İçeriğe atla

Mozambik Bağımsızlık Savaşı

Mozambik Bağımsızlık Savaşı
Portekiz Sömürge Savaşları

Beira'daki Portekiz birlikleri (1971)
Tarih25 Eylül 1964-8 Eylül 1974
Bölge
Sonuç Mozambik bağımsızlığını ilan etti.
Mozambik İç Savaşı
Taraflar
Mozambik FRELIMO
Destek
 Sovyetler Birliği[1]
 Çin[2]
 Küba[3]
 Yugoslavya[4]
 Somali[5]
 Bulgaristan[6]
 Tanzanya[7][8]
 Zambiya[9]
 Mısır[10]
 Cezayir[11]
 Libya[12]
 Portekiz
Destek
 Güney Afrika[13][14]
 Rodezya[15]
 Malavi[16]
 ABD[17]
 Birleşik Krallık[17]
 İsrail[17]
Komutanlar ve liderler
Mozambik Eduardo Mondlane (1962–69)
Mozambik Joaquim Chissano (1962–75)
Mozambik Filipe Samuel Magaia (1964–66)
Mozambik Samora Machel (1969–75)
Portekiz António Augusto dos Santos (1964–69)
Portekiz Kaúlza de Arriaga (1969–74)
Güçler
15,000–20,000[18][19] 50,000[20]
Kayıplar
10,000[21] 8,500[21]

Mozambik Bağımsızlık Savaşı, 1964-1974 yılları arasında Mozambik'te Mozambik Kurtuluş Cephesi ile Portekiz güçleri arasında meydana gelen çatışmalardır. Çatışmalar, Portekiz'in diğer Afrika sömürgelerinde yaşanan Portekiz Sömürge Savaşları'nın bir parçasıdır.

Portekiz'in 400 yıllık Afrika topraklarındaki sömürge yönetimine karşı ayaklanma 1961'de Angola ile başladı. Mozambik'te 1964'te çıkan çatışmalar, sömürge yönetimini bölgedeki daha fazla ekonomik çıkarlara hizmet eden bir sömürü ve kötü muamele şekli olarak algılayan birçok yerli Mozambikliler arasındaki huzursuzluk ve hüsran yüzünden ortaya çıktı. II. Dünya Savaşı'nın ardından bölgede gelişen bağımsızlık hareketleri birçok Mozambikli bağımsızlık taleplerini arttırdı ve ulusun sömürge yönetimine tabi kalmaya devam etmesinden giderek daha fazla rahatsız olmaya başladı. Diğer taraftan, özellikle de şehir merkezlerinde Portekiz yönetimindeki sosyal organizasyonuna tamamen entegre olmuş birçok yerleşik yerli Afrikalı bağımsızlık taleplerine kuşkuyla yaklaştı. Egemen makamların çoğunu içeren toprakların etnik Portekizliler ise bu duruma artan askerî varlık ve hızlı tempolu kalkınma projeleri ile cevap verdi.

10 yıl süren çatışmaların sonucu Portekiz'de 25 Nisan 1974'te gerçekleşen Karanfil Devrimi'nin ardından 8 Eylül 1974 tarihinde hükûmet isyancılar ile ateşkes imzaladı ve 25 Haziran 1975 tarihinde Mozambik bağımsızlığını ilan etti.

Kaynakça

  1. ^ Frontiersmen: Warfare In Africa Since 1950, 2002. Sayfa 49.
  2. ^ China Into Africa: Trade, Aid, and Influence, 2009. Sayfa 156.
  3. ^ Fidel Castro: My Life: A Spoken Autobiography, 2008. Sayfa 315
  4. ^ Southern Africa The Escalation of a Conflict : a Politico-military Study, 1976. Sayfa 99.
  5. ^ "MOSCOW'S NEXT TARGET IN AFRICA by Robert Moss". 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ocak 2019. 
  6. ^ Liberalism, Black Power, and the Making of American Politics, 1965–1980. 2009. Sayfa 83
  7. ^ "Frelimo candidate Filipe Nyusi leading Mozambique presidential election". 9 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ocak 2019. 
  8. ^ Nyerere and Africa: End of an Era, 2007. Sayfa 226
  9. ^ Culture And Customs of Mozambique, 2007. Sayfa 16
  10. ^ Intercontinental Press, 1974. Sayfa 857.
  11. ^ Africa's Armies: From Honor to Infamy, 2009. Sayfa 76
  12. ^ Qaddafi: his ideology in theory and practice, 1986. Sayfa 140.
  13. ^ South Africa in Africa: A Study in Ideology and Foreign Policy, 1975. Sayfa 173.
  14. ^ The dictionary of contemporary politics of Southern Africa, 1988. Sayfa 250.
  15. ^ Terror on the Tracks: A Rhodesian Story, 2011. Sayfa 5.
  16. ^ Chirambo, Reuben (2004). "'Operation Bwezani': The Army, Political Change, and Dr. Banda's Hegemony in Malawi" (PDF). Nordic Journal of African Studies. 13 (2). ss. 146-163. 11 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ocak 2019. 
  17. ^ a b c Beit-Hallahmi, Benjamin. The Israeli connection: Whom Israel arms and why, pp. 64. IB Tauris, 1987.
  18. ^ Westfall, William C., Jr., Major, United States Marine Corps, Mozambique-Insurgency Against Portugal, 1963–1975, 1984. Retrieved on March 10, 2007
  19. ^ Walter C. Opello, Jr. Issue: A Journal of Opinion, Vol. 4, No. 2, 1974, p. 29
  20. ^ Richard W. Leonard Issue: A Journal of Opinion, Vol. 4, No. 2, 1974, p. 38
  21. ^ a b Mid-Range Wars and Atrocities of the Twentieth Century 19 Temmuz 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 3 Ocak 2019 tarihinde erişilmiştir.

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Portekiz</span> Güneybatı Avrupada bir ülke

Portekiz, resmî adıyla Portekiz Cumhuriyeti, Avrupa'nın güneybatısında İber Yarımadası üzerinde yer alan, Avrupa Kıtası'nın en batısındaki ülkedir. Portekiz kuzeyden ve doğudan İspanya ile, güneyden ve batıdansa Atlas Okyanusu ile çevrilidir. Atlas Okyanusu'nun kuzey yarım küredeki bölümünde bulunan Azorlar ve Madeira takımadaları özerk yönetimleriyle birlikte Portekiz'in birer parçasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Mozambik</span> Güneydoğu Afrikada bulunan bir ülke

Mozambik, resmî adıyla Mozambik Cumhuriyeti, Afrika'nın güneydoğusunda yer alan bir ülkedir. Mozambik kuzeyde Tanzanya, Malavi, kuzeybatıda Zambiya, batıda Zimbabve, güneybatıda ise Güney Afrika Cumhuriyeti ve Esvatini ile komşudur. Doğudaki Mozambik Kanalı ülkeyi Madagaskar, Mayotte ve Komorlar'dan ayırır. Başkenti ve en büyük şehri Maputo'dur.

<span class="mw-page-title-main">Mozambik Kurtuluş Cephesi</span>

Mozambik Kurtuluş Cephesi 1975 yılında bağımsızlığını kazandığından beri Mozambik'i yöneten siyasi partidir. Ana dayanağı azınlık olan Shangaan etnik grubudur. Kurtuluş önderleri ve parti liderleri Fabio Symplicio'dur.

<span class="mw-page-title-main">Karanfil Devrimi</span>

Karanfil Devrimi, Portekiz'de 25 Nisan 1974 günü şiddet kullanılmadan gerçekleştirilen askerî darbedir. Portekiz'in otoriter bir diktatörlükten demokrasiye geçişini sağlayacak iki yıllık bir değişim döneminin başlangıcı olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Angola Bağımsızlık Savaşı</span>

Angola Bağımsızlık Savaşı, 1961-1976 yılları arasında yapılmış bağımsızlık savaşı. Portekiz'in şiddete dayalı diktatörü António de Oliveira Salazar'ın ülkesinin Afrika'daki kolonileri kontrol etme konusunda vazgeçme gibi bir niyeti yoktu. Ancak olaylar tam tersi şekilde gerçekleşmişti. Şubat 1961'de Portekiz Batı Afrika'sındaki Marksist eğilimli Angola'nın Bağımsızlığı İçin Halk Hareketi (MPLA) grubu, başkent Luanda'daki baskıcı sömürgecilere karşı bir ayaklanma başlattı. Yaklaşık bir ay sonra kuzey vilayetlerinde ılımlı Angola Halklar Birliği (UPA) tarafından yönetilen hükûmet-karşıtı bir gerilla savaşı başladı. Asiler, acımasız bir şekilde bastırılmıştı ve tahminen 20.000 siyahi Afrikalı çatışmalar sırasında öldü. Ancak MPLA faaliyetlerin yönünü komşu ülke Zambiya'daki üslerinde gerilla seferleri düzenlediği ülkenin doğu kesmine doğru kaydırdığında, ayaklanma içten içe devam etti. 1966 yılında Batı yanlısı Sosyalist Angola Ulusal Kurtuluş Cephesi (FNLA) ve gerilla harekâtlarını güney-merkez bölgesine yönlendirmiş olan ileri Batı Angola Topyekün Bağımsızlık Millî Birliği (UNITA) olmak üzere ikiye ayrıldı. Hükûmet karşıtı gerillalar, faaliyetlerini pusular ve vurkaçlar ile sınırlı tutuyordu. Ancak gerillalar oldukça ısrarlıydılar ve büyük bir Portekiz gücünü de püskürtmüşlerdi. 1960'lı yıllarda Portekiz millî gelirinin yarısı bu savaşa yönlendirildi. Portekizli genç ordu mensupları sonunda zorlu çarpışmaların ardından, gerilemeye başladılar. Ayrıca bu kayıplardan huzursuz olan Portekiz ordusu 1974'te hükûmeti devirdi ve Angola'dan çekilme kararı aldı.

<span class="mw-page-title-main">Portekiz Komünist Partisi</span> siyasi parti

Portekiz Komünist Partisi Portekiz'deki büyük bir sol siyasi partidir. Parti Marksist-Leninist dünya görüşünü benimser ve parti örgütü demokratik merkeziyetçilik ilkesine göre inşa edilmiştir. Parti ayrıca kendisini yurtsever ve enternasyonalist olarak nitelendirmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Portekiz Sömürge Savaşları</span> Portekiz Ordusuyla Portekiz’in Afrika’daki sömürgeleri arasında 1961-1974 yılları arasındaki yaşanmış savaşlar

Portekiz Sömürge Savaşları, aynı zamanda Denizaşırı Savaş ve Kurtuluş Savaşı olarak da bilinir, Portekiz Ordusuyla Portekiz'in Afrika'daki sömürgeleri arasında 1961-1974 yılları arasındaki savaşların adı. Soğuk Savaş döneminde Afrika kıtasındaki belirleyici ideoloji ve silahlı çatışmalardır. Portekiz, diğer Avrupa uluslarının aksine 1950 ve 1960'lı yıllarda Afrika'daki sömürgelerini bırakmamıştır. 1960'lı yıllarda sayısız silahlı kurtuluş örgütü ülkelerdeki komünist hareketin de gelişmesiyle bağımsızlık savaşı vermeye başlayacaktır. Bölgede ABD, Çin ve aparthayd yönetimindeki Güney Afrika desteğinde örgütlenen anti-komünist silahlı kuvvetlerle bağımsızlık yanlıları arasında iç savaşa varacak çatışmalar yaşanacaktır. Bölgedeki Portekiz'e karşı en belirgin kurtuluş savaşı veren ülkeler Angola, Mozambik ve Gine-Bissau olacaktır. Angola'da MPLA, Gine-Bissau'da PAIGC, Mozambik'de FRELIMO koordineli verdikleri silahlı mücadele karşısında Portekiz yönetimi zorlansa da öldürücü darbeyi 1974 yılında Lizbon'da gerçekleşen Karanfil Devrimi indirecektir. Portekiz Ordusu içerisinde örgütlenen Movimento das Forças Armadas Afrika'da sürmekte olan kanlı sömürge savaşları ve Salazar yönetiminden genel olarak kamuoyunun rahatsızlığı nedeniyle halkı da arkasına alarak darbe yapmış ve devrim sürecini başlatmıştır. Ülkedeki siyasal yapıda çok önemli değişiklikler gerçekleştiren yeni yönetim sömürgelerde kalan askerî birlikleri hızla geri çekecek ve Afrika'daki sömürgelerde iktidar yerel örgütlere hızla bırakılacaktır. Nisan 1974'te Lizbon'da gerçekleşen Karanfil Devriminin sömürge savaşını sona erdirmesinin ardından sömürge ülkelerindeki yüzbinlerce Portekiz vatandaşı ülkeye geri dönmeye başlamış, askerî personelin yanı sıra değişik etnik kökenden Afrikalı-Portekiz dönmüştür. Bu devasa göçten sonra özellikle Angola ve Mozambik'de uzun yıllar sürecek olan iç savaşlar çıkmıştır. Eski sömürge ülkeleri bağımsızlıklarını ilan ettikten sonra ciddi sorunlarla karşılaşacak, ekonomik ve sosyal gerilemenin yanı sıra, yolsuzluk, yoksulluk, eşitsizlik ve merkezi planlama eksikliği bağımsızlık dönemi üzerine kurulan beklentileri yerine getirmeye engel olacaktır. Afrika'da ilk sömürge sahibi olan Avrupalı ülke olan Portekiz, sömürgelerini de en son terkeden ülke olacaktır. Eski sömürgelerdeki ülkeler olan Angola'da Agostinho Neto, Mozambik'de Samora Machel, Gine-Bissau'da ise Luis Cabral devlet başkanı olacaklardır.

<span class="mw-page-title-main">Samora Machel</span> Mozambik devlet başkanı (1975-1986)

Samora Moisés Machel, Mozambikli askeri komutan, devrimci ve siyasetçi. Machel, Afrika ülkesi Mozambik Halk Cumhuriyeti'nin 1975 yılında bağımsızlığını kazanmasında büyük rol oynamış, 1975 yılında üstlendiği devlet başkanlığını 1986 yılındaki ölümüne kadar yürütmüştür. 1986 yılında devlet başkanlığı uçağı Mozambik, Esvatini ve Güney Afrika Cumhuriyeti sınırlarının olduğu dağlık bölgede yere çakılmış ve Machel ölmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Portekizliler</span> Portekizin yerli halkı

Portekizliler, İber Yarımadasının güneybatısında yer alan Portekiz'in yerli halkıdır. Portekizliler bir Latin halkıdır, dilleri Latinceye dayanan Portekizcedir. Bir sömürge devleti olan Portekiz İmparatorluğu döneminde Portekizlilerin önemli bir kısmı dünyanın farklı yerlerine dağılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Mozambik bayrağı</span> Ulusal bayrak

Mozambik bayrağı günümüzdeki kullanılan hâli ile 1 Mayıs 1983 tarihinde göndere çekilerek kullanılmaya başlanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Beira, Mozambik</span> Mozambikin en büyük ikinci şehri

Beira, Mozambik'in ikinci en büyük kentidir. Ülkenin orta kesminde Sofala Bölgesi'nde Pungue Nehri'nin Hint Okyanusu ile birleşiminde yer alır. Beira'nın 1997 yılındaki nüfusu 412.588 iken bu rakam 2006'da yaklaşık 546.000 olmuştur. Limanı sayesinde ülkenin iç kesimleri ve Zimbabve, Zambiya ve Malavi gibi denize kıyısı olmayan ülkeler için bir ticari giriş kapısı oluşturmaktadır. Beira 19. yüzyılda ülke Portekiz kolonisi iken Portekizlilerin kurduğu Mozambik Şirketi sayesinde gelişmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Mozambik İç Savaşı</span>

Mozambik İç Savaşı, 1977 yılından 1992 yılına kadar devam eden Mozambik'te yaşanan bir iç savaştır. Savaş 1 Haziran 1977'den 4 Ekim 1992'ye kadar devam etmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Joaquim Chissano</span> Mozambik devlet başkanı (1986-2005)

Joaquim Alberto Chissano, Mozambikli siyasetçi. Chissano, Afrika ülkesi Mozambik'te 1986 ile 2005 yılları arasında devlet başkanlığı görevini üstlenmiştir. Chissano bu süreçte 1986 ile 1990 yılları arasında Mozambik Halk Cumhuriyeti'ni, 1990 ile 2005 yılları arasında da Mozambik Cumhuriyeti'ni yönetmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Portekiz Hindistanı</span> Portekizin Hint Yarımadasında yer alan eski bir sömürgesi

Portekiz Hindistanı, Portekiz'in Hint Yarımadası'nda yer alan bir sömürgesi idi.

<span class="mw-page-title-main">Hollanda İmparatorluğu</span>

Hollanda İmparatorluğu, Hollanda'nın denizaşırı koloniler, enklavlar ve karakollarını kapsamaktaydı.

<span class="mw-page-title-main">Afonso Dhlakama</span> Mozambikli siyasetçi

Afonso Marceta Macacho Dhlakama, Mozambikli siyasetçidir. 1979'dan 2018'e kadar anti-komünist gerilla savaş hareketi olan RENAMO'nun lideriydi. Barış anlaşması imzalamadan önce Mozambik İç Savaşı'nda FRELIMO hükûmetiyle savaştı. Dhlakama, 1990'ların başında muhalefet lideri oldu. Dhlakama Sofala Eyaleti Muxúngue'de doğdu.

<span class="mw-page-title-main">São Tomé ve Príncipe-Türkiye ilişkileri</span>

São Tomé ve Príncipe-Türkiye ilişkileri, São Tomé ile Príncipe ve Türkiye arasındaki dış ilişkilerdir. Gabon'un başkenti Libreville'daki Türk büyükelçisi aynı zamanda São Tomé ve Príncipe'a da akreditedir. São Tomé ve Príncipe'ın Portekiz'in Lizbon kentindeki büyükelçiliği de Türkiye'ye akreditedir.

Musa bin Bik, Portekizliler tarafından 1544'te ele geçirilmeden önce Mozambik Adası'nı yöneten varlıklı tüccardır.

Lusotropikalizm, Brezilyalı sosyolog Gilberto Freyre tarafından denizaşırı Portekiz emperyalizminin ayırt edici karakterini tanımlamak için geliştirilen ve Portekizlilerin diğer Avrupa uluslarından daha iyi sömürgeciler olduğunu öne süren bir teoridir.

<span class="mw-page-title-main">Portekiz Yeşil Burun Adaları</span> Portekiz İmparatorluğunun Yeşil Burun Adalarındaki eski kolonisi

Yeşil Burun Adaları, 1462'deki ilk yerleşiminden 1975'teki bağımsızlığına kadar Portekiz İmparatorluğu'nun bir kolonisiydi.