Muhafazakâr Parti (Birleşik Krallık)
Muhafazakâr Parti (Birleşik Krallık) Conservative and Unionist Party | |
|---|---|
 | |
| Lider | Rishi Sunak |
| Genel başkan | Richard Fuller |
| Slogan(lar) | Net Plan, Cesur Eylem, Güvenli Gelecek (2024) |
| Kuruluş tarihi | 1834 |
| Önceli | Tory Partisi |
| Merkez | Conservative Campaign Headquarters, 30 Millbank, Londra |
| Gençlik kolu | Muhafazakâr Gençlik |
| Üyelik (2022) |  172,437[1] |
| İdeoloji | |
| Siyasi pozisyon | Merkez sağ[9] ve Sağ[10] |
| Uluslararası üyelik | Uluslararası Demokrat Birliği |
| Resmî renkler | Koyu gök mavisi |
| Avam Kamarası | 121 / 650 |
| Lordlar Kamarası | 273 / 790 |
| Londra Meclisi | 8 / 25 |
| İskoçya Parlamentosu | 31 / 129 |
| Galler Ulusal Meclisi | 16 / 60 |
| İnternet sitesi | |
 Birleşik Krallık | |
Muhafazakâr Parti (İngilizce; Conservative Party), resmî adı Muhafazakâr ve Birlikçi Parti (Conservative and Unionist Party), Tory'ler olarak da bilinirler,
İşçi Partisi ile birlikte Birleşik Krallık'taki iki ana siyasi partiden biridir. Son olarak 2010'dan 2024'e kadar iktidarda kalmıştır. Parti, siyasi yelpazenin merkez sağında ile sağ kanadında yer almaktadır. Tek uluslu muhafazakârlar, Thatchercılar ve geleneksel muhafazakârlar dahil olmak üzere çeşitli ideolojik grupları kapsar. Parti, kıdemli Muhafazakâr figürlerin parti politikasını tanıttığı yıllık Muhafazakâr Parti Konferansı'nı düzenler.
Muhafazakâr Parti, 1834'te Muhafazakâr Parti'den kuruldu ve Liberal Parti ile birlikte 19. yüzyıldaki iki baskın siyasi partiden biriydi. Benjamin Disraeli yönetiminde, Britanya İmparatorluğu'nun zirvesindeyken siyasette önemli bir rol oynadı. 1912'de Liberal Birlikçi Parti, Muhafazakâr ve Birlikçi Parti'yi oluşturmak için partiyle birleşti. 1920'lerden bu yana İşçi Partisi, Muhafazakârların başlıca rakibi olarak ortaya çıktı ve Muhafazakâr-İşçi siyasi rekabeti, son yüzyıldır modern İngiliz siyasetini şekillendirdi.
Parti, tarihsel olarak korumacılığı savunmasına rağmen, 1980'lerden beri serbest piyasaları destekleyen, düzenlemeden arındırma, özelleştirme ve piyasalaştırma gibi liberal ekonomik politikaları genel olarak benimsemiştir. Parti, Birleşik İrlanda'nın yanı sıra İskoç ve Galler bağımsızlığına karşı çıkan İngiliz birlikçisidir ve devralmaya karşı çıkmıştır. Tarihsel olarak, parti Britanya İmparatorluğu'nun devamını ve sürdürülmesini desteklemiştir. Parti, Avrupa Birliği'ne (AB) karşı çeşitli yaklaşımlar benimsemiştir; AB içindeki Avro-şüphecisi ve giderek daha az ölçüde Avrupa yanlısı fraksiyonlar vardır. Tarihsel olarak, parti bir zamanlar sosyal olarak muhafazakar bir yaklaşım benimsemiştir ve partinin birkaç fraksiyonu için de bu şekilde kalmıştır. Partinin diğer fraksiyonlarındaki sosyal politika o zamandan beri daha liberal hale gelmiştir. Savunma politikasında, bağımsız bir nükleer silah programını ve NATO üyeliğine bağlılığı desteklemektedir.
Modern İngiliz siyasi tarihinin büyük bölümünde, Birleşik Krallık geniş bir kentsel-kırsal siyasi bölünme sergiledi ; Muhafazakar Parti'nin oy ve mali destek tabanı tarihsel olarak öncelikle ev sahipleri, işletme sahipleri, çiftçiler, emlak geliştiricileri ve orta sınıf seçmenlerden oluşuyordu, özellikle İngiltere'nin kırsal ve banliyö bölgelerinde. Ancak, 2016'daki AB referandumundan bu yana Muhafazakarlar aynı zamanda geleneksel İşçi Partisi kalelerinden gelen işçi sınıfı seçmenlerini de hedef aldılar. Muhafazakarların 20. yüzyıl boyunca İngiliz siyasetindeki hakimiyeti, 65 ardışık olmayan yıl boyunca iktidarda kalmaları ve 2010'larda yeniden ortaya çıkmaları, onları Batı dünyasının en başarılı siyasi partilerinden biri haline getirdi.
Tarihçe
Muhafazakâr Parti büyük ölçüde eski Tory Partisi'nin uzantısı olarak kuruldu. Tory Partisi'nin üyeleri 1832'de çıkarılan Reform Yasası'nın ardından muhafazakâr dernekler kurmaya başladılar. İlk muhafazakâr hükûmeti kuran Sir Robert Peel, Tamworth Manifestosu'nda (1834) programını ortaya koyarak yolsuzluklarla mücadelenin, düzenin korunmasının ve düzenli bir vergilendirme sisteminin önemini vurguladı, ayrıca toprak sahiplerinin, tüccar ve sanayicilerin çıkarlarının özenle korunacağı belirtti. 1846'da Tahıl Yasası'nın kaldırılması konusunda partide çıkan anlaşmazlık Muhafazakâr hükûmetin düşmesine yol açtı. Bu tarihten başlayarak 1915'te Liberal-Muhafazakâr koalisyon hükûmetinin kurulmasına değin siyasi iktidar Muhafazakârlarla Liberaller arasında el değiştirdi.
Muhafazakâr Parti 1868'de ve 1874-1880 arasında başbakanlık yapan Benjamin Disraeli tarafından yeniden örgütlendi. Disraeli 1870'te Merkezi Büro'yu kurarak parti örgütlerinin birleştirilmesini ve partinin güçlenmesini sağladı. Ayrıca uyguladığı toplumsal reformları etkili bir dış politikayla birleştirerek parti ilkelerinin ve çizgisinin yerleşmesinde önemli rol oynadı. Parti 1886'da İrlanda'ya yönetsel özerklik verilmesi planına karşı çıkan Liberallerin koruduğu Liberal Birlikçilerle işbirliğine girişerek daha da güçlendi. Sonraki 20 yıl boyunca üç yıl dışında iktidarı elinde tutan parti, gümrük politikası konusundaki anlaşmazlığın ardından 1906 seçimlerinde büyük bir yenilgiye uğradı.
Mayıs 1915'te katıldığı koalisyon hükûmetinden 1922'de çekilerek rahat çoğunlukla iktidara gelen Muhafazakâr Parti, iki dünya savaşı arasındaki dönemde 1924 ve 1929-1931 yılları dışında iktidarda kaldı. II. Dünya Savaşı sırasında Winston Churchill'in savaş kabinesinde çoğunluğu Muhafazakârlar oluşturdu. Ama parti 1945 genel seçimlerinde, uzun süredir ülkenin ikinci büyük partisi durumundaki İşçi Partisi karşısında ağır bir yenilgiye uğradı. 1940'ların sonunda ise toparlanarak 1951'de yeniden iktidara geldi. 1955 ve 1959 seçimlerinde artan çoğunluk elde etti. 1964'ten sonra iktidar İşçi Partisi'yle Muhafazakârlar arasında el değiştirdi. 1975'te Margaret Thatcher sağ kanadın desteğiyle partinin liderliğine seçildi. Böylece büyük İngiliz partilerinin birinde ilk kez bir kadın parti önderliğini üstlendi. Thatcher daha sonra Mayıs 1979 seçimlerini de kazanarak Avrupa'nın seçimle gelen ilk kadın başbakanı oldu.
Muhafazakârlar 1983 seçimlerinde Parlamento'da büyük çoğunluk sağladı. Muhalefet oylarının İşçi Partisi ile Sosyal Demokrat-Liberal ittifak arasında bölünmesi ve Thatcher'ın Falkland Savaşı'nda elde ettiği başarı bu sonucu hazırlayan en önemli etkenlerdi. Parti 11 Haziran 1987'de yapılan seçimde 311 sandalye elde ederek parlamentoda çoğunluğunu korudu. Muhafazakâr Parti'nin art arda üç seçim kazanmasına rağmen, Thatcher, parti içindeki desteğinin azalması üzerine Kasım 1990'da liderlikten çekildi, yerine John Major seçildi. Muhafazakâr Parti John Major'un liderliğinde girdiği 1992 genel seçimlerinden de iktidar olarak çıktı.
John Major hükûmetinin Sterlin'i spekülasyonlardan korumak için Avrupa Kur Mekanizmasından (ERM) çıkararak, devalue etme kararı 16 Eylül 1992'de Kara Çarşamba olarak adlandırılan krize neden oldu. Bu karar, işsizlik oranında büyük bir artışa yol açtı. 1997'deki genel seçimlerde, etkili bir seçim kampanyası yürüten İşçi Partisi'nin tarihindeki en büyük zaferlerinden birini kazandı, Muhafazakâr Parti de 18 yıl aradan sonra muhalefete düştü. 2010 yılındaki seçimlerde David Cameron'la muhafazakâr parti birinci parti çıktı. Liberallerle koalisyon hükûmetini kurarak tekrar iktidara geçti. 2016 yılında Birleşik Krallık'ın Avrupa Birliği üyeliği referandumu sonrasında David Cameron istifa etti ve parti başkanlığı ile başbakanlık görevine Theresa May geçti.
Brexit müzakerelerinde elini güçlendirmek için Avam Kamarası'ndaki sandalye sayısını arttırmayı amaçlayan Theresa May’in yönlendirmesiyle Nisan 2017’de erken seçim kararı alındı. 8 Haziran 2017’de yapılan seçimlerin sonucunda Muhafazakâr Parti sandıktan 1. parti olarak çıksa da parlamentodaki çoğunluğunu kaybetti. Seçim sonunda hükûmet kurabilmek için yeterli sandalyeye sahip olmayan Muhafazakâr Parti, görüşmeler sonrasında Kuzey İrlanda merkezli Demokratik Birlik Partisi (DUP) ile anlaşarak azınlık hükûmeti kurdu.
Seçim sonuçları
| Seçim | Oy | % | Sandalye | Seçim sonucu |
|---|---|---|---|---|
| 1835 | 261,269 | 40.8% | 273 / 658 | Whig çoğunluk |
| 1837 | 379,694 | 48.3% | 314 / 658 | Whig çoğunluk |
| 1841 | 379,694 | 56.9% | 367 / 658 | Muhafazakâr çoğunluk |
| 1847 | 205,481 | 42.7% | 325 / 656 | Whig çoğunluk |
| 1852 | 311,481 | 41.9% | 330 / 654 | Muhafazakâr çoğunluk |
| 1857 | 239,712 | 34.0% | 264 / 654 | Whig çoğunluk |
| 1859 | 193,232 | 34.3% | 298 / 654 | Whig çoğunluk |
| 1865 | 346,035 | 40.5% | 289 / 658 | Liberal çoğunluk |
| 1868 | 903,318 | 38.4% | 271 / 658 | Liberal çoğunluk |
| 1874 | 1,091,708 | 44.3% | 350 / 652 | Muhafazakâr çoğunluk |
| 1880 | 1,462,351 | 42.5% | 237 / 652 | Liberal çoğunluk |
| 1885 | 2,020,927 | 43.5% | 247 / 670 | Liberal çoğunluk |
| 1886 | 1,520,886 | 51.1% | 394 / 670 | Muhafazakâr–Liberal Birlikçi çoğunluk |
| 1892 | 2,159,150 | 47.0% | 313 / 670 | Liberal çoğunluk |
| 1895 | 1,894,772 | 49.0% | 411 / 670 | Muhafazakâr–Liberal Birlikçi çoğunluk |
| 1900 | 1,767,958 | 50.3% | 402 / 670 | Muhafazakâr–Liberal Birlikçi çoğunluk |
| 1906 | 2,422,071 | 43.4% | 156 / 670 | Liberal çoğunluk |
| Ocak 1910 | 3,104,407 | 46.8% | 272 / 670 | Liberal azınlık |
| Aralık 1910 | 2,420,169 | 46.6% | 271 / 670 | Liberal azınlık |
| 1918 | 3,472,738 | 33.3% | 332 / 707 | Koalisyon çoğunluk |
| 1922 | 5,294,465 | 38.5% | 344 / 615 | Muhafazakâr çoğunluk |
| 1923 | 5,286,159 | 38.0% | 258 / 625 | İşçi azınlık |
| 1924 | 7,418,983 | 46.8% | 412 / 615 | Muhafazakâr çoğunluk |
| 1929 | 8,252,527 | 38.1% | 260 / 615 | İşçi azınlık |
| 1931 | 11,377,022 | 55.0% | 470 / 615 | Ulusal Hükûmet |
| 1935 | 10,025,083 | 47.8% | 386 / 615 | Ulusal Hükûmet |
| 1945 | 8,716,211 | 36.2% | 197 / 640 | İşçi çoğunluk |
| 1950 | 11,507,061 | 40.0% | 282 / 625 | İşçi çoğunluk |
| 1951 | 13,724,418 | 48.0% | 321 / 625 | Muhafazakâr çoğunluk |
| 1955 | 13,310,891 | 49.7% | 345 / 630 | Muhafazakâr çoğunluk |
| 1959 | 13,750,875 | 49.4% | 365 / 630 | Muhafazakâr çoğunluk |
| 1964 | 12,002,642 | 43.4% | 304 / 630 | İşçi çoğunluk |
| 1966 | 11,418,455 | 41.9% | 253 / 630 | İşçi çoğunluk |
| 1970 | 13,145,123 | 46.4% | 330 / 630 | Muhafazakâr çoğunluk |
| Şubat 1974 | 11,872,180 | 37.9% | 297 / 635 | İşçi çoğunluk |
| Ekim 1974 | 10,462,565 | 35.8% | 277 / 635 | İşçi çoğunluk |
| 1979 | 13,697,923 | 43.9% | 339 / 635 | Muhafazakâr çoğunluk |
| 1983 | 13,012,316 | 42.4% | 397 / 650 | Muhafazakâr çoğunluk |
| 1987 | 13,760,935 | 42.2% | 376 / 650 | Muhafazakâr çoğunluk |
| 1992 | 14,093,007 | 41.9% | 336 / 651 | Muhafazakâr çoğunluk |
| 1997 | 9,600,943 | 30.7% | 165 / 659 | İşçi çoğunluk |
| 2001 | 8,357,615 | 31.7% | 166 / 659 | İşçi çoğunluk |
| 2005 | 8,785,941 | 32.4% | 198 / 646 | İşçi çoğunluk |
| 2010 | 10,704,647 | 36.1% | 306 / 650 | Muhafazakâr–Liberal Demokratlar Koalisyonu |
| 2015 | 11,334,920 | 36.9% | 330 / 650 | Muhafazakâr çoğunluk |
| 2017 | 13,632,914 | 42.3% | 317 / 650 | Muhafazakâr azınlık |
| 2019 | 13,966,451 | 43.6% | 365 / 650 | Muhafazakâr çoğunluk |
| 2024 | 6,814,469 | 23.7% | 121 / 650 | İşçi çoğunluk |
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ Wheeler, Brian (5 Eylül 2022). "Tory membership figure revealed". BBC News. 5 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2022.
- ^ "Capping welfare and working to control immigration". Conservative and Unionist Party. 9 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Temmuz 2016.
- ^ [2]
- ^ Bale, Tim (2011). The Conservative Party: From Thatcher to Cameron. p. 145.
- ^ [4]
- ^ Falkenbach, Michelle; Greer, Scott (7 Eylül 2021). The Populist Radical Right and Health
National Policies and Global Trends. Switzerland: Springer International Publishing. s. 143. ISBN 9783030707095. - ^ Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi;Reuters, October 2019isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: ) - ^ Vries, Catherine; Hobolt, Sara; Proksch, Sven-Oliver; Slapin, Jonathan (2021). Foundations of European Politics A Comparative Approach. United Kingdom: Oxford University Press. s. 145. ISBN 9780198831303.
- ^ [6][7][8]
- ^ Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi;accuisimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: )
