İçeriğe atla

Mozdok

Kontrol Edilmiş
Mozdok
Моздок
Мæздæг
Şehir
Mozdok şehri
Mozdok İstasyonu
Mozdok bayrağı
Bayrak
Mozdok arması
Arma
Rusya üzerinde Mozdok
Mozdok
Mozdok
Mozdok'un Rusya'daki konumu
Ülke Rusya
Federal bölgeKuzey Kafkasya
Federal bölüm Kuzey Osetya-Alanya
RayonMozdok
İdare
 • Belediye başkanıTaymuraz Burayev
Yüzölçümü
 • Toplam17.5 km²
Nüfus
 (2010)
 • Toplam38.768
Zaman dilimiUTC+03.00 (MZD)

Mozdok (Rusça: Моздо́к; Osetçe: Мæздæг), Rusya'nın Kuzey Osetya-Alanya Cumhuriyeti'ne bağlı Mozdok rayonunun merkezi olan şehirdir. Terek Nehri'nin sol kıyısında yer almaktadır. Yüzölçümü 17,5 km² olan şehrin nüfusu 2010 yılı itibarı ile 38.768'dir.[1]

Etimoloji

İsminin kökeni Kabardeyce'dir ve “Kör Orman” anlamına gelmektedir.[2]

Tarih

II. Katerina döneminde Rus ordusu Çerkes topraklarına girmeye başladı ve Çerkesya'yı hızla ele geçirmek için kaleler inşa etti. 1763'te Rusya, Doğu Çerkesya'nın Mezdeug köyünü ilhak etti ve kale olarak kullandı. Kozak aileleri Mozdok çevresine yerleştirildi. Rus-Çerkes Savaşı'nın başlangıcı bu olay olarak kabul edilir.[2]

1764'te Kabardey liderlerin kalenin yıkılması talepleri Rus hükümetince cevapsız bırakıldı. Takip eden yıllarda, Kabardeyler kasabayı kuşatmaya çalışsalar da geri çekilmek zorunda kaldılar. Mozdok'un kurulmasıyla Rus yetkilileri Oset, Gürcü, Ermeni ve diğer Hristiyan grupların kasabaya yerleşmesi için teşviklerde bulundular. Kısa sürede Mozdok, Kizlyar'a bir tahkimat hattıyla bağlı olan önemli bir Rus karakolu oldu ve yerel ticaretin, etnik çeşitliliğin ve Rus-Kafkas etkileşiminin merkezi haline geldi. 1789'da nüfusun %55,6'sı Ermeni ve Gürcüydü. Özellikle 1820'lerde Rus komutan Yermolov, Gürcü askerî yolu bölgesinden Kabardeyleri çıkarıp oraya Osetleri yerleştirmeye başladığında Oset yerleşimi arttı.[2]

Mozdok'tan güneye doğru ilerleyen Rusya, Daryal Boğazı sayesinde Doğu Gürcistan ile kara bağlantısı kurdu. Mozdok, 1784 yılında kurulan Vladikavkaz'ın yerini almasına kadar Gürcü askerî yolu'nun kuzey terminali olarak kaldı. Rus İmparatorluğu döneminde, kasaba Terek Oblastı'nın Mozdoksky Otdel'in idari başkentiydi. 19. yüzyılın başlarında, Digorya'daki Müslüman Oset aileleri Mozdok'a yerleşerek bugün hala var olan bir Müslüman Digor topluluğu kurdu.

Dubinin Kardeşler, 1823 yılında Mozdok'ta dünyanın ilk petrol rafineri cihazını icat ettiler.[3]

23 Ağustos 1942'de, Mavi Durum harekâtı sırasında Alman birlikleri tarafından ele geçirildi. 3 Ocak 1943'te Kızıl Ordu tarafından geri alındı.

Haziran 2003'te, bir intihar bombacısı, Rus hava kuvvetleri personeliyle dolu bir otobüse aracıyla çarptı.[4] 1 Ağustos 2003'te, şehirdeki bir askeri hastane, kamyon bombası kullanan bir intihar bombacısı tarafından hedef alındı. Bina büyük ölçüde hasar gördü ve patlamada elliden fazla kişi hayatını kaybetti. Bu saldırılar, İkinci Çeçen Savaşı'nın başlangıcından bu yana Mozdok'taki Rus tesislerine yönelik bir dizi saldırıdan ikisidir.

İdari ve belediye durumu

İdari bölümler çerçevesinde Mozdok, Mozdoksky İlçesi'nin idari merkezidir. Mozdok Şehri, Mozdoksky Belediye Bölgesi'ne bağlı Mozdokskoye Kentsel Yerleşimi olarak dâhil edilmiştir.[5]

Kültür

Mozdok'taki Bölgesel Araştırmalar Müzesi'nde Mozdok'un tarihiyle ilgili çeşitli sergiler ve eserler bulunmaktadır.

Demografi

2002 yılı itibarıyla Mozdok'un etnik yapısı şöyledir:

Askerî

Şehrin yakınında bir hava üssü bulunuyor. 1961'den 1998'e kadar, Tupolev Tu-95 tipi uçakları kullanan Uzun Menzilli Havacılık'ın 182. Ağır Bombardıman Havacılık Alayı burada konuşlanmıştı.[6] Hava üssü, Birinci Çeçen Savaşı, İkinci Çeçen Savaşı ve Rus-Gürcü Savaşı sırasında askeri operasyonlara destek sağlamak için kullanılmıştır. Haziran 2003'te, Mozdok-Prokhladnoye otoyolunda kadın bir intihar bombacısı, hava üssünde çalışan pilotları ve diğer personelleri taşıyan bir otobüse saldırmış, yaklaşık 15 kişiyi öldürmüş ve 12 kişiyi yaralamıştır.[7]

Kaynakça

Wikimedia Commons'ta Mozdok ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.
  1. ^ a b ""Всероссийская перепись населения 2010 года. Том 1"". Federal Devlet İstatistik Servisi (Rusça). Moskova. 2012. 25 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Temmuz 2018. 
  2. ^ a b c Barrett, Thomas M. (1999). At the edge of empire: the Terek Cossacks and the North Caucasus frontier, 1700-1860. Boulder, CO: Westview Press. ISBN 978-0-8133-3671-8. 
  3. ^ "НЕЧЕТКО-МНОЖЕСТВЕННЫЙ ПОДХОД К АНАЛИЗУ ОЦЕНКИ РИСКОВ В НЕФТЯНОЙ ОТРАСЛИ". ЭКОНОМИЧЕСКИЕ НАУКИ (225). 31 Ağustos 2023. doi:10.14451/1.225.77. ISSN 2072-0858. 
  4. ^ "Russia's suicide bomb nightmare" (İngilizce). 6 Şubat 2004. 9 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Temmuz 2024. 
  5. ^ Christen, Louis; Yilmaz, Omer F.; Nuccio, Scott; Wu, Xiaoxia; Fazal, Irfan; Willner, Alan E.; Langrock, Carsten; Fejer, Martin M. (13 Şubat 2009). "Tunable 105 ns optical delay for 80 Gb/s RZ-DQPSK, 40 Gb/s RZ-DPSK, and 40 Gb/s RZ-OOK signals using wavelength conversion and chromatic dispersion". Optics Letters. 34 (4): 542. doi:10.1364/ol.34.000542. ISSN 0146-9592. 
  6. ^ "1988 IEEE PES Summer Meeting". IEEE Power Engineering Review. PER-7 (9): 13-13. Eylül 1987. doi:10.1109/mper.1987.5527394. ISSN 0272-1724. 
  7. ^ Khataev, Igor E.; Margieva, Manana Sh. (25 Mart 2022). "Study by Law Students of Preventive Means of Interdisciplinary Criminological and Criminal Law Interaction in the Application of Criminal Law Measures". Vestnik of North Ossetian State University: 142-150. doi:10.29025/1994-7720-2022-1-142-150. ISSN 1994-7720. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Çerkesler</span> Kafkas halkı

Çerkesler ya da Adigeler, Kuzey Kafkasya'da, tarihi Çerkesya'nın yerli halkı olan etnik grup. Rus İmparatorluğu tarafından işlenen Çerkes Soykırımı'nın sonucunda Çerkeslerin çoğu öldürülmüş, kalanlar ise Osmanlı topraklarına sürülmüştür. Çerkesler Çerkesçe konuşur ve neredeyse tamamı Sünni Müslümandır. Çerkesya eski zamanlardan beri istilalara maruz kalmıştır; izole edilmiş arazisi, bitmeyen savaşlarla birlikte Çerkes ulusal kimliğini büyük ölçüde etkilemiştir. Çerkes bayrağı Çerkeslerin millî bayrağıdır ve yeşil zemin üzerinde dokuzu yay, üçü yatay şekilde on iki altunî yıldız ve üç çapraz oktan oluşur.

<span class="mw-page-title-main">Kabardeyce</span> Türkiye, Ürdün, İsrail ve Rusyada konuşulan bir Kuzeybatı Kafkas dili

Kabardeyce, Kabardey Çerkesçesi veya Doğu Çerkesçesi, çoğunluğu Kabartay-Balkarya'da yaşayan Kabardeylerin ve Besleneylerin konuştuğu Çerkes dilleri grubundan bir dildir. Adigece ile karşılıklı anlaşılabilirlik düzeyi yüksektir. Kabardeyce, Rusya'ya bağlı Kabardey-Balkar ve Karaçay-Çerkes cumhuriyetlerinde kullanılan resmî diller arasındadır. Bunun dışında Suriye, Ürdün, Türkiye ve Rusya'daki Krasnodar ve Stavropol Kraylarında konuşulmaktadır. Kabardeyceyi 1 milyon civarında insanın konuştuğu tahmin edilmektedir. Kabardeyce 1924 öncesinde Arap alfabesini, 1924-1936 arası Latin alfabesini kullanmıştır. 1936'dan beri Kiril alfabesini kullanmaktadır. Kaberdeyce, diğer tüm Kuzeybatı Kafkas dilleri gibi karışık bir dilbilgisi sistemine sahiptir. Kabardeycenin dört ana lehçesi vardır.

<span class="mw-page-title-main">Kabardino-Balkarya</span> Rusya Federasyonundaki özerk cumhuriyet

Kabardino-Balkarya Cumhuriyeti ya da Kabardino-Balkarya, Rusya'nın 8 bölgesinden (okrug), 7 bölgeyi (region) içeren Kuzey Kafkasya Federal Bölgesi'nde (okrug), "etnik adlar taşıyan" çokuluslu cumhuriyetlerinden biridir.

<span class="mw-page-title-main">Çerkesya</span> Kuzeybatı Kafkasyada Adige kabilelerinin birleşmesi ile kurulmuş eski bir devlet

Çerkesya, günümüzde Rusya sınırlarında kalan Kuzeybatı Kafkasya'da var olmuş tarihî ülke ve bölge. Rus-Çerkes Savaşı sonucunda Çerkesya yıkılmış ve Çerkes nüfusunun %75-90'ı topluca katledilmiş, kalan Çerkeslerin büyük kısmı da Osmanlı topraklarına sürülmüştür.

<span class="mw-page-title-main">İnguşetya</span> Rusyaya bağlı federe cumhuriyet

İnguşetya, İnguşya ya da resmî adıyla İnguşetya Cumhuriyeti Kuzey Kafkasya’da, Rusya Federasyonu’na bağlı federe cumhuriyet. Kuzey Kafkasya Federal Bölgesi’ne dâhil olan İnguşetya’nın güney sınırı; Rusya Federasyonu’nun Gürcistan sınırının parçasıdır. Doğusunda Rusya’nın özerk cumhuriyetlerinden Çeçenya; batısında ise yine aynı statüdeki cumhuriyetlerden Kuzey Osetya-Alanya bulunur.

<span class="mw-page-title-main">Karaçay-Çerkesya</span> Rusyada bir cumhuriyet

Karaçay-Çerkes Cumhuriyeti; Kuzey Kafkasya'da bulunan, Rusya üyesi bir cumhuriyettir. Yüzölçümü 14.100 km²'dir. Başkenti Çerkessk olup, ikinci büyük kenti de Karaçayevsk'tir.

<span class="mw-page-title-main">Kafkasya halkları</span>

Kafkasya halkları, Kafkasya'da yaşayan halklar. Bu halklar, coğrafi olarak Kuzey Kafkasya halkları ve Güney Kafkasya halkları biçiminde adlandırılırlar. Etnik açıdan, özellikle dil açısından da Kafkasya yerlileri, Hint-Avrupa kökenliler ve Türk asıllı halklar biçiminde üç öbeğe ayrılırlar.

<span class="mw-page-title-main">Mzımta Irmağı</span>

Mzımta Irmağı, Rusya'ya bağlı Krasnodar Krayı içindeki Soçi metropoliten alanı içinde ırmak. Kafkas sıradağlarında 2.980 m yüksekliğindeki bir yerden doğar ve batıya doğru akarak Karadeniz'e dökülür. Uzunluğu 89 km, havzası 885 km²'dir.

<span class="mw-page-title-main">Kabardeyler</span> Çerkes boyu

Kabardeyler veya Kabartaylar, Kuzey Kafkasya'nın yerlisi olan Çerkesleri oluşturan 12 boydan biridir. Rusya içindeki özerk Kabardey-Balkarya Cumhuriyeti'ne adını veren halklardan biridir. Nüfuslarının bir kısmı başta Kabartay-Balkar Cumhuriyeti olmak üzere Kuzey Kafkasya ve Rusya Federasyonu içinde olmakla birlikte, büyük bir kısmı 19. yüzyıl sonunda yaşanan soykırım ve sonrasındaki Büyük Çerkes Sürgünü ile birlikte diyasporada yaşamaktadır. Türkiye, Mısır, Suriye ve Ürdün gibi Orta Doğu ülkeleri diyaspora Kabardeylerinin yoğunluk kazandığı yerler olmakla birlikte Avrupa ve Kuzey Amerika'da da önemli sayıda Kabardey nüfusu bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Çerkessk</span> Karaçay-Çerkezyada bir şehir

Çerkessk, Rusya Federasyonu üyesi Karaçay-Çerkes Cumhuriyeti'nin başkenti.

<span class="mw-page-title-main">Rus-Çerkes Savaşı</span> Ruslar ve Kafkaslar, özellikle Çerkesler arasında yaşanan ve soykırımla sonlanan savaş

Rus-Çerkes Savaşı, 17 Temmuz 1763'te (E.U.) Rusya'nın Çerkesya'da hak iddia etmesi ve Çerkeslerin bunu reddetmesi ile başlayan, 21 Mayıs 1864'te (E.U.) son Çerkes ordusunun mağlup edilmesiyle sona eren askerî mücadele. Savaş 101 yıl sürmesi sebebiyle hem Rusya hem de Çerkesya tarihindeki en uzun savaştı.

<span class="mw-page-title-main">Kuzey Kafkasya halkları</span> gizlilik

Kuzey Kafkasya halkları, Çarlık Rusyası döneminde Kuzey Kafkasya’da yaşarlarken Kafkas-Rus Savaşında yenilmeleri üzerine 1864 Çerkes Sürgünü'nde Osmanlı İmparatorluğu topraklarına sürülüp tehcir ettirilen ve bugün diaspora olarak Türkiye, Suriye ve Irak gibi ülkelerde yaşayan Adığe ve Adığe olmayan Kuzey Kafkas halklarına Türkiye ve Ortadoğu'da verilen ortak ad. Çerkeslerin baskın unsurunu oluşturan Adığeler dışında ayrıca Kuzeybatı Kafkas dillerini konuşan Ubıhlar, Abazalar, Abhazlar; İran dillerini konuşan Osetler; Türk dillerini konuşan Karaçaylar, Balkarlar; Kuzeydoğu Kafkas dillerini konuşan Çeçenler, İnguşlar ve Dağıstan halkları da bu tanımlamaya girer. Sünni Müslümandırlar. Karaçaylar, Balkarlar ve Adığeler Hanefi mezhebinden, İnguşlar, Çeçenler ve Dağıstanlılar ise ağırlıklı olarak Şafii mezhebindendir. Türkiye'deki Çerkeslerin 893 köy-kasabası bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Irak'taki Kuzey Kafkasyalılar</span>

Irak'taki Kuzey Kafkasyalılar, Çerkesler, Çeçenler ve Dağıstanlılar da dahil olmak üzere Irak'ta yaşayan Kuzey Kafkasya kökenli insanlardır.

Kanjal Savaşı; 1708'de Prens Kurğoko önderliğindeki Kabardey Çerkeslerinin, Kırım Tatarları ve Türklerden oluşan Kırım Hanı Kaplan Giray'in birliklerini mağlup ettiği bir savaş. 2013 yılında, Rusya Bilimler Akademisi Tarih Enstitüsü, Kanjal Savaşı'nın "Çerkes ve Osetlerin ulusal tarihinde büyük önem taşıdığını" belirtti.

Mısost Bematıqo, Çerkes aristokrat ve askerî komutan. 1785 ile 1788 yılları arasında Kabarda başprensi. Rusya'nın Çerkesya'yı işgaline karşı çıktı ve Rusya'ya karşı Kırım Hanı ile ittifaklar kurdu. Yaşlılığında ise Rusya'ya bağlılık yemini ettiğini belirten bir mektup gönderdi.

<span class="mw-page-title-main">Anapa Kuşatması (1791)</span>

Anapa kuşatması 22 Haziran (E.U.) 1791'de Rus İmparatorluğu'nun Anapa kalesine saldırmasıyla gerçekleşen bir kuşatmadır. Kaleyi Çerkes ordularına kumandanlık eden İmam Mansur ve Osmanlı paşası İpeklizade Mustafa Paşa savunmaya çalıştı.

<span class="mw-page-title-main">Anapa Kuşatması (1790)</span>

1790 kışındaki Anapa Seferi, Rus İmparatorluğu'nun Anapa kalesini ele geçirmek için Çerkeslere ve Osmanlı'ya karşı başlattığı askeri seferdir. Sefer Rus ordusu için fiyaskoyla sonuçlandı, Anapa kalesini kuşatma girişimleri birkaç kez başarısız oldu. Ruslar ancak bir yıl sonra gerçekleşen Anapa Kuşatmasında galip geldi.

Grigoriopolis Muharebesi veya Grigoriopolis Kuşatması, Şeyh Mansur liderliğindeki Kafkasyalılar tarafından Grigoripolis Tabyası'nın 2 gün boyunca kuşatılmasıydı. Rus ordusu ağır kayıplar verdi ve kuşatma başarılı oldu. Bu zaferin ardından Mansur güçleri Vladikavkaz'dan Mozdok'a kadar olan hattı kontrol altına almaya başladı. Ruslar, kuvvetlerini daha büyük ve daha iyi savunulan kalelerde toplamak için küçük kalelerini terk ettiler.

Nartsane Muharebesi, Haziran 1769'da Nartsane bölgesinde Kabardeyler ve Rusya gerçekleşen muharebeydi.

1771 Malka Muharebesi, 29 Eylül 1771'de Rusya ve Kabarda arasında yaşanan bir muharebeydi.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.