İçeriğe atla

Moses Hess

Moses Hess, 1846

Moses (Moshe) Hess (Ocak veya 21 Haziran 1812 – 6 Nisan 1875), Alman-Fransız-Yahudi filozof, sosyalist ve İşçi Siyonizmi'nin kurucusu.

Hayatı

Hess, o dönemde Fransız yönetiminde olan Bonn'da doğdu. Fransızca doğum belgesinde "Moises" olarak yazılan ismi anne tarafından büyükbabasına aittir.[1] Hess büyükbabasından Yahudi dini eğitimi aldı ve daha sonra Bonn Üniversitesi'nde felsefe bölümüne başladı ancak bitirmedi. Fakir bir Katolik terzi olan Sibylle Pesch ile evlendi. Hess'in ölümüne kadar mutlu bir evliliğe sahip olmalarına rağmen Sibylle, kocasıyla yeniden bir araya gelmesi için onu Belçika'dan Fransa'ya kaçırırken Friedrich Engels ile bir ilişki yaşamış olabilir.[] Ancak Sibylle, ilişkinin rıza dışı olduğunu iddia etti ve Engels'i tecavüzle suçladı. Bu olay, Hess'in Komünist hareketten ayrışmasını hızlandırmış olabilir.

Hess, sosyalizmin erken bir savunucusu ve daha sonra Siyonizm olarak adlandırılacak olanın habercisiydi. Renli liberal işadamları tarafından kurulan radikal bir gazete olan Rheinische Zeitung'un muhabiri olarak Paris'te yaşadı. Rheinische Zeitung'un editörü olan Karl Marx'ın arkadaşı ve önemli işbirlikçisiydi ve Friedrich Engels ile de arkadaş oldu. Hess başlangıçta Engels'i komünizme teorik yaklaşımıyla tanıttı.

Marx, Engels ve Hess 1845'te Belçika'nın Brüksel kentine sığınmışlar ve aynı sokakta yaşıyorlardı. On yılın sonunda, Marx ve Engels'in Hess ile arası bozuldu. Hess'in çalışması, Alman İdeolojisi'nin bir bölümünde Marx ve Engels tarafından da eleştirildi.

Hess, 1848 Devrimi'nin bastırılmasının ardından geçici olarak İsviçre'ye kaçtı. 1870-1871 Fransa-Prusya Savaşı sırasında da yurt dışına gitti. 1850'lerde Hess kendini doğa bilimlerini incelemeye adadı ve otodidaktik bir tarzda düşünceleri için bilimsel bir temel kazandı.

Hess, 1875'te Paris'te öldü. İsteği üzerine Köln'deki Yahudi mezarlığına gömüldü. 1961'de Nachman Syrkin, Ber Borochov ve Berl Katznelson gibi diğer Sosyalist-Siyonistlerle birlikte İsrail'deki Kinneret Mezarlığı'na yeniden gömüldü.

Görüşleri ve Fikirleri

Hess, (Marx ve Engels'in yaptığı gibi) tüm tarihi ekonomik nedenlere ve sınıf mücadelesine dayandırma konusunda isteksiz hale geldi ve ırkların veya milliyetlerin mücadelesini tarihin ana faktörü olarak görmeye başladı.

George Lichtheim'a göre, birçok konuda Marx'tan ayrılan Hess, Alexander Herzen'e yazdığı bir mektupta, kendisinin ve Herzen'in hakkında yazdıklarının "kağıda çizilmiş düzgün bir taslağı andırdığını, oysa Marx'ın bu olaylar (Avrupa ayaklanmaları) hakkındaki yargısı, sanki zamanın kayalarına demir bir güçle kazınmış gibidir"

1861'den 1863'e kadar Almanya'da yaşadı ve burada yükselen Alman antisemitizmiyle tanıştı. O zaman Yahudi asimilasyonunu protesto etmek için Yahudi adına Moses ismine geri döndü (Moritz Hess'ten sonra). 1862'de Roma ve Kudüs'ü yayımladı. Hess, tarihi bir ırklar ve ulusal mücadeleler çemberi olarak yorumluyordu. İtalyan milliyetçiliğinin yükselişini ve buna Alman tepkisini düşündü ve bundan Yahudi ulusal canlanması fikrine ulaştı ve Almanların başkalarının ulusal özlemlerine hoşgörülü olmayacağına ve özellikle hoşgörüsüz olacağına dair ileri görüşlü anlayışına ulaştı. Kitabı, Avrupa'da ortaya çıkan ulusal hareketlerle uyumlu olarak ve antisemitizme yanıt vermenin ve modern dünyada Yahudi kimliğini öne sürmenin tek yolu olarak, Filistin'de bir Yahudi sosyalist topluluğu kurulması çağrısında bulunuyor.

Bilimsel Çalışma

Hess'in Roma ve Kudüs: Son Ulusal Sorun, çoğu Alman Yahudisinin kültürel asimilasyonu tercih etmesi nedeniyle, onun zamanında fark edilmedi. Çalışmaları siyasi faaliyeti veya tartışmayı teşvik etmedi. Theodor Herzl, Roma ve Kudüs'ü ilk okuduğunda şöyle yazmıştı: "Spinoza Yahudiliğinden bu yana, unutulmuş Moses Hess'ten daha büyük bir düşünür yoktu. " Roma ve Kudüs'ü önceden bilseydi Der Judenstaat'ı (Yahudi Devleti) yazmamış olabileceğini söyledi. Vladimir Ze'ev Jabotinsky, I. Dünya Savaşı'ndaki Yahudi Lejyonu'nda Balfour Deklarasyonu'nu mümkün kılan kişilerden biri olarak Hess'i onurlandırdı.

Kaynakça

  1. ^ Shlomo Avineri, Moses Hess: Prophet of Communism and Zionism, p. 7

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Karl Marx</span> Almanya doğumlu filozof (1818–1883)

Karl Marx, 19. yüzyılda yaşamış Alman filozof, politik ekonomist ve bilimsel sosyalizmin kurucusu. Bir müddet gazetecilik de yapan Marx, iktisadi ve beşerî konularda eleştirel fikirler ve tespitler ortaya koymuştur.

<i>Kapital</i> Karl Marxın bir eseri

Kapital, Kapitalist Üretimin Eleştirel Bir Tahlili, Das Kapital veya Kapital, 1867, 1885 ve 1894 yıllarında üç cilt olarak yayınlanan, Karl Marx tarafından yazılmış, politik ekonomi eleştirisi ve tarihsel materyalizm teorisinin kurucu metinlerinden biridir. Marx'ın yaşamı boyunca yaptığı çalışmaların ürünü olan bu metin, Adam Smith, Jean-Baptiste Say, David Ricardo ve John Stuart Mill gibi klasik politik iktisatçıların görüşlerini izleyerek, kendi ifadesiyle “modern toplumun ekonomik işleyiş yasasını ortaya koymak amacıyla” tarihsel materyalizm teorisini uygulayarak ortaya koymaya çalıştığı bir kapitalizm analizi ve eleştirisidir. Metnin ikinci ve üçüncü ciltleri, notlarını derleyen meslektaşı Friedrich Engels tarafından Marx'ın ölümünden sonra yayımlanmıştır. Kapital, sosyal bilimler alanında 1950'den önce yayımlanmış olan en çok atıf yapılmış kitaptır.

<span class="mw-page-title-main">Friedrich Engels</span> Alman filozof (1820–1895)

Friedrich Engels, Alman sosyalist, filozof, tarihçi ve siyaset bilimcidir. Aynı zamanda, iş insanı olan Engels'in babasının Salford, Birleşik Krallık, Prusya'nın Barmen şehrinde büyük tekstil fabrikaları vardı. Karl Marx ile birlikte Marksizm'in kurucusu sayılan Engels "ilk marksist" olarak tanımlanmıştır. 1845 yılında kendi gözlem ve araştırmalarına dayanan "1844 Yılında İngiltere'de İşçi Sınıfının Koşulları" isimli yapıtı yayınlanmıştır. Karl Marx'la beraber "Komünist Manifesto"'yu (1848) yazarak komünist kuramın geliştirilmesinde önemli bir rol oynamıştır. Sonrasında Karl Marx'a maddi destek sağlayarak "Das Kapital" için yaptığı araştırmalara yardımcı olan Engels, Karl Marx öldükten sonra onun önemli sayılan eserlerinden Das Kapital'in son iki cildini tamamlamıştır. Ayrıca daha sonra Artı-Değer Teorileri ve Kapital'in 4. cildi olarak Karl Kautsky tarafından basılan Marx'ın notlarını düzenlemiştir. 1884 yılında, Ailenin, Özel Mülkiyetin ve Devletin Kökeni isimli kitabı yayınlanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Komünizm</span> Bütün malların ortaklaşa kullanıldığı ve özel mülkiyetin olmadığı toplum sistemini hedefleyen ideoloji

Komünizm ; üretim araçlarının ortak mülkiyeti üzerine kurulu sınıfsız, parasız ve devletsiz bir toplumsal düzen ve bu düzenin kurulmasını amaçlayan toplumsal, siyasi ve ekonomik bir ideoloji ve harekettir. Sadece üretim araçlarının ortak kullanımına dayanan sosyalizm ile tam olarak aynı anlama gelmemesine rağmen hatalı bir biçimde eş anlamlı olarak da kullanılabilmektedir. 20. yüzyılın başından beri dünya siyasetindeki büyük güçlerden biri olarak modern komünizm, genellikle Karl Marx'ın ve Friedrich Engels’in kaleme aldığı Komünist Parti Manifestosu ile birlikte anılır. Buna göre özel mülkiyete dayalı kapitalist toplumun yerine meta üretiminin son bulduğu komünist toplum gerçektir. Komünizmin temelinde yatan sebep, sınıfsız, ortak mülkiyete dayalı bir toplumun kurulması isteğidir. Sınıfsız toplumlarda en genel anlamıyla tüm bireylerin eşit olması fikri karşıt görüşlüler tarafından "ütopya" olarak görülür ve zorla yaşanmaya çalışılırsa kaosa yol açacağı iddia edilir. Paris Komünü, komünist sistem yaşayabilmiş ilk topluluktur. Bunun dışında Mahnovist hareket öncülüğünde Ukrayna ve İspanya iç savaşı sırasında yaklaşık dört yıl süren anarko-komünist hareketle şekillenen toprakların kolektifleştirilmesi esasına dayalı olarak komünist topluluklar da kurulmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Marksizm</span> Alman filozof Marxın düşüncelerine dayanan devrimci sosyalist akım

Marksizm, özgün bir siyasal felsefe akımı, tarihin diyalektik materyalist bir yorumuna dayanan ekonomik ve toplumsal bir dünya görüşü, kapitalizmin Marksist açıdan çözümlenmesi, bir toplumsal değişim teorisi, Karl Marx'ın ve Friedrich Engels'in çalışmalarından çıkarılan, insanın özgürleşmesiyle ilgili bir düşünce sistemidir.

Sosyalizm, sosyal ve ekonomik olarak toplumsal refahın, katılımcı bir demokrasiyle gerçekleşeceğini ve üretim araçlarının hakimiyetinin topluma ait olduğunu savunan, işçi sınıfının yönetime katılmalarına ağırlık veren, özel üretim yerine kamu bazlı üretimi destekleyen, telkin ve propagandalarını eğitim, tarım ve vergi reformları üzerinde yoğunlaştıran ekonomik ve siyasi bir teoridir. Siyasi yelpazede ve dünyanın çoğu ülkesinde sosyalizm, standart sol ideoloji olarak kabul edilir. Sosyalizm türleri, kaynak tahsisinde piyasaların ve planlamanın rolüne ve kuruluşlardaki yönetim yapısına göre değişir.

Nasyonal sosyalizm ya da Nazizm, kökten Yahudi aleyhtarı, ırkçı, aşırı milliyetçi, völkisch, sosyal Darwinist, anti-komünist, anti-liberal ve anti-demokratik bir ideolojidir. İtalya'da Benito Mussolini önderliğinde kurulan faşizm akımından etkilenerek ortaya çıkmıştır. Meydana gelişi Almanya'da gerçekleşen ve temel ilkeleri Adolf Hitler tarafından ortaya konan nasyonal sosyalizm, Nasyonal Sosyalist Alman İşçi Partisi'nin 30 Ocak 1933'ten Almanya'nın II. Dünya Savaşı'nda teslim olduğu 8 Mayıs 1945 tarihine kadar, 12 yıl 3 ay iktidarda olduğu dönem boyunca Almanya'nın resmî ideolojisi olarak uygulanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Mihail Bakunin</span> Anarşist filozof

Mihail Aleksandroviç Bakunin, tanınmış bir Rus devrimci ve kolektivist anarşizm kuramcısıdır. Anarşist düşünürlerin ilk kuşağının temsilcilerindendir ve Anarşizmin babaları olarak anılan düşünürlerden biridir.

<span class="mw-page-title-main">Paris Komünü</span> 1871de Pariste kurulan devrimci şehir konseyi

Paris Komünü, 18 Mart'tan 28 Mayıs 1871'e kadar Paris'te iktidarı ele geçiren bir Fransız devrimci hükûmetiydi.

<span class="mw-page-title-main">Max Stirner</span> Alman filozof

Max Stirner ya da gerçek adıyla Johann Kaspar Schmidt,, Alman filozoftur. Özellikle Hegel'in toplumsal yabancılaşma ve öz bilinç kavramlarıyla ilgilenmiştir. Stirner, genellikle nihilizmin, varoluşçuluğun, psikanalitik teorinin, postmodernizmin ve bireyci anarşizmin öncülerinden biri olarak kabul edilir. Birçok bireyci filozofu düşünceleriyle etkilemiştir.

<span class="mw-page-title-main">Nazi Almanyası</span> 1933ten 1945e dek Nazi Partisi yönetimindeki Almanya

Nazi Almanyası, Almanya’nın 1933 ile 1945 yılları arasında, Nasyonal Sosyalist Alman İşçi Partisi (NSDAP) idaresi altında, tek parti rejimine dayalı yönetim sistemiyle “Führer” unvanlı hükûmet (1933-1945) ve devlet başkanı (1934-1945) Adolf Hitler’in liderliğinde egemenlik sürdüğü döneme verilen isim. Alman tarihi içerisinde “Reich”ların üçüncüsüdür; bundan dolayı Üçüncü Reich ismiyle de nitelendirilir.

<span class="mw-page-title-main">Henry Hyndman</span>

Henry Mayers Hyndman, ilk önemli İngiliz Marksisti.Özellikle 1880'lerde önde gelen birçok İngiliz sosyalistini etkilemiş, ama geçimsizliği yüzünden çoğuyla arası açılmıştır.

<i>Felsefenin Sefaleti</i> Karl Marx tarafından yazılan kitap

Felsefenin Sefaleti, 1843 ile 1849 yılları arasında sürgünde yaşayan Karl Marx'ın 1847 yılında Paris ve Brüksel'de yayınlanan kitabın adıdır. Bu eserde Marx, Fransız sosyalist filozof Pierre-Joseph Proudhon'un 1846 tarihli "Sefaletin Felsefesi" adlı eserinde ortaya koyduğu sosyalizm teorisini ve felsefi düşüncelerine eleştirel bir yaklaşım sergilemektedir ayrıca kendi komünist felsefesini de savunmaktadır. Eser, Fransızca kaleme alınmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Max Beer</span>

Moses "Max" Beer, Avusturya doğumlu Marksist gazeteci, ekonomist ve tarihçi.

Sol milliyetçilik, eşitliğe, halk egemenliğine ve self determinasyona dayalı bir milliyetçilik akımıdır. Kökleri Fransız Devrimi'ndeki jakobenizme dayanır. Sol milliyetçilik anti emperyalizmi benimser. Sol milliyetçilik, etnik milliyetçiliği ve faşizmi reddeder; buna rağmen sol milliyetçiliğin bazı minör formları tahammülsüzlük ve ırksal önyargıyı içerisinde barındırır.

<span class="mw-page-title-main">Ferdinand Lassalle</span>

Ferdinand Johann Gottlieb Lassalle, Yahudi asıllı Alman düşünür, filozof, sosyalist aktivist. Lassalle daha gençlik yıllarından itibaren felsefe ve siyasetle ilgilenmeye başlamıştır. Ferdinand daha lisede okurken ileride kendisini öne çıkaracak olan kimi meziyetlerini ortaya koymuştu: sahte bir rapor tertiplediği için liseden atılmıştı. Liseden atıldıktan sonra, bir ticaret okuluna devam edip, 1843’te diplomasını aldıysa da, bu diplomayla yetinmemişti. Önce Breslau Üniversitesinde sonra da Berlin Üniversitesinde akademik kariyer yapma amacıyla hukuk ve felsefe okumaya başladı. Berlin’de okurken pek çok akranı gibi Hegel ve Feuerbach’ın fikirleriyle tanıştı.

<span class="mw-page-title-main">Ilse Braun</span>

Ilse Braun, Eva Braun'un iki kız kardeşinden biriydi. Münih'te doğan Ilse, okul öğretmeni Friedrich "Fritz" Braun ile terzi Franziska "Fanny" Kronberger'in en büyük kızıydı. 30 Nisan 1945'te çiftin birlikte intihar etmesine 40 saatten az bir süre kala, 29 Nisan 1945'te Eva ile evlendikten sonra Nazi diktatörü Adolf Hitler'in baldızı oldu.

<span class="mw-page-title-main">İvan Franko</span>

Ivan Yakoviç Franko Ukraynalı bir şair, yazar, sosyal ve edebiyat eleştirmeni, gazeteci, tercüman, ekonomist, politik aktivist, felsefe doktoru, etnograf ve Ukrayna dilinde ilk polisiye romanları ve modern şiirin yazarıdır.

<span class="mw-page-title-main">Ücretli Emek ve Sermaye</span>

"Ücretli Emek ve Sermaye", politik ekonomi eleştirmeni ve filozof Karl Marx tarafından 1847'de verilen ve ilk olarak Nisan 1849'da Neue Rheinische Zeitung'da makale olarak yayınlanan bir konferanstı. Das Kapital'in öncülü kabul edilir. Genellikle Marx'ın 1865 tarihli Değer, Fiyat ve Kâr konuşmasıyla eşleştirilir. 1883'te bir Rusça çeviri kitap olarak yayınlandı ve ekte Kapitalist Birikmenin Tarihsel Eğilimi konulu 23. bölümde Kapital'in 1. cildinden bir alıntı ekledi. 1885 yılında, bir broşür versiyonu ilk olarak İngilizce tercümesi olarak yayınlandı. Gazete makalelerine dayanan 1885 broşürü Hottingen-Zürih'te Marx'ın bilgisi olmadan ve Engels'in kısa bir giriş yazısıyla yayınlandı. Almanca baskı, 1891'de Friedrich Engels tarafından revize edildi ve Anti-Sosyalist Yasa bir önceki yıl sona erdikten sonra Vorwärts tarafından yayınlandı. 1893'te, 1891 Almanca baskısından güncellenmiş bir İngilizce çeviri Londra'da yayınlandı.

Friedrich von Württemberg bir Alman girişimci, Bundeswehr Albay'ı ve eski Württemberg Hanedan varisi ve veliahtı.