile ilgili gerçekleştirdiği iki adet beş yıllık "modernizasyon planları" olmuştur.[1]

Yaşamı

1946'da başbakan olan Şah Mahmud döneminde Afganistan'da liberal bir ortama geçildi. Âmâ din önderleriyle hükûmetteki tutucu kesimler, Davud Han'ın başbakanlığa getirilmesini sağladılar (Eylül 1953). Davud Han'ın başbakanlığı sırasında karşılaştığı en büyük sorun Durand hattının ötesinde, (Pakistan'da) kalan Paştunlardı. Davud Han sorununun çözümünde katı bir tutum izlemesi, 1950'de başlayan krizi daha derinleştirdi. 1960'ların başlarında Pakistan ve Afganistan arasında yaşanan sınır çatışmaları, iki ülke arasındaki diplomatik ilişkilerin kesilmesine neden oldu. Bunun üzerine Pakistan, Afganistan sınırını ve Hayber geçidini ulaşıma kapattı. Böylece Afganistan'ın en önemli ihracat ve ithalat kapısı kapanmış oldu. Davud Han, başlayan ekonomik kriz nedeniyle başbakanlıktan ayrılmak zorunda kaldı

Aynı zamanda Davud Han'ın kuzeni olan kral Muhammed Zahir Şah bir meşruti krallık denemesine girişti. Ama siyasi istikrarsızlığın yoğunlaşması üzerine Davud Han 17 Temmuz 1973 tarihinde kansız bir darbeyle iktidarı yeniden ele geçirdi. Monarşiyi kaldırarak, Afganistan Cumhuriyeti'ni kurdu, kendisi de devlet başkanı oldu. Solcu subaylarla Bayrak (Perçem) Partisi de bu darbeyi destekledi.

Afganistan Cumhuriyeti (1973-1978)

Amerika Birleşik Devletleri ve SSCB'ye bağımlılıktan kurtulmaya çalışan Davud Han, 1975 sonrası politikasında değişiklik yaptı. Sovyetler Birliği'nden açıkça uzaklaştı ve İslam ülkelerine yöneldi. Davud Han, solcu olmayan yöneticilere de görev vermeye ve Batı'yla iyi geçinme politikası izlemeye başladı. Gene toplumsal ve ekonomik reformlara girişti. Pakistan başbakanı Zülfikar Ali Butto ile, Peştu sorunuyla ilgili bir deneme anlaşması gerçekleştirdi. Davud Han'ın hazırladığı anayasa 1977 yılında Ayan Meclisince kabul edildi. Davud Han devlet başkanı sıfatıyla kendi aile çevresinden, yakınlarından, hatta devrik kraliyet ailesinin üyelerinden kurulu bir hükûmeti işbaşına getirdi.

Bunun üzerine 10 yıldır ayrı çalışan iki sol örgüt, Halk ve Bayrak partileri Davud Han'a karşı yeniden birleştiler. Komünist Perşem Partisi'nden Mir Ali Ekber Heybar'ın öldürülmesi üzerine ülke içinde komünistlerin Davud Han'a karşı başlattıkları muhalefet, 17 Nisan 1978 tarihinde yapılan cenaze töreni, hükûmet darbesinin başlangıcı oldu. Heybar'ın cenaze törenine 11 bin kişinin katılması Davud Han'ı endişelendirdi. Davud Han, hemen harekete geçerek aralarında Babrak Karmal ve Nur Muhammed Teraki'nin de bulunduğu komünist Halk ve Perçem liderlerini 24 Nisan'da hapsetti. Tutuklananlardan Halk kanadı lideri Hafızullah Amin'in ordu içindeki gücüne dayanarak gerçekleştirdiği darbeyle Davud Han devrildi, kendisi ve aile üyelerinin çoğu öldürüldü, 27 Nisan 1978 tarihinde Afganistan Demokratik Cumhuriyeti'nin kurulduğu ilan edildi.

Kaynakça

  1. ^ Rubin, Barnett. "DĀWŪD KHAN, MOḤAMMAD". Ehsan Yarshater (Ed.). Encyclopædia Iranica (Online sürümü bas.). ABD: Columbia Üniversitesi. 8 Aralık 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
Siyasi görevi
Önce gelen:
Muhammed Zahir Şah
(Afganistan Kralı olarak)
Afganistan Devlet Başkanı
1973-1978
Sonra gelen:
Nur Muhammed Terakki
Önce gelen:
Şah Mahmud Han
Afganistan Başbakanı
1953-1963
Sonra gelen:
Muhammed Yusuf

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Afganistan</span> Batı, Orta ve Güney Asyanın birleştiği yerde bulunan devlet

Afganistan ya da resmî adıyla Afganistan İslam Emirliği, Orta Asya'nın güneyinde denize kıyısı olmayan bir ülkedir. Doğu ve güneyde Pakistan; batıda İran; kuzeyde Türkmenistan, Özbekistan ve Tacikistan; kuzeydoğuda ise Çin ile komşudur. 652.000 km² yüz ölçümlü, kuzey ve güneydoğusunu düzlüklerin oluşturduğu dağlık bir ülkedir. Başkenti ve en büyük şehri Kâbil'dir. Yaklaşık 40 milyonluk nüfusunun çoğunluğunu Peştunlar, Tacikler, Hazaralar ve Özbekler oluşturur. Ülke, uluslararası alanda Afganistan İslam Cumhuriyeti olarak tanınmaktadır. ABD'nin Afganistan'dan çekilmesine akabinde gerçekleşen Taliban saldırıları ile 15 Ağustos 2021'de Taliban'ın başkent Kâbil'i ele geçirmesi sonucunda kurulmuş olup, yönetimin devri konusundaki tartışmalar ve görüşmeler devam etmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Hamid Karzai</span> Afganistanlı siyasetçi

Hamid Karzai Peştun asıllı Afgan siyasetçi. Afganistan eski devlet başkanıdır. Taliban sonrası ilk devlet başkanıdır. 2001-2004 yılları arasında halk tarafından desteklenen Karzai, 2004 seçimleri sonrası dönemde yönetimde yolsuzluğun artması, ülke çapında Taliban ve El-Kaide militanların tekrar güç kazanmasıyla birlikte hem Karzai'nin hükûmetine karşı hem de ülkenin geleceğine karşı bir şüphe ve güvensizlik ortamı oluştu. 2009 yılı Kasım ayında bir kez daha devlet başkanı seçilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Muhammed Rızâ Pehlevî</span> Pehlevi Hanedanından son İran şahı

Muhammed Rızâ Pehlevî, 1941'den, ülkesini terk ettiği 1979'a kadar tahtta kalan İran şahıdır. Batı yanlısı bir dış politika izleyen Pehlevi, İran'ın son Monarşik lideridir. Şehinşah ve Sayeh-eh-Hodah gibi imparatorluk unvanları vardır.

<span class="mw-page-title-main">Muhammed Necibullah</span> 1987-1992 yılları arasında Afganistan Demokratik Cumhuriyetinin devlet başkanı

Muhammed Necibullah Ahmedzai, 1987-1992 yılları arasında Afganistan Demokratik Cumhuriyeti'nin devlet başkanı.

Babrak Karmal, 1979-1986 yılları arasında Afganistan Demokratik Cumhuriyeti dönemi esnasında Afganistan'ın üçüncü devlet başkanıydı.

Ahmed Şah Mesud, "Penşir Aslanı" lakaplı Tacik kökenli Afgan askerî lider. Kabil'in kuzeyindeki Pençşir Vilayeti'nde bulunan Cangalak’ta Tacik kökenli bir ailede dünyaya geldi. Asker olan babası, Kral Zahir Şah’ın ordusunda albay olarak görev yapıyordu. Çocukluğunun büyük bölümü Kabil’de geçti. Ardından bir Fransız Lisesi olan İstiklal’e kaydoldu. Sonra Kabil Politeknik Okulu’nda mimarlık okudu. Ancak okulu bitirme şansı bulamadı. 1970'li yıllarda İslami harekete katıldı. Kabil Üniversitesi’nde öğretim görevlisi olan Burhaneddin Rabbani’den etkilendi. 1973 yılında İslami hareketin ileri gelenleri arasına katıldı. 1974 yılında diğer liderler gibi Kral Davud rejiminin baskıları sonucu Pakistan’a gitti. 1975 yılında Davud yönetimini devirmek için yeniden ülkesine döndü. Kendisinden istendiği gibi Penşir Vadisi’ndeki Roka Bölgesini ele geçirdi. Ancak ordunun müdahalesi sonucu yeniden Pakistan’a kaçtı. 1978 yılında Konar bölgesinde halkı komünistlere karşı silahlandırdı. 1979 yılında Penşir’e döndüğünde Sovyet işgaline karşı başlatılan cihadın ünlü komutanlarından biri oldu. Mesud, Sovyetlere karşı askeri başarıları ile ülke çapında ün salmaya başladı. Batılı gözlemciler Mesud’u “Yetenekli Stratejist” ve “Hindikuş’un Napolyon’u” diye tanımlıyorlardı. Sovyetler 10 yıl süren işgalleri sırasında 80 km uzunluğundaki Penşir Vadisi’ne girmeye çalıştılarsa da bunda başarılı olamadılar ve Şubat 1989'da Afganistan’dan geri çekildiler.

Hafızullah Emin Afganistan'daki sosyalist rejimin ikinci devlet başkanı.

<span class="mw-page-title-main">Muhammed Zahir Şah</span> Afganistan Kralı (1914-2007)

Muhammed Zahir Şah, 8 Kasım 1933'ten 17 Temmuz 1973'te tahttan indirilene kadar hüküm süren son Afganistan Kralıydı. 40 yıl boyunca görev yapan Zahir, 18. yüzyılda Durrani İmparatorluğu'nun kuruluşundan bu yana Afganistan'da en uzun süre görev yapan hükümdardı.

<span class="mw-page-title-main">Nur Muhammed Tereki</span> Afgan siyasetçi (1917-1979)

Nur Muhammed Tereki, Peştun asıllı Afgan siyasetçi. 1965-1979 arasında genel sekreterliğini yaptığı Afganistan Demokratik Halk Partisi'nin 1978'de düzenlediği darbeden sonra devlet başkanlığı yaptı (1978-1979).

<span class="mw-page-title-main">Kâbil</span> Afganistanın başkenti

Kâbil, Afganistan'ın başkenti ve en büyük şehri.

<span class="mw-page-title-main">Afganistan Cumhuriyeti</span>

Afganistan Cumhuriyeti, 1973-1978 yılları arasında varlığını sürdüren, tarihteki ilk Afgan cumhuriyetidir.

<span class="mw-page-title-main">Afganistan Krallığı</span> 1926-1973 yılları arasında Orta Asyada bir monarşi

Afganistan Krallığı, Güney ve Orta Asya'da 1926'da Afganistan Emirliği'nin halefi olarak kurulan bir anayasal monarşiydi. Tahta çıktıktan yedi yıl sonra ilk kralı Emanullah Han tarafından emirliğin krallığa dönüşümü ilan edildi. Monarşi, 1973 Afganistan Darbesi'yle birlikte sona erdi.

<span class="mw-page-title-main">Sevr Devrimi</span>

Sevr Devrimi, Afganistan Demokratik Halk Partisi tarafından, Afganistan Cumhuriyeti Devlet Başkanı Muhammed Davud Han'a karşı 27-28 Nisan 1978 tarihlerinde gerçekleştirilen devrim ve askerî darbe. Darbe sonucunda Muhammed Davud Han öldürüldü ve hükûmet devrildi. Oluşturulan devrim konseyinin başına geçen Nur Muhammed Terakki, kurulan Afganistan Demokratik Cumhuriyeti'nin devlet başkanı oldu. Yeni hükûmete karşı olan bazı kesimlerin ayaklanması sonrasında ülkede başlayan savaşa, hükûmetin çağrısı doğrultusunda Aralık 1979'da Sovyetler Birliği de askerî müdahalede bulundu.

<span class="mw-page-title-main">Afganistan Savaşı (1978-günümüz)</span>

Afganistan Savaşı, Afganistan Demokratik Halk Partisi'nin 27-28 Nisan 1978'de gerçekleştirdiği Sevr Devrimi ile Afganistan Cumhuriyeti'nin yıkılıp Afganistan Demokratik Cumhuriyeti'nin kurulması sonrasında, kurulan hükûmete karşı olan kesimin ayaklanmasıyla başlayan ve devam eden iç savaş. Savaşın evreleri şunlardır:

<span class="mw-page-title-main">Afganistan Demokratik Cumhuriyeti</span> Ülke

Afganistan, resmi adı Afganistan Demokratik Cumhuriyeti, 1987'den sonra Afganistan Cumhuriyeti, Afganistan'da 1978-1992 yılları arasında, sosyalist Afganistan Demokratik Halk Partisi'nin (ADHP) yönetimde olduğu dönemi kapsar.

<span class="mw-page-title-main">Sovyet güçlerinin Afganistan'dan çekilmesi</span>

Sovyet muharip kuvvetlerinin; Afganistan'a gerçekleştirdiği askerî müdahalede yaşadığı mağlubiyet sonucu Afganistan'dan nihai çekilmesi 15 Mayıs 1988'de başlamış ve tamamen çekilmesi 15 Şubat 1989'da Kıdemli Orgeneral Boris Gromov liderliğinde sona ermiştir.

Bu makale Afganistan'daki siyasi partileri listeler.

<span class="mw-page-title-main">Afganistan'da kadın</span> Afganistanda kadın haklarına genel bakış

Afganistan'da kadın hakları tarih boyunca çeşitlilik göstermiştir. 1964'teki Afganistan anayasasıyla kadınlar resmen eşitlik kazandı. Ancak bu haklar, 1990'larda ortaya çıkan iç savaş sırasında Taliban gibi farklı geçici yöneticiler tarafından kadınların elinden alındı. Özellikle Taliban yönetimi sırasında kadınlar, özellikle sivil özgürlükler açısından çok az özgürlüğe sahip olmuş ya da bu haklardan tamamen mahrum kalmıştır. 2001 sonlarında Taliban rejiminin kaldırılmasıyla Afganistan İslam Cumhuriyeti'nde kadın hakları kademeli olarak iyileştirildi ve büyük ölçüde 1964'teki anayasaya dayanan 2004 anayasasında kadınlar bir kez daha hukuken erkeklerle eşit oldu. Bununla birlikte özellikle de kırsal kesimde yaşayan ve uluslararası endişe yaratmaya devam eden kadınlara yönelik gerici bir bakış açısından ötürü hakları hâlâ belli değildir. Taliban 2021'de Afganistan'ın çoğunu kontrol altına aldığında ise ülkedeki kadınların geleceğiyle ilgili endişeler arttı.

<span class="mw-page-title-main">Afganistan başbakanı</span> Afganistan İslam Emirliğinin hükûmet başkanı

Afganistan başbakanı, resmi adıyla Afganistan İslam Emirliği başbakanı, Afganistan'ın hükûmet başkanıdır.

Afganistan ve Pakistan birbirleriyle sınır komşusudur ve her ikisi de Güney Asya Bölgesel İşbirliği Teşkilatı üyesidir. İki ülke arasındaki ilişkiler, Pakistan'ın bağımsızlığını kazandığı ve Afganistan'ın Pakistan'ın BM'ye kabulüne karşı oy kullanan tek ülke olduğu 1947'den beri gergin durumda. Afganistan, doğmakta olan Pakistan'daki ayrılıkçı hareketleri derhal silahlandırdı ve Pakistan topraklarının büyük bir bölümü üzerinde irredantist iddialarda bulundu; bu da iki ülke arasında normalleştirilmiş bağların ortaya çıkmasını engelledi. Afganistan'daki Savaş ve bu savaşın başlangıcından bu yana Pakistan'a sığınan milyonlarca Afgan mülteci, su hakları, Hindistan ve Afganistan'ın büyüyen ilişkileri ile ilgili çeşitli konularda daha fazla gerilim ortaya çıktı.