İçeriğe atla

Mormonluk

İsa Mesih'in Son Zaman Azizler Kilisesi bünyesindeki her kilisenin tepesine konulan Melek Moroni figürü

Mormonluk (İngilizce: Mormonism) kavramı, Joseph Smith, Jr. tarafından 1830'da ortaya çıkan İsa Mesih'in Son Zaman Azizler Kilisesi (The Church of Jesus Christ of Latter Day Saints) ve Brigham Young ile günümüze kadar da devam eden bir dini yorumun, geleneksel ve kültürel unsurlarını içermektedir. Özellikle, Mormonluk, İsa Mesih'in Son Zaman Azizler Kilisesi ile ilgilidir.[1]

Makale serilerinden
Hristiyanlık
Hristiyanlığın başlıca sembolü
  • Kitab-ı Mukaddes
  • Temeller
İlahiyat
  • İznik öncesi dönem
Batı
Doğu
Antiteslisçi
İlgili maddeler

Bu terim, genellikle, Joseph'in eşi Emma Smith tarafından kurulan Mesih'in Topluluğu'nu (Community of Christ) değil, doğrudan İsa Mesih'in Son Zaman Azizler Kilisesi'ni kastetmektedir.

Etimoloji

"Mormonluk" terimi, Mormonların inanç metinlerinden biri olan Mormon Kitabı'ndan türetilmiştir. Bu yüzden kitabın adına dayanarak kurucusu Joseph Smith Jr.'ın ilk takipçilerine Mormon denilmiş ve onların inancı Mormonluk olarak adlandırılmıştır. Bu terimin eskiden küçültücü[2] bir nitelik taşıdığı düşünülmüştür, fakat artık öyle algılanmamaktadır.

Ortaya çıkışı

Mormonluk, İkinci Büyük Uyanış olarak bilinen dini heyecan dönemde Batı New York'ta 1820'lerde ortaya çıkmıştır.

Dini önderi ve kilisenin kurucusu ve ilk peygamberi olan Joseph Smith, bir meleğin ona göründüğünü ve eski çağlarda Amerika kıtasında yaşamış kişiler tarafından yazılan daha sonraları ise gömülen bu Altın Levhalar'ın yerini gösterip ona bunları kendi diline çevirmesini söylediğini, Mormon Kitabı'ndaki tanıklığında ifade etmiştir.[3]

Utah'ta bulunan ve Mormonlar tarafından önem verilen Salt Lake Tapınağı

Joseph Smith, dilini daha önce hiç bilmediği Amerikan yerlilerinin yazıtlarını ''Tanrı'nın sınırsız gücü sayesinde'' İngilizceye üç ayda çevirdiğini söylemiştir. Ayrıca Mormon Kitabı ilk olarak 584 sayfa olarak yazılmıştır.

1830 yılında da ''Tanrı’nın tek ve gerçek kilisesi'' olduğuna inanılan İsa Mesih'in Son Günün Azizleri Kilisesi resmen kurulmuştur.

Kilisenin kurucusu ve ilk peygamberi Joseph Smith, Jr.

İnançları

İsa Mesih'in Son Zaman Azizler Kilisesi üyeleri, Tanrı'nın insanlığa hala konuştuğuna, havari ve peygamberleri çağırdığına ve vahiylerin eski zamanlarda olduğu gibi günümüzde de gönderildiğine inanmaktadırlar.

Tanrı görüşü

Diğer çoğu Hristiyan gruplar gibi, Mormonlarca geleneksel üçlü birlik anlayışı benimsenmemektedir. Diğer Hristiyan topluluklardan farklılık göstermektedir. Onlara göre Baba, Oğul ve Kutsal Ruh'un üç farklı varlık olduğunu ancak eylemde bir bütün olarak yalnızca ''Tek Tanrı'' olduğunu benimsemekle beraber, Baba kavramı da sık sık ''Cennetteki Babamız'' olarak ifade edilmektedir.

Kilisenin görevi

Mormonlar, günümüzde kendilerinin Hristiyan olduklarını ve İsa Mesih inancının yeni ve en doğru karşılığı olduğu fikriyle tanıtmaktadır. Amaçlarının bozulmuş olan Hristiyanlığı İsa Mesih'in Son Günün Azizler Kilisesi altında, yaşayan peygamberler aracılığıyla düzeltmek olduğunu ifade etmektedirler.

Türkiye'de Mormonlar

Ana madde: Türkiye'de İsa Mesih'in Son Zaman Azizler Kilisesi
Salt Lake Tapınağı, Utah, ABD.

Son Zaman Azizleri hareketinin, Türkiye'de kiliseye kayıtlı 439 üyesi olmakla birlikte, üç kilisesi, toplam beş dalı (şubesi) ve 12 topluluğu bulunmaktadır.[4] Öte yandan Haziran 2006'da yayınlanan Mormonluk ve Mormon Kilisesi Üzerine Bir Araştırma adlı makalede belirtilen veriye göre Türkiye'de 850 Mormon yaşamaktadır.[5] Hem Mormon olup ibadetlerini gerçekleştirmek isteyenler için ve hem de kiliseyi tanımak isteyenler için İstanbul ve Ankara'da meetinghouse adı verilen toplantı evleri mevcuttur. Aynı zamanda da, Adana'daki İncirlik Hava Üssünde bulunan bir şapelde de, Mormon inancına sahip Amerikan askerlerine de dini hizmet verilmektedir. Kilisenin İzmir ve Gaziantep'te de şubeleri bulunmaktadır.[6]

Mormonlar ile Türkiye arasında tarihi bir bağ vardır. Kilisenin kuruluş yıllarından itibaren Mormonlar, Osmanlı'dan beri buralarda kilise tarihi için önemli adımlar atmışlardır. Öyle ki, kilisenin kurucusu ve ilk peygamberi olan Joseph Smith'in Amerika Birleşik Devletleri'nde öldürülmesinden yaklaşık beş altı sene sonra Türkiye'de de çalışmalarını yürütmeye başlamışlardır. Örneğin Kırım Savaşı zamanında İsa Mesih'in Son Zaman Azizler Kilisesi'ne bağlı bir grup askerin Mayıs 1854'te faaliyete geçmesi Türkiye ile Mormonlar arasındaki ilişki için önemlidir. Daha sonralarında kilise, Türkler için resmi olarak 1884 yılında Jacob Spori adında dini bir görevli göndermiştir. Anadili olan İngilizcenin yanı sıra Fransızca ve Almanca da bilen Spori, Anadolu'ya geldikten tam üç ay sonra, artık Türkçe bir şekilde, Türklere Türkçe kiliseyi ve Sevinçli Haberi anlatmıştır.

Mischa Markow adlı bir Macar, 1887 yılında resmi olarak Türkiye'deki kiliseye katılarak vaftiz olmuştur. Kendisi daha sonrasında Macaristan'daki kiliseye öncülük ederken, 1889 yılında da bir grup Ermeni bu kiliseye katılmıştır. Böylelikle topluluk büyüyerek gelişmiştir. Cumhuriyet tarihinde ise, var olan cemaatlerin yanı sıra, 1979 yılında Ankara'da da bir cemaat oluşturulmuştur. Öbür yandan kilise, Saddam Hüseyin'in saldırıları yüzünden Kuzey Irak'tan Türkiye'ye kaçan Kürt sığınmacılar için de 13.000 battaniye ve 80.000 pound göndermiştir.[7]

Ayrıca bu topluluğun, İsa Mesih'in Son Zaman Azizler Kilisesi İstanbul Derneği adında bir dernekleri de mevcuttur ve bu kurum, 1 Temmuz 2015 tarihinden itibaren kilisenin Orta Avrasya Misyon sorumlusu ve yönetim merkezidir. Aynı zamanda bu kurum başta Türkiye'deki olmak üzere; Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan, Tacikistan ve Türkmenistan'daki Mormonlardan da sorumludur.[6]

Kaynakça

  1. ^ "LDS, style-guide". 13 Mayıs 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mayıs 2009. 
  2. ^ "Religious Tolerance". 14 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mayıs 2009. 
  3. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 24 Eylül 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ekim 2015. 
  4. ^ "Arşivlenmiş kopya". 21 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Nisan 2016. 
  5. ^ "mormonluk ve mormon kilisesi üzerine bir araştırma" (PDF). 6 Ekim 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2013. 
  6. ^ a b "Arşivlenmiş kopya". 13 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ocak 2016. 
  7. ^ "Arşivlenmiş kopya". 13 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ocak 2016. 

Dış bağlantılar


İlgili Araştırma Makaleleri

Peygamber veya yalvaç, Tanrı aracılığıyla bir dini veya dinî öğretiyi yaymakla görevlendirildiğine inanılan kişidir. Peygamberler ayrıca dinî terminolojide âyet, işaret veya mûcize denilen doğaüstü güç veya olayların kendilerine atfedildiği mitolojik veya yarı mitolojik insanlardır. İbrahimî dinlerin inananları, peygamberlerin Tanrı'dan aldıkları “vahiy” adlı mesajları diğer insanlara ulaştırdıklarına inanırlar.

<span class="mw-page-title-main">Hristiyan mezhepleri</span> Hristiyan dinine bağlı mezhepler listesi

Hristiyan mezhepleri, üçe ayrılmaktadır. Bunlar; Katoliklik, Ortodoksluk, Protestanlık olarak bilinirler.

<span class="mw-page-title-main">Joseph Smith, Jr.</span> Mormonluğun kurucu peygamberi ve İsa Mesihin Ahir Zaman Azizler Kilisesinin ilk başkanı (1805–1844)

Joseph Smith, Jr., Amerikalı bir dini lider ve Mormonluk ile Son Zaman Azizleri hareketinin kurucusuydu. 24 yaşında Mormon Kitabı'nı yayımlayan Smith, ölümünden on dört yıl sonra on binlerce takipçi kazanmıştı. Kurduğu inanç, günümüzde milyonlarca kişi tarafından dünya çapında takip edilmektedir ve bu inanca mensup birkaç kilise vardır. Bu kiliselerden en büyüğü İsa Mesih'in Son Zaman Azizleri Kilisesi'dir.

<span class="mw-page-title-main">İsa Mesih'in Son Zaman Azizler Kilisesi</span> Mormonluğun en büyük mezhebi

İsa Mesih'in Son Zaman Azizler Kilisesi, yaygın bilinen adıyla Mormonluk, 6 Nisan 1830 tarihinde Joseph Smith, Jr. aracılığıyla ABD'nin New York eyaletinde kurulmuştur. Sonrasında kilise üyeleri gördükleri baskılardan dolayı Batı'ya göç etmişler ve Utah eyaletine gelmişlerdir. 24 Temmuz 1847 tarihinden itibaren ise Brigham Young öncülüğünde, günümüzde halen eyaletin başkenti konumundaki Salt Lake City kurulmaya başlanır. Günümüzde de Kilise'nin merkezi bu şehirde bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Mormon Kitabı</span> Son Zaman Azizleri hareketinin kutsal kitabı

Mormon Kitabı, inananları tarafından yaklaşık MÖ 2200'den MS 421'e kadar Amerika'da yaşayan eski peygamberlerin yazılarını içerdiği kabul edilen, Son Zaman Azizler hareketinin kutsal metnidir. İlk olarak Joseph Smith tarafından Mart 1830'da yayımlandı.

<span class="mw-page-title-main">Brigham Young</span> Amerikalı din adamı (1801 – 1877)

Brigham Young, İsa Mesih'in Son Zaman Azizler Kilisesi'nin ikinci başkanı, Mormonluk inancında peygamber, Utah eyaletinin ilk valisi ve eyaletin başkenti Salt Lake City'nin kurucusudur.

<span class="mw-page-title-main">Gordon B. Hinckley</span>

Gordon Bitner Hinckley, Mormonluk adıyla da bilinen İsa Mesih'in Son Zaman Azizler Kilisesi'nin 15. başkanı. Mormon inanışında Kilise başkanı peygamber kabul edildiğinden Kilise üyelerince peygamber kabul edilir.

<span class="mw-page-title-main">Lorenzo Snow</span>

Lorenzo Snow İsa Mesih'in Son Zaman Azizler Kilisesi'nin 1898 yılından ölümüne kadar başkanlık yapmış 5. başkanıdır. Snow Mormonların 19. yüzyıldaki son lideridir.

Bu liste, İsa Mesih'in Son Zaman Azizler Kilisesi Başkanları listesidir. Bu listede yer alan kişiler Kilise Başkanı olmakla birlikte, İsa Mesih'in Son Zaman Azizler Kilisesi mensuplarına göre, bu makama Tanrı tarafından görevlendirilmiş peygamber, gören ve vahiy bildiren olduklarına inanılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Joseph Fielding Smith</span>

Joseph Fielding Smith, Jr., İsa Mesih'in Son Zaman Azizler Kilisesi'nin 10. başkanıdır. Kilise üyeleri tarafından peygamber olarak kabul edilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">David O. McKay</span> İsa Mesihin Son Zaman Azizler Kilisesinin 9. başkanı

David Oman McKay, İsa Mesih'in Son Zaman Azizler Kilisesi'nin 9. başkanıdır. Kilise üyeleri tarafından peygamber olarak kabul edilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Kilise başkanı</span>

Kilise Başkanı, İsa Mesih'in Son Zaman Azizler Kilisesi'nin en yüksek makamıdır. Bu sıfatı ilk kez, kilisenin kurucusu Joseph Smith kullanmıştır. Aynı zamanda bu sıfat, İsa Mesih'in Son Zaman Azizler Kilisesi'nin en yüksek yönetim kurulu olan Birinci Başkanlığa da önderlik etmek anlamına gelmektedir. Son Zaman Azizleri, Kilise Başkanlarını; peygamber, gören ve vahiy alan olarak kabul etmektedir. Öbür yandan kilise üyeleri peygamber kelimesini daha çok Joseph Smith'ten bahsederken kullanmayı tercih ederler ve bu yüzden de, çoğu zaman Kilise Başkanlarına doğrudan Başkan denilerek hitap edilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">John Taylor (Mormon)</span>

John Taylor, İsa Mesih'in Son Zaman Azizler Kilisesi'nin 3. başkanıdır. Amerika Birleşik Devletleri'nde doğmayan tek Kilise başkanıdır. Kilise üyeleri tarafından peygamber olarak kabul edilmektedir.

Bilgelik Sözü, İsa Mesih'in Son Zaman Azizler Kilisesi üyelerinden uyması istenilen bedensel kurallar bütünüdür. Bu emre itaat, İsa Mesih’in Son Zaman Azizler Kilisesi’nde vaftiz olma şartlarından da birisidir. Bilgelik Sözü olarak tabir edilen kuralların, Tanrı tarafından Joseph Smith’e vahiyle bildirildiğine inanılır. Öğreti ve Antlaşmalar Kitabının 89. bölümünde şöyle ifade edilmektedir:

<span class="mw-page-title-main">Joseph F. Smith</span>

Joseph Fielding Smith, Sr., İsa Mesih'in Son Zaman Azizler Kilisesi'nin 6. başkanıdır. Kilise üyeleri tarafından peygamber olarak kabul edilmektedir. Bu makamda bulunan, Mormonluğun kurucusu olan Joseph Smith'in son akrabasıdır.

1890 Manifestosu, Woodruff Manifestosu veya çok eşlilik karşıtı manifesto olarak adlandırılan, İsa Mesih'in Son Zaman Azizler Kilisesi'nin dördüncü başkanı olan Wilford Woodruff'un, Eylül 1890'da Amerika Birleşik Devletleri Kongresi'nden gelen tepkilerle, çok eşliliğe karşı, Kilise Başkanı sıfatıyla yayımladığı manifestoya verilen addır. Bu manifestoda, çok eşlilik yapanların aforoz edileceğini belirtmiş ve Kilise'nin de desteğini alan Federal Hükümet, Kilise'deki çok sayıda çok eşli evlilik yapan üyeyi de hapisle cezalandırmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Öğreti ve Antlaşmalar Kitabı</span>

Öğreti ve Antlaşmalar kitabı, İsa Mesih'in Son Zaman Azizler Kilisesi üyeleri tarafından Kitâb-ı Mukaddes ve Mormon Kitabı’ndan sonra başvurulan en önemli kutsal kitaplarından birisidir. Kitapta yer alan metinlerin tamamına yakını Joseph Smith’e ait olsa da, aynı zamanda peygamber, geleceği gören ve vahiy alan olarak da kabul edilen, daha sonraki kilise başkanları tarafından bazı yeni şeyler ilave edilerek günümüzdeki halini almıştır.

<span class="mw-page-title-main">Emma Smith</span>

Emma Hale Smith Bidamon Amerikalı çiftçi, Mormonların ilk peygamberi olarak tanınan Joseph Smith, Jr.'ın ilk eşi ve onun ölümünün ardından İsa Mesih'in Son Zaman Azizler Kilisesi'nden ayrılan Mesih'in Topluluğu adlı kilisenin üyesi.

Mormonlarda taht kavgası 27 Haziran 1844 günü öldürülen Joseph Smith, Jr.'ın ardından Mormon liderliği içinde patlak veren krizi anlatır. Smith'in linç edilmesinin ardından başta Sidney Rigdon, Brigham Young ve James Strang olmak üzere önde gelen Mormon liderler kendilerinin yeni önder olduğunu iddia etmiştir. Mormonların çoğu Young'ın önderliğini kabul etse de hareket içindeki bölünme kalıcı olmuş ve günümüze kadar gelmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Mesih'in Topluluğu</span>

Mesih'in topluluğu, 1872'den 2001'e kadar "Yeniden Düzenlenmiş İsa Mesih'in Son Zaman Azizler Kilisesi" (RLDS) olarak bilinen, Amerikan merkezli uluslararası bir kilisedir. Bu kilise, Son Zaman Azizleri hareketinin ikinci en büyük grubudur. Kilise, 59 ülkede 1.100 cemaatte yaklaşık 250.000 üye bildirmektedir. Kilise, kökenlerini Joseph Smith'in 6 Nisan 1830'da kurduğu Mesih'in Kilisesi'ne dayandırmaktadır. Joseph Smith III, babası Joseph Smith'in 1844'teki ölümünün ardından 6 Nisan 1860'ta kilisenin liderliğini resmi olarak kabul etmiştir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.