İçeriğe atla

Mos maiorum

Romalılar'da aile, Mas maiorum'un nesiller boyunca aktarılabilmesinin en önemli nedenlerinden biriydi.

Mos maiorum veya "ataların yolu", "atalardan kalma gelenek" Antik Romalılar'ın yazılı olmayan sosyal normları ve antik Roma'nın ana geleneksel prensipler bütünüdür. Mos maiorum, Antik Roma'da, ahlak, din, politik, özel ve sosyal yaşam ve askerî yaşama dair prensipleri ihtiva eden erdemler bütünüdür. Fides, Pietas, Religio ve Cultus, Disciplina, Virtus, Dignitas & Auctoritas, Mas Maiorum'un temel değerleridir.[1]

Fides

Troya yanarken babasını taşıyan Aenas, Federico Barocci, 1598 (Galleria Borghese, Roma, İtalya)
Cincinnatus'un tasviri, Museo del Prado, 1806

Fides (İngilizce: Fidelity, Türkçe: Vefa), dürüstlük, güvenilirlilik/güven iyi niyet sadakat/vefa ile ilgili değerler olarak karşılanabilir.[2] Fides konsepti, mos maiorum'da kültü açısından yer almış tanrıça Fides ile kişileştirilmişti.[3] Kişisel bağlamda bir kişinin güveni ve politik bağlamda toplumun beklentilerini, güvenlerini karşılamakla ilgiliydi.[4] Örneğin sahip olduğu gücü kötüye kullanmayan, aksine Roma'nın lehine kullanan bir diktatör olan Cincinnatus, fides'e örnek gösterilebilir.

Pietas

Tanrılardan sonra aile ve topluma karşı saygı duymayı içeren Pietas (İngilizce: Piety, Türkçe: Saygı), Cicero'ya göre "Ülkemize ve milletimize karşı sorumluluklarımızı yerine getirmemizde etkin olan güç"tür.[5] Pietas'a, Grek-Roma mitolojisinde Aeneas örnek gösterilebilir. Troya'nın çöküşünden sonra Aeneas, babasını sırtında taşıyıp karısına ve çocuğuna kaçması için yardım eder, şehrin kutsal bölgelerini korur. Kutsal bölgeleri korurken, kanlı elleriyle putlara dokunmasının günah olacağını düşünerek putları babasının taşımasını rica eder.

Religio ve Cultus

Erken 18. yüzyılda Vesta tasviri, Alessandro Marchesini

Religio, Cicero'ya göre "kutsal ayinlerde doğru şekilde saygı" olarak zikredilir.[6] Cultus (İngilizce: cultivation of the gods), temel olarak Romalıların tanrı ile ilişkisini ihtiva eder. Romalılar, Tanrılar ile aralarında sonsuz bir ilişki olduğuna inanıyorlardı bu inançları, pax deorum, yani tanrıların huzuru anlamına geliyordu. Religio yani pax deorum'a ulaşmak için en doğru şekilde dinsel törenler ve ritüeller yapılmalıydı. Cultus'da ise kutsal yapılar ve tapınaklar inşa edilip tanrılara kurbanlar verilmeliydi. Romalılara göre cultus, Romalıların isteklerinin gerçekleşmesi yani ödüllendirilmeleri için oldukça gerekli ve önemli yer tutan bir inanç biçimiydi.[1] Cultus'a örnek olarak eski Roma kralı Numa Pompilius gösterilebilir. Numa Pompilius, Roma'nın birçok dini ve politik ögelerini tesis eden kral olarak bilinir. Mars & Jupiter kültü, Vesta Bakireleri, Pontifex Maximus gibi birçok kuruluşu Roma'ya kazandırmıştır.[7]

Disciplina

Ferdinand Bol tarafından, Manlius'un oğlunun idamının tasviri.

Disciplina, askeri alanlarda, örneğin askeri egzersizlerde, eğitimlerde veya kişisel bağlamda, irade yeteneği, disiplin ve günlük hayatta, retorik gibi şeyler olarak değerlendirilebilir.[8] Romalılar pek çok askeri başarılarını Disciplina'ya olan bağlılıklarına borçlu olduğunu düşünüyorlardı çünkü hem askerler hem de generaller Disciplina'ya oldukça değer verip, Disciplina'nın ihtiva ettiği prensiplerden ötürü değer vermeyenlere karşı daima muvaffak geliyorlardı. Disciplina'ya örnek olarak, sıkı disiplini ile bilinen Titus Manlius Imperiosus Torquatus gösterilebilir. Manlius, Roma-Latin savaşları sırasında, mevcut askeriyenin disiplininin zayıf olduğunu düşünerek yeni bir düzen tesis etti. Yeni yönetim altında hiç kimsenin, görevinin başından ayrılmayacağını ve emirlerin dışına çıkamayacağını, görevinden ayrıldığı an ölüm cezası ile karşılaşacağını zikretti. Ün ateşi ile büyülenen Manlius'un oğlu, babasının emirlerini hiçe sayarak yandaşlarının yanından ayrıldı ve kendi başına Latin avcılarını öldürdü. Oldukça öfkelenen Manlius, oğlunun emirlerin dışına çıkması ve kuralları çiğnemesi nedeniyle oğlunu azarladıktan sonra idam etirdi.[9]

Gravitas ve Constantia

1640'ın erken yıllarında Gaius Mucius'un tasviri, Matthias Stom

Gravitas, onur ve ciddiyete dair prensipleri, sorumluluk duygusu ve kararlığı içerir. Constantia ise sabra dair prensipleri ihtiva eder.[10] Gerçek bir Romalı, sorunlara karşı sabırlı ve onurlu bir şekilde yaklaşmalı, sıradışı durumlarda sükûnetini koruyabilmelidir. Romalı hükümdarlar ve liderler için en önemli iki erdem, gravitas ve constantia'dır. Bu erdemlere, Gaius Mucius Scaevola örnek gösterilebilir. MÖ 508'de Roma-Etrüsk savaşları sırasında Mucius, Etrüsk kralı Porsena Lars'a suikast düzenlemeyi planlıyordu fakat bir hatayla Porsena yerine onun giyimiyle birebir aynı olan katibini öldürdü ve esir düştü. Esir düşdükten sonra şu sözleri zikretti: "Ben bir roma vatandaşıyım, Gaius Mucius. Buraya düşmanımı öldürmeye geldiğim gibi, ölümü de kucaklamaya hazırım. Biz Romalılar, işler ters gittiğinde cesurca davranabildiğimiz gibi, cesurca acı çekmeye de hazırız." Bu sözleri zikrettikten bir an tereddüt etmeden ve acı belirtisi göstermeden elini ateşe koydu. Bunun ardından Porsena, Mucius'un gravitas ve constantia'sından o kadar etkilendi ki, Mucius'u serbest bıraktı.[11]

Virtus

Horatius Cocles köprüyü savunurken

Virtus, mertlik, erkeklik anlamlarına gelen ve ayrıca cesaret, adalet, yanlış ve doğru, onurlu ve haysiyetsiz olanı bilmek ve ölçülülük gibi prensipleri de ihtiva ediyordu. Ancak genellikle daha çok sözcük anlamıyla, bir erkeği (vir) tanımlayan özellikler toplamına atıfta bulunmak için kullanılıyordu, Romalılar açısından erdem "erkekliğin" karşılığıydı.[12] Virtus'a sahip kimse, Roma Cumhuriyeti için sahip olduğu nitelikleri en iyi şekilde uygulayabilecek kimsedir. Romalılar için virtus, gerçek bir Romalı'da kesinlikle bulunması gereken bir özellikti.[13] Cicero'ya göre; "Virtus, Romalının rozeti gibidir. Tüm içtenliğimle rica ediyorum sizlere Roma vatandaşları, atalarından miras kalan bu erdeme daima bağlı kal. Bu erdem dışındaki her şey kuşkulu, geçici ve değişmeye mahkumtur. Yalnızca virtus'tur daimi olan. O hiçbir şekilde zarar göremez ve hiçbir güç ona zarar vermeye muktedir değildir."[14] Virtus'a örnek olarak, en büyük Romalı kahramanlardan biri olan Horatius Cocles gösterilebilir. Horatius Cocles, Porsena'nın önderlik ettiği Etrüsk ordusuna karşı, Pons Sublicius'u tek başına savunarak Roma ordusunu korumuştu.[15]

Dignitas ve Auctoritas

Dignitas ve Auctoritas, diğer tüm erdemlerin pratik bir sonucu olarak ortaya çıkmıştır. Dignitas bir tür prestij ve kişinin itibarı, nüfuzu ve etkisi ile doğrudan ilişkiliydi. Auctoritas ise bu nüfuzu ve etkiyi kullabilmek, destek toplamak, tesis etmek ile ilişkiliydi. Bu erdemlere örnek olarak, halkına destek çıkan Romulus ve Aeneas verilebilir.

Kaynakça

  1. ^ a b Beard, M., North, J., & Price, S. R. F. (Eds.). (1998). "Religions of Rome: Volume 1, A History." Cambridge University Press. 26 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Nisan 2024. 
  2. ^ Hölkeskamp, Reconstructing the Roman Republic, p. 34.
  3. ^ Adkins. pg 78
  4. ^ Cicero, De Officiis 1.23. 
  5. ^ Cicero. De inventione. 2.22.66. Latincepietatem, quae erga patriam aut parentes aut alios sanguine coniunctos officium conservare moneat. 
  6. ^ Cicero, De natura deorum II, 28. 
  7. ^ "Numa Pompilius | Biography, Reign, & Facts". Encyclopedia Britannica. 11 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2020. 
  8. ^ Goldsworthy, A. (2003). "Complete Roman Army." Thames & Hudson (İngilizce). 
  9. ^ John Rich, Graham Shipley (1993). War and Society in the Roman World. Routledge. ISBN 0-415-12167-1. 
  10. ^ Cicero, De Officiis, 1.31. 
  11. ^ Livy, Ab Urbe Condita, 2.12.
  12. ^ Beard, Mary (2018). Spqr Antik Roma Tarihi. Pegasus Yayıncılık. s. 135. ISBN 978-605-299-389-7. 7 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Eylül 2024. 
  13. ^ Schrader, Kyle (1 Ocak 2016). "Virtus in the Roman World: Generality, Specificity, and Fluidity". The Gettysburg Historical Journal. 15 (1). ISSN 2327-3917. 17 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2024. 
  14. ^ "McDonnell, Myles Roman Manliness: Virtus and the Roman Republic" (PDF). 2006a. 14 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 4 Eylül 2019. 
  15. ^ Dionysius, v. 22. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">İtalya</span> Güney Avrupada yer alan kısmi ada ülkesi

İtalya, resmî adıyla İtalyan Cumhuriyeti, Güney Avrupa'da, büyük ölçüde İtalya Yarımadası üzerinde yer alan bir ülke. Akdeniz'in en büyük iki adası Sicilya ve Sardinya da İtalyan topraklarıdır. Yüzölçümü 301.340 km2 olan ülkenin kuzeyde Alpler bölgesinde Fransa, İsviçre, Avusturya ve Slovenya'yla kara sınırı vardır. Bağımsız iki Avrupa ülkesi olan Vatikan ve San Marino da İtalya'nın yarımadadaki toprakları içine sıkışmış anklav ülkelerdir. İtalya'nın ayrıca biri İsviçre (Campione), diğeriyse Tunus (Lampedusa) tarafından kara ve deniz sınırlarıyla kuşatılmış iki eksklavı bulunur. Nüfusu 58 milyon olan İtalya, Avrupa Birliği'nin en kalabalık üçüncü ülkesidir. Başkenti ve en büyük şehri Roma, yüzyıllar boyunca Batı uygarlığının merkezi olmuş, mimaride barok üslûbunun doğuşuna tanıklık etmiş ve eskiden beri Katolik Kilisesi'nin merkezi olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Nümismatik</span> Paraları inceleyen dal

Nümismatik veya meskûkât, sikke veya kâğıt para koleksiyonculuğu ve paraları inceleyen çalışma sahası. Sikkecilik olarak da adlandırılır. Bu alanda uzman kişilere "nümismat" adı verilir. Nümismatik; kaybolmuş uygarlıkların, kentlerin ve yerleşim yerlerinin kesin olarak belirlenmesine katkı sağlar, tarihsel süreç içinde yok olmuş anıt ve yapılara ilişkin kanıtları bizlere anlatır. İmparatorların saltanatlarının başlangıç tarihlerinin, almış oldukları unvanların, imparatorluk dönemleri boyunca yaptıkları işlerin, kazandıkları zaferlerin ya da yenilgilerin kesin biçimde belirlenmesine yardımcı olur. Aynı zamanda nümizmatik Antik Sikke darbında kullanılan madenin türüne göre o toplumun, o dönemdeki ekonomik durumu konusunda ciddi ipuçları sağlamaktadır. Bir arkeoloğun kazı çalışmasında bulabileceği en iyi şeylerden biri Antik Sikkedir. Bulunmuş olan bir Antik Sikke yapılan arkeolojik çalışma katmanı için anında bir tarih sağlayabilir. Ek olarak Antik Sikkeler ticaret, ekonomi, sosyal organizasyon, mitoloji, ideolojiler, şahsiyetler, liderlik, askeri, önemli olayları anlatmaktadır. Antik Sikkelerin hangi devlet döneminde, hangi yıllarda, hangi İmparator adına darb edildiği gibi bulgular tarihsel gerçeklerin ortaya çıkarılmasında önemli rol oynamaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Ateizm</span> Tanrının varlığını reddeden öğreti

Ateizm ya da tanrıtanımazlık, Tanrı'nın, tanrıların, doğaötesi inançların ya da ruhani varlıkların reddidir. Bu fikirde olanlara ateist ya da tanrıtanımaz denir.

Bu sayfa yalın bir şekilde yaygın kullanılan veya zaman içinde önemli bir konuma getirilmiş Latince deyişlerin listesidir. Bu deyişlerden bir kısmı Yunanca deyişlerin Latince çevirileridir, bunun en büyük nedeni Yunancanın Antik Roma'da retorik ve edebiyat gelişmeden çok önceleri retorik ve edebiyat açısından gelişmiş olmasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Roma mitolojisi</span> Antik Romada yaşayan insanların mitolojik inançlarının bütünü

Roma mitolojisi, Antik Roma'da yaşayan insanların mitolojik inançlarının bütününe verilen isimdir. Genelde iki ana bölümü olduğu düşünülür; ilk bölüm ki daha sonraları etkin olmuştur ve edebidir, genellikle Etrüsk mitolojisindeki öğelerin Romalılaştırılmış hallerinden meydana gelir, ikinci bölüm ise daha erken dönemlerde etkin olmuş olan ve daha çok kültik olan farklı uygulama ve inançlara sahip daha özerk bir bölümdür.

<span class="mw-page-title-main">Augustus</span> İlk Roma imparatoru (s. MÖ 27 – MS 14)

Augustus, Roma İmparatorluğu'nun kurucusu ve ilk imparatorudur. MÖ 27 - MS 14 yılları arasında hüküm sürmüş olan Augustus, Gaius Octavius Thurinus olarak doğmuş ve MÖ 44 yılında Jül Sezar tarafından evlatlık edinilmesinin ardından Gaius Julius Caesar Octavianus adını almıştır.

<span class="mw-page-title-main">Trajan</span> 13. Roma İmparatoru

Marcus Ulpius Nerva Traianus, yaygın adıyla Trajan, Roma İmparatorluğu'nun Beş İyi İmparatorundan ikincisidir. Tahta çıktığı MS 98 yılından öldüğü 117 yılına kadar Roma İmparatorluğu’na altın çağını yaşatmıştır. Mütevazı ve filantropik kişiliği sayesinde hem halk hem de ordu tarafından sevilmiştir. Ortaya koyduğu politikalar ve savaşçı kişiliği sayesinde Roma İmparatorluğu'nu tarihinin gördüğü en geniş topraklarına ulaştırmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Titus Lucretius Carus</span> Romalı şair ve filozof

Lukretius, MÖ 95 - MÖ 55 yılları arasında yaşamış Romalı şair ve filozof. Felsefenin Latince yayılmasında Lucretius'un Cumhuriyet döneminin sonlarında Epikourosçuluğun yayılmasında belirleyici bir rol oynayan De rerum natura eseri büyük katkı sağlamıştır. Epikouros'un Peri Physeos'ta açıkladığı doktrini anlatırken Romalı Epikourosçulann geleneğine uyarak Latince yazmıştır. Empedokles'in kozmolojik şiirinin edebi modelinden ilham alarak ve şiirini zarif heksametron (altılı) ölçüsüyle yazmıştır. Epikourosçuluğa fazla sempati duymayan Cicero bile kardeşi Ouintus'a yazdığı bir mektupta Lucretius'un edebi dehasına ve sanatına duyduğu hayranlığı ifade eder. Lucretius Epikourosçu doktrinin belli başlı argümanlannı ele alırken Yunan kaynağına tamamen sadık kalır. Yunan olduğuna şüphe olmayan bir felsefe doktrinini sunarsa da, anlatımının tonu ve etkisi tamamıyla kendine özgü bir retorik ve duygu gücüne sahiptir, Yunan ve Roma uygarlıklarının dilsel ve kültürel sınırlarını aşar. Mahareti, dünya konusunda yeni bir kuramı tasvir ederken Latincede hem yeni kelimeler türetmesinde hem de mos maiorum'un anlamlı terimlerini içeriden değiştirmesinde yatar.Religio kavramını eleştirirken "iğrenç suçları yaratanın din olduğu"nu, İphigenia örneğinde olduğu üzere, insanları siyasi nedenlerle tanrılara insan kurban etmeye ittiğini gösterir. Eksik kalan yazılarını ölümünden bir süre sonra Cicero sona erdirmiş, derleyip düzenlemiştir.

<span class="mw-page-title-main">Galya Savaşları</span> MÖ 58-50, Roma ile Galya kabileleri arasındaki savaşlar

Galya Savaşları çeşitli Galyalı kavimlere karşı Roma valisi Jül Sezar tarafından yürütülen bir seri askerî kampanyalar dizisidir.

Annales Yazarları Roma tarihçileri arasından bir gruba verilen isim. Faal oldukları dönem İkinci Kartaca Savaşı ile Sulla'nın diktatörlüğü arasındaki dönemdir. Bu yazarlar Roma tarihini en erken zamanlardan başlayarak kendi yaşadıkları döneme dek yazmışlardır. Kendi dönemlerindeki olaylar daha ayrıntılı biçimde ele alınmıştır. Annales yazarları tarihçilerden farklıdır. Bir annales yazarının esas yaptığı, basitçe yaşanan olayları kayda geçirmekti. Yine de iki sınıf arasında geçişkenlik vardır. Bazı durumlarda "annales yazarı" Roma devrinde eser vermiş iki sınıf için de kullanılır.

Virtus, Antik Roma'da özel bir erdemdir. Erkeksi güçler olarak algılanan yiğitlik, erkeklik, mükemmellik, cesaret, karakter ve değer çağrışımları taşır. Bu nedenle, Roma imparatorlarının sıkça ifade edilen bir erdemiydi ve bir tanrı olarak kişileştirildi.

Bu sayfa bir antik felsefe konuları listesidir.

<span class="mw-page-title-main">Sabinler</span>

Sabinler ; Antik İtalya Yarımadası'nın Merkez Apenin Dağları'nda - ayrıca Roma'nın kuruluşundan önce Anio'nun kuzeyindeki Latium'da da - yaşamış bir İtalik halktı.