İçeriğe atla

Motte ve bailey şatosu

Bir mot ve beyli şatosunun şeması

Motte ve bailey şatosu (İng. Motte-and-bailey, Fr. Motte, Motte castrale), "motte" adında yüksek bir tepenin üzerinde bulunan ahşap veya kâgir bir başkule ve ona eşlik eden etrafı hendek ve kazıklı çitle çevrili bir avlu olan "bailey" ile birlikte oluşan bir tahkimattır.[1] Vasıfsız iş gücüyle inşa etmesi kolay olsa da askeri açıdan dayanıklıdır. Bu şatolar Fransa'da Normandiya ve Anjou'dan 11. yüzyılda Kutsal Roma İmparatorluğu'na yayılarak Kuzey Avrupa'da 10. yüzyıldan itibaren inşa edilmişlerdir. Normanlar, 1066'daki istilalarına müteakiben tasarımı İngiltere ve Galler'e getirdiler. Motte ve bailey şatoları 12 ve 13. yüzyıllarda İskoçya, İrlanda ve Alçak Ülkeler ve Danimarka tarafından benimsenmişti. İngiltere'deki Windsor Şatosu bir motte ve bailey şatosu örneğidir. 13. yüzyılın sonundan itibaren başka tür tahkimatlar bu tasarımın yerine geçmişti ancak toprak setleri birçok ülkede öne çıkan bir özellik olmaya devam etmektedir.

Humtingdon Tepesi'ndeki mot ve beyli şatosu

Yaygın bölümleri

Galler'den "Tomen y Rhodwydd" hava videosu (2022)

Motte

Motte üzeri düzleştirilmiş bir tepeydi. Tamamen beşeri yollarla inşa edilebilir veya bölgede uygun bir tepe varsa ona usulünce şekil verilirdi. Bazen "motte"a fazladan dayanıklılık sağlamak için toprak katmanlarının arasına taş, turba, kil vb. materyaller serilirdi. Sonra su geçirmez olması için bütün motte kilden oluşan bir astarla örtülürdü. Ek olarak motun etrafı hendekle çevrilebilir ve içi suyla doldurulabilirdi. Motte'un üstü bir platform oluşturacak şekilde düzleştirilir ve etrafı kazıklı çit ve toprak setle çevrilirdi. Buraya yerleştirilen büyük kuleye donjon adı verilirdi.[2]

Bailey

Motte'un eteğinde bailey denilen bir avlu bulunurdu. Genellikle U veya D şeklinde olur ve çevresi kazıklı çitle çevrilirdi. Bailey'e su kuyusu, ocak, sarnıç, depo, zahire ambarı, ekmek fırını ve ahır gibi binalar inşa edilirdi. Bunun yanı sıra hizmetliler ve zanaatkarların ikamet edebilmesi için kulübe de eklenirdi. Askerlerin eğitimi ve tarım için birer alan ve hayvanlar için otlak bir bölge ayrılırdı.[3]

Saint-Sylvain-d'Anjou'daki mot ve beyli şatosunun yeniden inşa edilmiş donjonu, Fransa.

Donjon

Suni üzeri düzleştirilmiş bir tepe olan "motte"un üzerine donjon denilen müstahkem bir kule inşa edilirdi. Donjonda lort ve ailesi ile birlikte az sayıdaki savaşçıları ve hizmetçileri yaşardı. Bu kule genellikle dörtgen bir yapıda inşa edilse de dairesel de olabilirdi. Kuledeki kat sayısı bir ila üç arasında olurdu. Katlardan biri oturma odası, biri yatak odası, diğeriyse cephanelik, yemek ve su deposu olarak kullanılırdı. Binanın eğimli çatısının tepesi genellikle gözetleme yeri olarak tasarlanır, böylece çevredeki kırsal bölge gözaltında tutulurdu. Donjona giriş zemin seviyesinden yüksekte olduğu için kaldırılabilir bir ahşap köprü veya merdivenle sağlanırdı. Donjon; dungeon, keep, odel, dunio, domus, domicilium ve castellum gibi adlarla da bilinirdi.[4]

Kaynakça

Özel

  1. ^ & Lepage 2002, s. 29-54.
  2. ^ & Lepage 2002, s. 30-32.
  3. ^ & Lepage 2002, s. 34.
  4. ^ & Lepage 2002, s. 32.

Genel

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Şato</span>

Şato, bir lorda veya krala ait konut görevi gören bir tahkimat türüdür. Şatolar bulundukları bölgenin ekonomik, siyasi ve idari merkeziydi. İçinde saray halkının ikamet etmesinin yönüyle kaleden, bir savunma yapısı olması yönüyle saraydan farklıydı ve de bir müstahkem şehirden farklı olarak kamuya ait bir savunma değildi.

<span class="mw-page-title-main">Konstantinopolis Surları</span> Konstantinopolisin surları (modern İstanbul, Türkiye)

Konstantinopolis Surları, günümüzde İstanbul sınırları dahilinde olan Konstantinopolis'i çevreleyen ve Doğu Roma zamanında yapılmış şehir surlarıdır. Şehri çeviren surlar tarihte 5. yüzyıldan başlayarak inşa edilmiş, yıkılmalar ve yeniden yapmalarla dört defa elden geçmiştir. Son yapımı MS 408'den sonradır. II. Theodosius (408-450) zamanında İstanbul surları Sarayburnu'ndan Haliç kıyısı boyunca Ayvansaray'a bu taraftan ve Marmara kıyısı boyunca Yedikule'ye, Yedikule'den Topkapı'ya, Topkapı'dan Ayvansaray'a uzanıyordu.

<span class="mw-page-title-main">Kili</span>

Kili, Ukrayna' nın güneybatısında, Odessa Oblastı' nda bulunan Kiliya Rayonunun merkez şehridir. Tuna Nehri deltasında, tarihi Besarabya topraklarında yer almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Kale</span> Orta Çağ boyunca Avrupa, Asya ve Orta Doğuda soylular tarafından inşa edilen müstahkem yapı

Kale ya da kermen, düşmanın gelişinin beklendiği yollar üzerine, stratejik öneme sahip olan şehirlere, geçit ve dar boğazlara savunma amaçlı olarak inşa edilen ordusal yapı. Bu tür tahkimatlar antik çağlardan beri kullanılmıştır. ve askerî işlevlerinin yanı sıra idari, siyasi ve ekonomik merkez olarak iş görmüştür. Kimi kaleler saray halkına konaklama imkanı sağlardı. Kalelerde kuleler ve surlar gibi farklı özelliklere sahip bölümler bulunurdu. 15. yüzyılda topların yaygınlaşmasıyla Orta Çağ kaleleri işlevlerini yitirdi ve yerini İtalyan tarzı kalelere bıraktı.

<span class="mw-page-title-main">Versay Sarayı</span> Paris civarındaki Fransız sarayı

Versay Sarayı ya da Versailles Sarayı, tarihi bir Fransız şatosudur. Sarayın ilk binasının yapımına 1661'de başlanmıştır, daha sonra değişik zamanlarda genişletilmiştir. Saray, günümüzde müze olarak kullanılır. Versailles sarayı çok geniş planlanmış olması yönüyle tipik Fransızdır. Roma İmparatorluğu'ndan sonra ilk kez bu sarayda büyük ölçüler kullanılmıştır. Bunun nedeni ise zengin ve merkezi krallık yönetimiydi. İtalya, Almanya ve İngiltere'de siyasi ortamlar farklı olduğu için Versailles sarayı gibi saraylar uzun süre yapılamadı.

<span class="mw-page-title-main">Palanka</span> toprak ve kazıklı çitten yapılan küçük kale

Palanka, palanga veya parkan ahşap ve topraktan yapılan ufak bir kaledir. Osmanlı İmparatorluğu ve hasımları tarafından yaygın olarak kullanılmıştır. Palankalar hızlıca inşa edilip, genişletilebilmelerinin yanı sıra basit malzemeler ile düşük bir maliyetle inşa edilebiliyordu. Palankalar nehir kenarlarına ve yol güzergahlarına inşa edilirdi. Avrupa'daki palankaların birçoğu ahşap ve topraktan yapılmış olsa da kaynak kısıtlılığından dolayı malzemeler bölgeden bölgeye değişmekteydi. Tipik bir palankanın etrafı hendekle çevrilirdi. Palankaların büyüklüğüne göre kullanılan duvarların çeşidi değişirdi ve köşeleri üzerine yerleştirilen tabyalarla korunabilirdi.

<span class="mw-page-title-main">Chambord Şatosu</span>

Chambord Şatosu ya da Chambord Sarayı, Fransa'da Loire bölgesinin en büyük şatosudur. Blois şehrinin 15 kilometre doğusunda bulunmaktadır. 16. yüzyılın 2. yarısında Kral I. François’ın av köşkü olarak inşa ettirdiği saray Loire saraylarının en görkemlisidir.

<span class="mw-page-title-main">Tahkimat</span> savunma savaşı ve üsler için tasarlanan savunma yapıları

Tahkimat veya istihkâm, savaşlarda kullanılmak üzere savunma amaçlı inşa edilmiş askerî yapılar ve binaları tanımlar. İnsanoğlu binlerce yıllık uygarlık tarihinde çok çeşitli şekillerde savunma amaçlı yapı inşa etmiştir.

Ahlatlıbel Düz Yerleşmesi, Ankara il merkezinin yaklaşık olarak 14 km. güneybatısında, ODTÜ arazisi içinde, eski Yalıncak Köyü'nün güney – güneybatısında, Haymana yolu üzerinde yer alan bir düz yerleşmedir. Bölgede geniş bir alanın yakın geçmişte toprakla doldurulmuş olması nedeniyle, 1933 yılında kazısı yapılmış olan yerleşmenin tam olarak yeri yakın zamana kadar saptanamamıştı. Ancak Gülçin İlgezdi Bertram ve Jan - K. Bertram'ın çalışmalarıyla yerleşmenin yeri 2010 yılında saptanmıştır. Kale olarak tanımlanan mimari kalıntılar ve konumu dikkate alınarak bir bey şatosu olduğu düşünülmektedir.

Gord, Orta Çağda Slavlar tarafından sıklıkla kullanılan tahkimatlı yerleşim yerine verilen isimdir.

<span class="mw-page-title-main">Başkule</span>

Başkule Avrupa'da Orta Çağ şatolarında soyluları tarafından inşa edilen büyük, müstahkem kulelerdir. Büyük kule, ayrık kule, donjon erk ve bâlâhisar aynı yapıyı ifade eden diğer kelimelerdir.

<span class="mw-page-title-main">İçerişehir</span> Bakünün tarihî çekirdeği

İçerişehir ya da Eskişehir, Azerbaycan'ın başkenti Bakü'nün tarihî çekirdeği olarak bilinmektedir. Haydar Aliyev Vakfı'nın çalışmaları sonucunda UNESCO'nun Dünya Miras Komitesi'nin 2000 yılında Avustralya'nın Cairns kentinde yaptığı 24. oturumda Şirvanşahlar Sarayı ve Kız Kulesi ile birlikte Dünya Mirası olarak kabul edilen İçerişehir, Azerbaycan'dan listeye dahil olan ilk yapıdır. Bakü'nün en eski kısmı olan İçerişehir, iyi korunmuş kale duvarları ile çevrilidir. 221.000 m² alana sahip olan koruma alanında 1300'den fazla aile yaşamaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Oranjestad, Sint Eustatius</span>

Oranjestad Karayip Hollandası'ndaki Sint Eustatius adasının başkenti olan küçük bir kasabadır. Yaklaşık 1000 nüfusa sahiptir.

<span class="mw-page-title-main">Murol Şatosu</span>

Murol Şatosu, Massif du Sancy volkanının lavlarının oluşturduğu 900 metrelik bir yükseklikte bulunmakla birlikte, kaynaklarda ilk kez 13. yüzyılda geçmektedir. Buna göre şato 1254 yılında Clermont başpiskoposunun vasalı Chamba'nın elindeydi. Bunu izleyen dönemde çeşitli soylu evlilikleri ile el değiştiren şato, bir süre sonra ona sahip olan en ihtişamlı ailenin soyadlarından biri olan Murol'ü almıştır.

<span class="mw-page-title-main">Çakvinci Kalesi</span> Gürcistandaki bir kale

Çakvinci Kalesi, Gürcistan'ın Samegrelo-Zemo Svaneti bölgesindeki Zugdidi belediyesinin Cihaskari köyünde konumlanmış bir kaledir. Çanistskali nehrinin kıyısında, yüksek bir dağın üzerine inşa edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Kuşatma makinesi</span> kuşatma savaşında şehir surlarını ve diğer surları yıkmak veya atlatmak için tasarlanmış makina

Kuşatma makinesi kuşatmalarda ağır kale kapılarını, kalın şehir surlarını ve diğer tahkimatları yıkmak veya üzerinden atlamak için tasarlanmış bir cihazdır. Bazıları sabittir, uzaktan düşman tahkimatlarına saldırmak için inşa edilirken diğerleri düşman tahkimatına ilerlemek için tekerleklere sahiptir.

<span class="mw-page-title-main">Kazıklı çit</span>

Bir kazıklı çit, genellikle demir ya da tahta direklerden veya ağaç gövdelerinden yapılmış çit ya da savunma duvarıdır ve bir savunma yapısı ya da çeper olarak kullanılır. Kazıklı çitlerden palanka inşa edilebilir.

<span class="mw-page-title-main">Osetya mimarisi</span>

Oset mimarisi - Oset halkının yüzyıllar boyunca oluşturduğu eşsiz maddi kültürünün örnekleridir.

<span class="mw-page-title-main">Novgorod Detinetleri</span>

Novgorod Detinetleri, Novgorod Kremlini olarak da bilinir, Rusya'nın Veliki Novgorod şehrinde bulunan müstahkem bir komplekstir (detinet). Volhov Nehri'nin sol kıyısında, İlmen Gölü'ne boşaldığı noktanın yaklaşık 3 km kuzeyinde yer almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Kolheti tipi kale</span>

Kolheti tipi kale, Antik Çağda Kolheti Krallığı'nda yaygın ahşap kale tipidir.