İçeriğe atla

Moros intrepidus

Moros intrepidus
Yaşadığı dönem aralığı: 97-96,4 myö
Üst kretase-Turoniyen 
PreЄ
J
Bilinen kalıntıları gösteren şema
Biyolojik sınıflandırma Bu sınıflandırmayı düzenle
Âlem:Animalia
Şube:Chordata
Klad:Dinosauria
Klad:Saurischia
Klad:Theropoda
Üst familya:Tyrannosauroidea
Cins:Moros
Zanno et al., 2019
İkili adlandırma
Moros intrepidus
Zanno et al., 2019

.

Moros, günümüzde Utah olan bölgede Geç Kretase'de yaşayan küçük bir tyrannosauroid teropod dinozor cinsidir. Tek bir tür içerir: M. intrepidus.[1] Moros, Kuzey Amerika'dan bilinen en eski tanısal tyrannosauroid materyallerinden birini temsil ediyor.[1]

Keşif ve adlandırma

Çeşitli görünümlerde sağ uyluk kemiği

Moros ilk olarak ABD'nin Utah eyaletindeki Emery County'de bulunan Stormy Theropod sahasında keşfedildi. Paleontologlar bölgeyi on yıl boyunca araştırırken, 2013 yılında bir yamaçtan dışarı çıkan uzuv kemikleri görüldü ve kazı başlatıldı.[2] Şubat 2019'da kemiklerin yeni bir türe ait olduğu açıklandı.[3] Moros intrepidus türü, Lindsay E. Zanno, Ryan T. Tucker, Aurore Canoville, Haviv M. Avrahami, Terry A. Gates ve Peter J. Makovicky tarafından adlandırılmış ve tanımlanmıştır. Cins adı, Kretase'nin sonunda kısa süre sonra kıtaya hakim olacak olan Kuzey Amerika'daki tyrannosauroid soyunun kuruluşuna atıfta bulunarak Yunanca Moros teriminden (yaklaşan kıyametin somutlaşmış hali) türetilmiştir. Tür adı, Moros'un gelişini takiben tyrannosauroidlerin Asya'dan Kuzey Amerika'ya yayıldığı varsayımına atıfta bulunan Latince intrepidus ("cesur") sözcüğüdür.[1]

Holotip örneği, NCSM 33392, Senomaniyen çağına tarihlenen Cedar Mountain Formasyonunun alt Mussentuhit Üyesinde bulundu. Katmanın maksimum yaşı 96,4 milyon yıldır. Holotip sağ bacaktan, özellikle uyluk kemiğinden, kaval kemiğinden, ikinci ve dördüncü metatarsaldan ve dördüncü ayak parmağının üçüncü ve dördüncü falanksından oluşmaktadır. Durdurulan büyüme çizgileri veya LAG'ler, bunun maksimum boyutuna yaklaşan, altı veya yedi yaşında bir yarı yetişkin bireyi temsil ettiğini gösteriyor. Ek olarak, NCSM 33393 ve NCSM 33276 örnekleri olmak üzere iki adet premaksiller diş türe atfedilmiştir.[1]

Tanım

Ortalama bir insanın boyuna göre Moros'un boyutu

Moros, 1,2 m'lik tahmini bacak uzunluğu ve 78 kg'lik kütlesiyle küçük gövdeli, koşucu bir tyrannosauroiddi.[1] Moros'un ayak kemikleri son derece inceydi ve metatarsal oranlarının diğer Geç Kretase tyrannosauroidlerden çok ornithomimitlere daha benzer olduğu bulundu.[1]

M. intrepidus'un yaşam rekonstrüksiyonu

Zanno ve meslektaşları, 2019'daki filogenetik analizlerinde Moros'u, Xiongguanlong ve Timurlengia gibi Kretase'nin ortasındaki Asya taksonlarıyla birlikte bazal bir pantyrannosaurian olarak değerlendirdiler.[1] Asya bazal tyrannosauroidleriyle olan bu filogenetik yakınlık, Moros'un diğer taksonlarda iyi belgelenmiş olan Orta Kretase'deki Asya ve Kuzey Amerika biyomları arasındaki kıtalararası değişimin bir parçası olduğunu öne sürüyor.[1]

Kaynakça

  1. ^ a b c d e f g h Zanno, Lindsay E.; Tucker, Ryan T.; Canoville, Aurore; Avrahami, Haviv M.; Gates, Terry A.; Makovicky, Peter J. (February 2019). "Diminutive fleet-footed tyrannosauroid narrows the 70-million-year gap in the North American fossil record". Communications Biology (İngilizce). 2 (1): 64. doi:10.1038/s42003-019-0308-7. ISSN 2399-3642. PMC 6385174 $2. PMID 30820466. 
  2. ^ Johnson, Anna (21 Şubat 2019). "New dinosaur T. rex relative Moros intrepidus discovered". News Observer. 18 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Şubat 2019. 
  3. ^ Greshko, Michael (21 Şubat 2019). "New tiny tyrannosaur helps show how T. rex got big". National Geographic. 21 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Şubat 2019. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<i>Tyrannosaurus</i> dev bir teropod dinozor cinsi

Tyrannosaurus, Kretase'nin sonlarında yaşamış, büyük bir etobur teropod dinozordur. Tyrannosaurus, diğer tyrannosauridlerden çok daha geniş bir dağılıma sahipti ve bulunduğu yaşam alanındaki etçillerin en büyüğüydü.

<i>Timurlengia</i>

Timurlengia (Timur), Geç Kretase Döneminde bugünkü Özbekistan sınırlarında yer alan Kızılkum çölünde yaşayan erken Tyrannosauroid cinsi.

<span class="mw-page-title-main">Tyrannosauroidea</span> teropod dinozor kladı

Tyrannosauroidea veya tiranozorlar, Tyrannosauridae familyasını ve daha bazal akrabalarını içeren, teropod dinozor üst familyasıdır. Tyrannosauroidler, Jura döneminden itibaren Lavrasya süper kıtasında yaşadı. Kretase döneminin sonunda tyrannosauroidler, Kuzey Yarımküre'de devasa Tyrannosaurus ile bilinen baskın büyük yırtıcılardı. Fosil buluntuları; Kuzey Amerika, Güney Amerika, Avrupa, Asya ve Avustralya kıtalarında bulundu.

<span class="mw-page-title-main">Tyrannosauridae</span> teropod dinozor familyası

Tyrannosauridae, Geç Kretase döneminde Asya ve Amerika da yaşamış teropod dinozorları kapsayan ve genellikle göreli olarak büyük boyutlara ulaşan bir Coelurosauria familyasıdır.

<i>Raptorex</i> teropod dinozor cinsi

Raptorex, kuşkulu bir tyrannosaurid dinozor cinsidir. Fosil kalıntıları, muhtemelen Moğolistan'da veya kuzeydoğu Çin'de bulunan tek bir genç örnekten oluşuyor. Tip türü, 2009 yılında Sereno ve meslektaşları tarafından tanımlanan R. kriegsteini'dir. Cins adı Latince: raptor, "hırsız" ve Latince: rex, "kral" dan gelir. Tür adı, oğlu Henry Kriegstein'ın örneği bilimsel çalışma için Chicago Üniversitesi'ne bağışladığı Holokost'tan kurtulan Roman Kriegstein'ı onurlandırıyor.

<i>Juratyrant</i>

Juratyrant, İngiltere'nin geç Jura döneminden bir tyrannosauroid dinozor cinsidir. Cins, bir zamanlar Stokesosaurus türü olarak sınıflandırılan Juratyrant langhami adlı tek bir tür içerir.

<i>Montanalestes</i>

Montanalestes keeblerorum, ABD Montana'daki Carbon County'de bulunan bazal eutherian memeli türü. 1999'da Richard Cifelli tarafından bir mandibula kemiği ile tanımlandı. Montanalestes, Cloverly formasyonunda bulundu ve yaklaşık 110 milyon yıl öncesine (Apsiyen-Albiyen) tarihlendi.

<i>Sparassodonta</i>

Sparassodonta, bazıları büyük kedigillerle yakınsak evrime uğramış Güney Amerika'nın özel etobur keselilerini içeren, tamamen soyu tükenmiş bir memeli takımıdır.

<span class="mw-page-title-main">Therizinosauria</span> coelurosaurian dinozor kladı

Terizinozorlar veya Therizinosauria, Kretase döneminde Asya ve Kuzey Amerika'da yaşamış, üyelerinin ellerinde uzun, tırpan benzeri pençeler bulunan maniraptoran dinozor grubu.

<i>Alxasaurus</i>

Alxasaurus, İç Moğolistan'ın Erken Kretase Bayin-Gobi Formasyonu'ndan gelen therizinosauroid theropod dinozorlarının bir cinsidir. Therizinosauroidea'nın bilinen en eski üyelerinden biridir, ancak daha sonraki therizinosauroidlerin uzun boyun, kısa kuyruk ve nispeten büyük pençeleri dahil olmak üzere vücut şekline zaten sahiptiler. Bu grubun diğer üyeleri gibi, bitki materyalini işlemek için büyük bir bağırsağa sahip iki ayaklı bir otoburdu. Farklı boyutlarda birkaç örnek bilinmektedir.

<i>Turanoceratops</i> Kretase döneminde yaşamış, ceratopsian dinozor cinsi

Turanoceratops, Özbekistan'ın geç Kretase yaşlı Bissekty Formasyonu'ndan otçul bir ceratopsian dinozor cinsidir. Fosilleri, yaklaşık 90 milyon yıl öncesine, orta-geç Turoniyen evresine tarihlendi. Kafatası, Ceratopsidae'de görülenlere benzer bir çift uzun kaş boynuzu taşıyordu; ancak Turanoceratops, bir ceratopsid değil, daha önceki ceratopsianlar ve ceratopsidler arasında geçiş fosili gibi görünüyor.

<i>Xiongguanlong</i> Kretase döneminde yaşamış, tyrannosauridlerin ataları ile ilişkili teropod

Xiongguanlong, şimdiki Çin'de Erken Kretase döneminde yaşamış bir tyrannosauroid dinozor cinsidir. Tip türü X. baimoensis, 2009 yılında Çin ve Amerika Birleşik Devletleri'nden bir grup araştırmacı tarafından çevrimiçi olarak tanımlanmış ve Ocak 2009'da resmi olarak yayınlanmıştır. Cins adı, kuzeybatı Çin'deki bir şehir olan Jiayuguan şehrini ifade eder – "long" eki ejderha anlamına gelir. Tür adı, fosil bölgesinin yakınında bir kaya oluşumu olan "beyaz hayalet kale"ye atıfta bulunarak bai mo, "beyaz hayalet" den türetilmiştir. Fosiller arasında bir kafatası, omurlar, bir sağ ilium ve sağ uyluk kemiği bulunur. Bulunduğu kayalar, 125 ila 100 milyon yıl önce Kretase'nin Apsiyen'den Albiyen'e kadar olan evrelerine aittir.

<i>Erliansaurus</i>

Erliansaurus, Geç Kretase döneminin Senomaniyen aşamasında Asya'da, şimdiki İç Moğolistan, İren Dabasu Oluşumu'nda yaşamış bir terizinozor teropod dinozor cinsidir.

<i>Nanuqsaurus</i> teropod dinozor cinsi

Nanuqsaurus, Geç Kretase'de Alaska'nın kuzeyinde yaşamış tyrannosaurid teropod dinozor cinsidir. Bu cins tek bir tür içerir. Nanuqsaurus parçalı bir kafatasının yanında tanımlanmamış dişler ve postkranyal iskelet parçalarından bilinir.

<i>Proceratosaurus</i> teropod dinozor cinsi

Proceratosaurus, İngiltere'nin Orta Jura (Batoniyen) döneminden küçük boyutlu etçil teropod dinozor cinsidir. Cins adı Proceratosaurus, kafatası tepesinin kısmen korunmuş kısmı yüzeysel olarak Ceratosaurus'un küçük tepesine benzediği için, başlangıçta Ceratosaurus'un atası olduğunun düşünülmesinden kaynaklanır. Ancak şimdi, özellikle Proceratosauridae familyasının bir üyesi ve Tyrannosauroidea kladının bilinen en eski üyeleri arasında bir coelurosaur olarak tanımlanır.

<span class="mw-page-title-main">Bisticeratops</span>

Bisticeratops Kuzeybatı New Mexico, Amerika Birleşik Devletleri'ndeki Bisti/De-Na-Zin vahşi alanında bulunan Kampaniyen yaşındaki Kirtland Formasyonu'nun yüzleklerinden elde edilen bir chasmosaurine ceratopsian cinsidir. Tip ve tek tür, neredeyse tam bir kafatasından bilinen B. froeseorum'dur.

<i>Beishanlong</i>

Beishanlong, Çin'in Erken Kretase döneminden dev bir ornithomimosaurian teropod dinozor cinsidir.

<i>Sinoceratops</i>

Sinoceratops, yaklaşık 73 milyon yıl önce Kretase Dönemi'nin son bölümünde şu anda Çin'in Shandong eyaleti olan yerde yaşamış soyu tükenmiş bir ceratopsian dinozor cinsidir. 2010 yılında Xu Xing ve ark. tarafından Zhucheng, Çin'den üç kafatası için adlandırıldı. Tip türünün adı Sinoceratops zhuchengensis, keşfedildiği yerden dolayı "Zhucheng'den Çin boynuzlu yüzü" anlamına gelir.

<span class="mw-page-title-main">Siats</span>

Siats (/see-ats/), Utah, Amerika Birleşik Devletleri'nin Geç Kretase Cedar Mountain Formasyonu'ndan bilinen soyu tükenmiş büyük teropod dinozor cinsidir. Tek bir tür içerir, Siats meekerorum. Başlangıçta, çok tartışmalı ilişkilere sahip büyük bir teropod sınıfı olan bir megaraptoran olarak sınıflandırıldı. Siatlar bir neovenatorid allosauroid, filogenetik konumu belirsiz bir coelurosaur, veya bir tyrannosauroid olabilir.

<i>Zhuchengtyrannus</i>

Zhuchengtyrannus, Çin'in Shandong Eyaletinde, Geç Kretase'nin Kampaniyen döneminden bilinen bir tyrannosaurid teropod dinozor cinsidir. Tyrannosaurinae alt familyasına aittir ve tek bir türü, Zhuchengtyrannus magnus, içerir.