İçeriğe atla

Morten Meldal

Morten Meldal
DoğumMorten Peter Meldal
16 Ocak 1954 (70 yaşında)
Danimarka
EğitimDanimarka Teknik Üniversitesi (BS, MS, PhD)
ÖdüllerNobel Kimya Ödülü (2022)
Kariyeri
DalıOrganik kimya
Çalıştığı kurumlar
Doktora
danışmanı
Klaus Bock

Morten Peter Meldal (d. 16 Ocak 1954) Danimarkalı bir kimyager ve Nobel Kimya Ödülü sahibi bilim insanı. Kopenhag, Danimarka'daki Kopenhag Üniversitesi'nde kimya profesörüdür.[1] En çok Valery V. Fokin ve K. Barry Sharpless ile aynı anda ancak onlardan bağımsız olarak çalıştığı CuAAC-click reaksiyonunu[2][3] geliştirmesiyle tanınmaktadır.[4]

Biyografi

Meldal, Danimarka Teknik Üniversitesi'nden kimya mühendisliği alanında lisans ve doktora dereceleri aldı. Doktora çalışmasını Klaus Bock gözetiminde yapmış ve karbonhidratların sentetik kimyasına odaklanmıştır.[5] 1983'ten 1988'e kadar önce Danimarka Teknik Üniversitesi'nde, ardından Cambridge Üniversitesi'ndeki MRC Moleküler Biyoloji Laboratuvarı'nda[6] ve ardından Kopenhag Üniversitesi'nde organik kimya alanında doktora sonrası araştırmacı olarak çalıştı.[7] 1996 yılında Danimarka Teknik Üniversitesi'ne yardımcı doçent olarak atandı. 1998'den beri Carlsberg Laboratuvarı Kimya Bölümünde sentez grubunu yönetmektedir.[8]

Meldal, kariyerinin başlangıcında peptit sentezi için çeşitli teknolojik teknikler ve araçlar geliştirdi. Peptit ve organik sentez araçlarında ve ayrıca büyük bölünmüş karışım kitaplıklarını birleştirmek için kullanılan çok sütunlu sentezi geliştirdi. İlk olarak peptit ve protein konjugasyonlarında, polimerlerde ve malzeme bilimlerinde kullanılan asetilenlerin ve azitlerin siklokatılımını sundu. Meldal'ın grubu daha sonra bu reaksiyonun fonksiyonel grup kimyalarının çoğuna ortogonal olduğunu gösterdi.[9]

Yakın zamanda Meldal bir optik kodlama tekniği[10] geliştirdi ve organik kimya ile peptid kimyasının katı destek üzerinde birleştirilmesine odaklandı. N-asil iminyum iyonlarının üretimi için, bu bileşiklerin kombinatoryal kitaplıklarının üretildiği ve hücre bazlı taramada G proteini-bağlı reseptörlere karşı aktiviteye sahip maddeler için tarandığı bir dizi yeni yöntem geliştirmiştir.[11]

2019'da Meldal, beta cisimleri, yani antikorların peptit taklitleri konseptine dayanan Betamab Therapeutics ApS şirketini kurdu.[12] Şirket 2021'de kapandı.[13]

Onurlar ve ödüller

Meldal, Carolyn R. Bertozzi ve Karl Barry Sharpless ile birlikte "click kimyası ve biyoortogonal kimyanın gelişimi için" 2022 Nobel Kimya Ödülü'ne layık görüldü. [14]

Kaynakça

  1. ^ "Morten Meldal is the new professor in nanochemistry". Nano- Science Center. 7 Şubat 2011. 16 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2014. 
  2. ^ Tornøe, C.W. and Meldal, M., Peptidotriazoles: Copper(I)-catalyzed 1,3-dipolar cycloadditions on solid-phase. In: Lebl, M., Houghten, R.A. (Eds.), American Peptide Society and Kluwer Academic Publishers, San Diego, 2001, pp. 263–4.
  3. ^ "five". Optimization of Solid-Phase Combinatorial Synthesis. 1. United States: CRC Press. 4 Aralık 2001. s. 408. ISBN 978-0-8247-0654-8. 5 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2014.  and Meldal, M., Peptidotriazoles on solid-phase.
  4. ^ Rostovtsev (2002). "A Stepwise Huisgen Cycloaddition Process: Copper(I)-Catalyzed Regioselective "Ligation" of Azides and Terminal Alkynes". Angewandte Chemie International Edition. 41 (14): 2596-2599. doi:10.1002/1521-3773(20020715)41:14<2596::aid-anie2596>3.0.co;2-4. PMID 12203546. 
  5. ^ "2022 Nobel Prize in Chemistry awarded to Morten Meldal". The European Peptide Society. 8 Ekim 2022. 12 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ekim 2022. 
  6. ^ "LMB Alumni". MRC Laboratory of Molecular Biology. 1 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2014. 
  7. ^ "Morten Peter Meldal". 12 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ekim 2022. 
  8. ^ Rademann (29 Mayıs 1999). "SPOCC: A Resin for Solid-Phase Organic Chemistry and Enzymatic Reactions on Solid Phase". Journal of the American Chemical Society. 23 (121): 5459-5466. doi:10.1021/ja984355i. 
  9. ^ Steinhagen (2011). "Simultaneous 'One Pot' Expressed Protein Ligation and CuI-Catalyzed Azide/Alkyne Cycloaddition for Protein Immobilization". ChemBioChem. 12 (16): 2426-2430. doi:10.1002/cbic.201100434. PMID 21901810. 
  10. ^ Hu (2018). "Sustainable Flow Synthesis of Encoded Beads for Combinatorial Chemistry and Chemical Biology". ACS Comb. Sci. 20 (8): 492-498. doi:10.1021/acscombsci.8b00052. PMID 29969235. 
  11. ^ Diness (2006). "Solid-Phase Synthesis of Tetrahydro-β-carbolines and Tetrahydroisoquinolines by Stereoselective Intramolecular N-Carbamyliminium Pictet–Spengler Reactions". Chemistry – A European Journal. 12 (31): 8056-8066. doi:10.1002/chem.200600138. PMID 16881029. 
  12. ^ Hu (2019). "Computational Evolution of Threonine-Rich β-Hairpin Peptides Mimicking Specificity and Affinity of Antibodies". ACS Central Science. 5 (2): 259-269. doi:10.1021/acscentsci.8b00614. PMC 6396188 $2. PMID 30834314. 
  13. ^ "Betamab ApS". Paqle. 10 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Aralık 2021. 
  14. ^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; nobelprize isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: )

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Amino asit</span> Proteinlerin temel yapı taşı

Amino asitler, proteinleri oluşturan temel yapı taşlarıdır.

<span class="mw-page-title-main">Hidrojen bağı</span>

Kimya'da, hidrojen bağı öncelikle daha elektronegatif bir "verici" atom veya gruba (Dn) kovalent bağla bağlanan bir hidrojen (H) atomu ile ve yalnız bir çift elektron taşıyan başka bir elektronegatif atom arasındaki elektrostatik çekim kuvvetidir.

<span class="mw-page-title-main">Elias James Corey</span> Amerikalı kimyager

Elias James "E.J." Corey (12 Temmuz 1928) Amerikalı organik kimyacı. 1990 yılında "organik sentez üzerine geliştirdiği teori ve metodolojilerden dolayı Nobel Kimya Ödülü'nü kazanmıştır. Yaşayan en büyük kimyagerlerden biridir. Çok sayıda sentetik reaktifler, metodolojiler geliştirmiş ve organik sentez biliminin gelişmesine katkıda bulunmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Bruce Merrifield</span> Amerikalı biyokimyager (1921 – 2006)

Robert Bruce Merrifield Amerikan biyokimyager ve akademisyen. Önceden belirlenmiş bir sıralamaya göre amino asit zincirleri ya da polipeptit sentezlenmesine yönelik geliştirdiği metot sayesinde 1984 yılında Nobel Kimya ödülünün sahibi olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Robert Woodward</span> Amerikalı kimyager (1917 – 1979)

Robert Burns Woodward Amerikalı organik kimyager. Birçok kişi tarafından yirminci yüzyılın önde gelen organik kimyageri olarak kabul edilir. Özellikle karmaşık doğal ürünlerin sentezi ve moleküler yapılarının belirlenmesinde çok önemli katkılarda bulunmuştur. Sentezlediği organik bileşiklerin arasında kolesterol ve kortizon (1951), striknin (1954) ve B12 vitamini'de (1971) bulunur. Aynı zamanda kimyasal reaksiyonların teorik çalışmaları üzerine Roald Hoffmann ile yakın çalışmıştır. Woodward 1965 yılında "organik sentez ile ilgili başarıları için" Nobel Kimya Ödülü'ne layık görüldü.

Organik kimyada sikloalkin, bir alkinin siklik analoğudur. Bir sikloalkin, bir veya daha fazla üçlü bağ içeren, kapalı bir karbon atomu halkasından oluşur. Sikloalkinlerin genel formülü CnH2n-4 tür. C–C≡C–C alkin biriminin doğrusal doğası nedeniyle, sikloalkinler yüksek oranda zorlanabilir. Yalnızca, halkadaki karbon atomlarının sayısı, bu geometriyi karşılamak için gerekli esnekliği sağlayacak kadar fazla olduğunda mevcut olabilir. Bu molekül sınıfının en küçük bileşenleri deneysel olarak gözlemlenemeyecek kadar çok zorlanma yaşayabilirken, büyük alkin içeren karbosikllerde zorlanma gözlenmez. Siklooktin (C8H12), izole edilebilen ve stabil bir bileşik olarak depolanabilen en küçük sikloalkin grubudur. Bununla birlikte, daha küçük sikloalkinler, diğer organik moleküller ile reaksiyonlar yoluyla veya geçiş metallerine kompleksleşme yoluyla üretilebilir ve hapsedilebilir.

<span class="mw-page-title-main">David E. Clemmer</span> araştırmacı

David E. Clemmer, Amerikalı analitik kimyager. Bloomington'daki Indiana Üniversitesi'nde Robert ve Marjorie Mann Kimya Kürsüsü başkanı ve Seçkin Profesör'dür. Bu üniversitede Clemmer Grubu'nun başındadır. Clemmer iyon-hareketliliği kütle spektrometrisi (IM-MS) için yeni bilimsel ekipmanlar geliştirir. Geliştirdiği ekipmanlar arasında ilk iç içe iyon-hareketliliği uçuş-zamanlı kütle spektroskmetrisi de vardır. Aralarında 2006'da "çeşitli kütle spektrometre teknolojileri için iyon hareketliliği ayırmanın entegrasyonuna yaptığı öncü katkıları için" kazandığı Biemann Madalyası'nın da bulunduğu çeşitli ödüller kazanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Matriks-destekli lazer desorpsiyon/iyonizasyonu</span>

Kütle spektrometrisinde, matris destekli lazer desorpsiyon/iyonizasyonu (MALDI), minimum parçalanma ile büyük moleküllerden iyonlar oluşturmak için bir lazer enerjisi emici matris kullanan bir iyonizasyon tekniğidir. Daha geleneksel iyonizasyon yöntemleriyle iyonize edildiğinde kırılgan olma ve parçalanma eğiliminde olan biyomoleküllerin ve büyük organik moleküllerin analizinde uygulanmıştır. Gaz fazında büyük moleküllerin iyonlarını elde etmenin nispeten yumuşak bir yolu olması bakımından elektrosprey iyonizasyonuna (ESI) benzer, ancak MALDI tipik olarak çok daha az sayıda çok-yüklü iyon üretir.

Alt-üst proteomik, kütle spektrometresi ile analizden önce proteinlerin proteolitik sindirim aracılığı ile proteinleri tanımlamak, amino asit dizilerini ve translasyon sonrası modifikasyonlarını karakterize etmek için yaygın kullanılan bir yöntemdir. Proteomikte kullanılan bu yönteme alternatif olarak mevcüt başlıca iş akışına üst-alt proteomik denir; bu yöntemde yekpare haldeki proteinler sindirim ve/veya parçalanmadan önce kütle spektrometresi içinde veya 2D elektroforez ile saflaştırılır. Esasen, alt-üst proteomik, belirli bir hücre, doku vb. numunenin protein yapısını belirlemenin nispeten basit ve güvenilir bir yoludur.

<span class="mw-page-title-main">Faj gösterimi</span>

Faj gösterimi, proteinleri kodlayan genetik bilgilerle proteinleri birbirine bağlamak için bakteriyofajları kullanan protein-protein, protein-peptit ve protein-DNA etkileşimlerinin incelenmesi için bir laboratuvar tekniğidir. Bu teknikte, ilgilenilen bir proteini kodlayan bir gen, bir faj kapsit proteini genine eklenir. Bu durumda faj, proteinin genini içeride barındırırken, proteini dış tarafında da "gösterir". Böylece genotip ile fenotip arasında bir bağlantı kurulmuş olur. Proteini görüntüleyen fajlar daha sonra, görüntülenen protein ile diğer moleküller arasındaki etkileşimi saptamak için diğer proteinlere, peptidlere veya DNA dizilerine karşı taranabilir. Bu şekilde, büyük protein kütüphaneleri, doğal seçilim ile benzer olan in vitro seçilim adı verilen bir süreçte taranabilir ve çoğaltılabilir.

Organik sentez, kimyasal sentezin özel bir dalıdır ve organik bileşiklerin kasıtlı olarak yapılandırılmasıyla ilgilidir. Organik moleküller genellikle inorganik bileşiklerden daha karmaşıktır ve sentezleri organik kimyanın en önemli dallarından biri haline gelmiştir. Genel organik sentez alanı içinde birkaç ana araştırma alanı vardır: tam sentez, yarı sentez ve metodoloji.

<span class="mw-page-title-main">Olefin metatezi</span>

Olefin metatezi, karbon-karbon çift bağlarının bölünmesi ve yenilenmesi yoluyla alken parçalarının (olefinler) yeniden dağılımını gerektiren organik bir reaksiyondur. Olefin metatezi görece basitliğinden dolayı, genellikle alternatif organik reaksiyonlara göre daha az istenmeyen yan ürün ve tehlikeli atık oluşturur. Yves Chauvin, Robert H. Grubbs ve Richard R. Schrock, reaksiyon mekanizmasını aydınlatmaları ve çeşitli yüksek derecede aktif katalizörleri keşfetmelerinden dolayı 2005 Nobel Kimya Ödülü'ne layık görüldüler.

Organik kimyadaki çapraz bağlama reaksiyonu, iki fragmanın bir metal katalizör yardımıyla birleştirildiği bir reaksiyondur. Çapraz bağlanma reaksiyonu, birleştirme reaksiyonlarının bir alt kümesidir. Genellikle arilasyonlarda kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">Peptit sentezi</span>

Organik kimyada peptit sentezi, birden fazla amino asidin peptit bağları olarak da bilinen amid bağları ile bağlandığı peptit bileşiklerinin üretimidir. Peptitler, bir amino asidin karboksil grubunun diğerinin amino grubuna yoğunlaşma reaksiyonu ile kimyasal olarak sentezlenir. Koruma grubu stratejileri genellikle çeşitli amino asit yan zincirleri ile istenmeyen yan reaksiyonları önlemek için gereklidir. Kimyasal peptit sentezi, en yaygın olarak peptitin karboksil ucunda (C-terminali) başlar ve amino terminaline (N-terminali) doğru ilerler. Canlı organizmalardaki protein biyosentezi ters yönde gerçekleşir.

ChemSpider, kimyasal maddelerin bir veritabanıdır. ChemSpider, Kraliyet Kimya Derneği'ne aittir.

<span class="mw-page-title-main">David MacMillan</span> Britanyalı kimyager

David William Cross MacMillan İskoç organik kimyager ve bilim insanı. Asimetrik organokataliz alanını kavramsallaştırmasına dair çalışmaları ile tanınmaktadır. MacMillan, Alman kimyager Benjamin List ile birlikte 2021 Nobel Kimya Ödülünü kazandı. Nobel Komitesi yaptığı açıklamada "asimetrik organokataliz" olarak bilinen, molekülleri oluşturmak için geliştirdikleri yeni yönteme dair çalışmaları nedeniyle ödüle layık görüldüklerini açıkladı.

Biyoorganik kimya, organik kimya ve biyokimyayı birleştiren bilimsel bir disiplindir. Biyolojik süreçlerin kimyasal yöntemlerle incelenmesiyle ilgilenen kimya dalıdır. Protein ve enzim fonksiyonu bu süreçlerin örnekleridir.

<span class="mw-page-title-main">Baldwin kuralları</span>

Baldwin'in organik kimyadaki kuralları, alisiklik bileşiklerde halka kapanma reaksiyonlarının göreceli olumlu yönlerini özetleyen bir dizi kılavuzdur. İlk olarak 1976'da Jack Baldwin tarafından önerildi.

<span class="mw-page-title-main">Theodor Curtius</span> Alman kimyager

Geheimrat Julius Wilhelm Theodor Curtius, Heidelberg Üniversitesi'nde kimya profesörüydü. 1890/1894'te Curtiud degradasyonunu yayınlamış ve ayrıca diazoasetik asit, hidrazin ve hidrazoik asidi keşfetmiştir. 1882'de ilk peptid sentezini gerçekleştirerek N-korumalı dipeptit olan benzoilglisilglisini yaratmıştır.

Mary Peters Fieser, kocası Louis Fieser ile birlikte yazdığı birçok kitapla tanınan Amerikalı kimyagerdir.