İçeriğe atla

Moskova Yangını

Moskova Yangını
Rus-Kırım savaşları

16. yüzyıla ait IV. İvan kroniğinden Rus Kırım savaşı minyatürü
Tarih1571
Bölge
Sebep Moskova'nın zenginliklerinin istenmesi
Sonuç
  • Osmanlı-Kırım zaferi
  • Moskova'nın çoğu yangında yok oldu
Taraflar
Osmanlı İmparatorluğu, Kırım HanlığıMoskova Knezliği
Komutanlar ve liderler
I. Devlet Giray Ivan Belsky
Çatışan birlikler

33,000 Düzensiz Türk Askeri

7,000 Yeniçeri

8,000 Tatar

35.000-40.000[1]

6.000 Garnizon
Kayıplar
  • 60.000
  • Moskova'nın büyük kısmı yandı.

Moskova Yangını, 1571 yılının Mayıs ayında Kırım Hanı I. Devlet Giray'ın, Livonya Savaşı nedeniyle şehri savunmasız şekilde, 6.000 askerle bırakan Rusları yenmesi, Moskova'ya girip şehri yağmalaması ve Moskova'nın çevresindeki kasabaları ateşe vermesinden sonra, rüzgarlar nedeniyle çıkan yangının Moskova'ya varmasıdır. Korkunç İvan'ın yanında bulunan Heinrich von Staden adlı Alman tarihçiye göre şehir, çevredeki kasabalar ve Opriçnina Sarayı 6 saat içerisinde tamamıyla yandı. İnsanlar kiliselere ve Moskova Nehri'ne doğru kaçmaya çalıştı. Kremlin Sarayı'ndaki cephaneliğin patlamasıyla kiliselerde saklananlar nefes darlığından, nehre doğru kaçanlar da nehirde boğularak öldü. Çar 4. İvan, cesetleri nehre atmak üzere sokakta bırakılmasını emretti.[2]

Bu yangın, dünya üzerindeki birkaç şehir yangınından biridir. 10,000 ile 80,000 arasında ölen olduğu tahmin edilmektedir. Şehrin nüfusunda gözle görülür bir düşüş yaşanmıştır. Bu yangından sonra Moskova ve çevresi geçici olarak Kırım Hanlığınca işgal edilmiş ancak kazanılan zafere karşın lojistik yetersizliklerden dolayı Kırım Hanı şehri ve çevresini boşaltmak zorunda kalmıştır. 4. İvan Livonya Savaşı'nda geçici barış isteyip, Moskova'ya dönüp şehri tahkim etmek zorunda kaldı. Bu savaştan hemen 1 yıl sonra, 1572 yılında Molodi Muharebesi yapıldı. Bu savaşta Giray Han, Ruslara karşı üstün bir orduya sahip olmasına rağmen yenildi.

Kaynakça

  1. ^ ""яз деи деда своего и прадеда ныне зделал лутчи. . . ": поход Девлет-Гирея i и сожжение Москвы в мае 1571 г". cyberleninka.ru. 6 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ağustos 2021. 
  2. ^ Tribune, Chicago. "On May 15, 1571, Moscow was burned..." chicagotribune.com (İngilizce). 7 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ağustos 2021. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">I. Abdülhamid</span> 27. Osmanlı padişahı (1774–1789)

I. Abdülhamid, 27. Osmanlı padişahı ve 106. İslam halifesidir. III. Ahmet'in oğlu ve III. Mustafa'nın kardeşidir.

<span class="mw-page-title-main">I. Mengli Giray</span>

I. Mengli Giray 15. yüzyıl sonlarında 1467; 1469-1475 ve 1478-1515) dönemlerinde üç kez Kırım Hanlığı tahtına oturdu.

<span class="mw-page-title-main">Şahin Giray</span> Kırım Hanlığının son hükümdarı

Şahin Giray, 47'nci ve son Kırım hanıdır. Birinci hanlık dönemi 1777-1781 ve ikinci hanlık dönemi ise 1782-1783 yılları arasında gerçekleşmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Kırım Hanlığı</span>

Kırım Hanlığı veya Taht-i Kırım ve Deşt-i Kıpçak, 1441-1783 yılları arasında Kırım'da hüküm sürmüş Kırım Tatar devletiydi. Altın Orda Devleti'nin yerini alan dört Hanlıkların en uzun süre hüküm süreni idi. Bazı kaynaklarda 1475'ten 1774 yılında Küçük Kaynarca Antlaşması'nın imzalanışına kadar Osmanlı İmparatorluğu'na bağlı kaldığı belirtilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Rusya Çarlığı</span> 1547de Korkunç İvanın Çar unvanı almasıyla başlayan ve 1721 de I. Petronun Rusyayı imparatorluğa çevirmesiyle son bulan Rus devleti

Rusya Çarlığı, 1547 yılında Korkunç İvan'ın Çar unvanı almasıyla başlayan ve 1721'de Çar I. Petro'nun Rus İmparatorluğu'nu kurmasıyla son bulan Rus devletinin resmî adıdır. Çarlıktan önce bu topraklarda Moskova Knezliği egemen olduğu için çarlık Batı Avrupa dillerinde Moskova olarak adlandırılmaktadır. Ayrıca Rusça ve Türkçe kaynaklarda da Moskova Çarlığı olarak bilinir.

<span class="mw-page-title-main">Kazan Hanlığı</span>

Kazan Hanlığı, Altın Orda'nın çöküşünden sonra, Cengiz Han'ın oğlu Cuci'nin ulusuna bağlı Toka Temür sülalesinden Uluğ Muhammed Han tarafından bugünkü Rusya topraklarında kurulmuş olan Türk devletidir. Farklı zamanlarda yaklaşık 750.000 km² alana hakim olmuştur. Ağırlık merkezi bugünkü Tataristan, Başkırdistan, Çuvaş, Mari El (Çirmişistan), Mordovya ve Udmurt (Aristan) Cumhuriyetlerinin toprakları idi.

<span class="mw-page-title-main">Boris Godunov</span>

Boris Fyodoroviç Godunov, Rus Rurik Hanedanı'nın sona ermesinin ardından 1598-1605 arasında hüküm süren Rus çarı. Rus topraklarında yıkıcı etkileri olan Karışıklık Dönemi (1598-1613) Godunov'un hükümdarlığı sırasında başlamıştır.

<span class="mw-page-title-main">Moskova Knezliği</span>

Moskova Knezliği ya da Moskova Dukalığı, Rusya toprakları içerisinde kurulmuş Moskova merkezli devlettir. Başlangıçta Altın Orda Devleti'ne bağlı olan Moskova Prensliği Vladimir-Suzdal Knezliği'nin halefi olup 1340-1547 yılları arasında hüküm sürmüştür. Çar III. İvan'ın reformları ile knezlik gelişmiş ve Rusya Çarlığı adını almıştır. Çar olarak bilinen ilk hükümdar IV. İvan olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Livonya Savaşı</span>

Livonya Savaşı 1558–1582 yılları arasında Rusya Çarlığı ile Danimarka, Litvanya Grandüklüğü, Lehistan Krallığı ve İsveç Krallığı'ndan oluşan bir koalisyon arasında yapılmış uzun süreli bir savaştır.

<span class="mw-page-title-main">III. İvan</span> Moskova Büyük Prensi (1440-1505)

İvan Vasilyeviç, lakabı Büyük İvan,, 1462-1505 arasında Moskova büyük prensi. Rus topraklarının önemli bölümünü yönetimi altında toplamış, Ukrayna'nın bir bölümünü Polonya-Litvanya'dan geri almış, Altın Orda Devleti'nin egemenliğinden kurtularak merkezi bir Rus devletinin temellerini atmıştır. Rusya tarihindeki en uzun süre tahtta kalan hükümdarlardan biridir.

<span class="mw-page-title-main">I. Devlet Giray</span>

I. Devlet Giray Han, 1551-1577 yılları hüküm süren Kırım hanıdır. I. Devlet Giray döneminde Kırım Hanlığı Osmanlı ile birlikte yükseliş devrini yaşadı. Temel siyasetini Moskova merkezli bir gelişme politikası izleyen Rusların Karadeniz'e inmelerine karşı mücadele oluşturuyordu.

IV. Devlet Giray Han Arslan Giray’ın küçük oğludur. İlki 1769 ila 1770, ikincisi 1775 ila 1777 yılları arasında olmak üzere iki kez saltanat sürmüştür. Amcası Kırım Giray Han'ın vefatı üzerine tahta geçmiştir. Kırım Hanlarının 38.'sidir.

Molodi Muharebesi, 1572 yılının Temmuz-Ağustos aylarında olmuştur. Bu savaş, Korkunç İvan'ın en önemli savaşlarından biridir. Kendi ordusundan iki kat büyük bir orduyu yenmiştir. Korkunç İvan, Moskova Şehrinin 40 mil yakınlarında Osmanlı cephaneleri destekli, Kırım Hanı I. Devlet Giray Han'a karşı savaşmıştır.

Yadigar Muhammed Han, 1552 yılında hüküm sürmüş son Kazan Hanı.

<span class="mw-page-title-main">Livonya Krallığı</span>

Livonya Krallığı günümüzün Estonya ve Letonya topraklarında nominal bir devletti. Rus Çarı IV. İvan 1558-1583 yılları arasındaki Livonya Savaşı sırasında krallığın kurulduğunu ilan etti, ancak bu krallık hiçbir zaman bir hükûmet olarak düzgün bir şekilde çalışmadı. 10 Haziran 1570'te Danimarkalı Holsteinlı Dük Magnus, Livonya Kralı olarak taçlandırıldığı Moskova'ya geldi. Magnus, efendisi olarak İvan'a olan bağlılık yemini etti ve İvan'ın vesayeti olarak adlandırdığı topraklar olan Livonya'nın vassal krallığı için ilgili tüzüğü aldı. Magnus ve IV. İvan arasındaki anlaşma, bir opriçnik ve zemskii yönetiminin bir üyesi olan dyak Vasiliy Shchelkalov tarafından imzalandı. Potansiyel yeni krallığın bölgeleri hala fethedilmek zorundaydı, ancak yine de Põltsamaa Kalesi, kralın gelecekteki resmi ikametgâhı ilan edildi. Livonya'nın yeni kralı Magnus, İsveç kontrolündeki Reval'ın fethi için 20.000 Rus askeriyle birlikte Moskova'dan ayrıldı. İvan'ın Magnus'un ağabeyi, Danimarka Kralı II. Frederick ile ilgili düşünceleri başarısızlıkla sonuçlandı. 1571 Mart'ında Magnus, Reval için mücadeleden vazgeçti ve kuşatmayı kaldırdı.

Rus-Kırım Savaşları, Volga Nehri çevresindeki bölgede 16. yüzyılda Rusya güçleri ile Kırım Hanlığı Tatarları arasında yapıldı.

<span class="mw-page-title-main">Ugra Savaşı</span>

Ugra Savaşı, 1480'de Altın Orda Hanı Ahmet Hanının birlikleri ile Moskova Büyük Dükü III. İvan ve Moskova'ya destek amacıyla gelen Vologda Prensi Andrei Vasilievich Menşoy birlikleri arasında yaşanan ve Rusya'daki Moğol-Tatar boyunduruğunun, özellikle de daha öncesinde birleşik bir Rus devletinin oluşum sürecinin devam ettiği kuzeydoğu kesiminde sona ermesiyle sonuçlanan savaştır.

<span class="mw-page-title-main">Kırım Seferi (1689)</span>

Kırım Seferi, 1686-1700 Osmanlı-Rus Savaşı ve Osmanlı-Kutsal İttifak Savaşları'nda evre.

I. Seyyid Ahmed, Kerim Berdi'nin oğlu ve Toktamış Han'ın torunu olan Büyük Orda Hanıdır (1432-1455).

<span class="mw-page-title-main">1521 Moskova'nın İşgali</span>

1521 yılında gerçekleşen Moskova'nın istilası, Moskova Knezliği ile Osmanlı tarafından desteklenen Kırım Hanlığı ile yapılmıştır. Savaş sonucunda yaklaşık 30.000'den çok Rus köleleştirilmiştir.