İçeriğe atla

Mormon savaşları

Mormon savaşları Mormonların yer aldığı silahlı çatışmaları anlatır. Mormonlar tarihleri boyunca şiddete maruz kalmış ve şiddet uygulamıştır. Mormonlar, baskıya uğramış ve fiziki zor kullanılarak Ohio'dan Missouri'ye, oradan Illinois'ye, oradan da Utah'a sürülmüşlerdir. Katliama uğramış, evleri yakılmış ve peygamberleri Joseph Smith hapisteyken linç edilmiştir.[1] Mormonlar Crooked River Muharebesi'nde Missourili milislere saldırmış ve katletmiş, Utah yerlileri olan Timpanagoları yok etmiştir. Mormonlar ayrıca Missouri-Mormon Savaşı, Walker Savaşı ve Black Hawk Savaşı gibi önemli çatışmalarda taraf olmuştur. Bu şiddet içeren tarihsellik Son Zaman Azizler hareketini etkilemiştir.

Savaşlar

Tarih Yer Olayın adı Ölüm Açıklama
1838 MissouriMissouri-Mormon Savaşı22 (Haun's Mill içinde ölen 17 dahil) Haun's Mill Katliamı, Crooked River Muharebesi ve Daviess County seferini kapsar.
1844–45 Nauvoo, Illinois Illinois'deki Mormon Savaşı 3 (Joseph Smith, Jr. ve kardeşi Hyrum Smith dahil) Mormon Göçü öncesi çatışma
1849 Pleasant Grove, UtahBattle Creek katliamı 4+ Mormonlara ait büyükbaş hayvanların çalınması sonrasında Utah yerlileri Timpanogolara saldırı.
1850 Fort Utah (Provo, Utah) Fort Utah Muharebesi 40-100 Timpanogo, 1 Mormon Mormon yerleşimciler Timpanogolara saldırır.
1851 Skull Valley William McBride katliamı 9 Goshute Goshute yerlileri Charles White'a ait büyükbaş hayvanları çaldıktan sonra Yüzbaşı William McBride yerli kampına saldırmıştır.
Nisan 1851 Skull Valley Porter Rockwell katliamı Yaklaşık 7 Ute At hırsızlarının peşine düşen Yüzbaşı Porter Rockwell bir grup Ute yerlisine rastlar ve esir eder. Ancak hırsızlık olayı hakkında bir şey bilmediklerinden emin olunca yargısız şekilde infaz eder.
1853 UtahWalker Savaşı 12 Mormon ve ~12 Amerikan yerlisi Mormonlar ve Walkara liderliğindeki yerli halklar arasındaki savaş.
1857 Mountain Meadow, Utah Mountain Meadows Katliamı 120 Baker–Fancher göçmen kervanına saldıran Nauvoo Lejyonu buradaki herkesi öldürmüştür.
1857–1858 Utah Utah SavaşıMormon olmayan siviller Mormonların ayaklandığı yönündeki söylentiler üzerine ABD Birlikleri bölgeye gelmiştir.
1862 Kington Fort Morrisite Savaşı 11 Morrisiteler ile Utah milisleri arasındaki çatışma
1865–72 Utah Black Hawk Savaşı ~70 Mormon ve 140 Amerikalı yerli Black Hawk liderliğinde biraraya gelen yerli kabileleriyle Mormonlar arasındaki savaş.
1866 Circleville, Utah Circleville Katliamı ~30 Payut Circleville'dekiler artan gerilim üzerine bölgedeki Payut halkından bir grubu esir edip öldürmüştür.

Kaynakça

  1. ^ encylopedia.com adresindeki ilgili madde 2 Kasım 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce) 2 Kasım 2022 tarihinde erişilmiştir

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Salt Lake City</span>

Salt Lake City, ABD'nin Utah eyaletinin başkenti, "Salt Lake Kontluğu" merkezi ve eyaletin en kalabalık kentidir. 285.9 km²'lik bir alan üzerinde kurulmuş olan kent, deniz seviyesinden 1320 m yüksektedir.

<span class="mw-page-title-main">Mormonluk</span> Joseph Smith tarafından kurulan dinî gelenek ve teoloji

Mormonluk kavramı, Joseph Smith, Jr. tarafından 1830'da ortaya çıkan İsa Mesih'in Son Zaman Azizler Kilisesi ve Brigham Young ile günümüze kadar da devam eden bir dini yorumun, geleneksel ve kültürel unsurlarını içermektedir. Özellikle, Mormonluk, İsa Mesih'in Son Zaman Azizler Kilisesi ile ilgilidir.

<span class="mw-page-title-main">Joseph Smith, Jr.</span> Mormonluğun kurucu peygamberi ve İsa Mesihin Ahir Zaman Azizler Kilisesinin ilk başkanı (1805–1844)

Joseph Smith, Jr., Amerikalı bir dini lider ve Mormonluk ile Son Zaman Azizleri hareketinin kurucusuydu. 24 yaşında Mormon Kitabı'nı yayımlayan Smith, ölümünden on dört yıl sonra on binlerce takipçi kazanmıştı. Kurduğu inanç, günümüzde milyonlarca kişi tarafından dünya çapında takip edilmektedir ve bu inanca mensup birkaç kilise vardır. Bu kiliselerden en büyüğü İsa Mesih'in Son Zaman Azizleri Kilisesi'dir.

<span class="mw-page-title-main">İsa Mesih'in Son Zaman Azizler Kilisesi</span> Mormonluğun en büyük mezhebi

İsa Mesih'in Son Zaman Azizler Kilisesi, yaygın bilinen adıyla Mormonluk, 6 Nisan 1830 tarihinde Joseph Smith, Jr. aracılığıyla ABD'nin New York eyaletinde kurulmuştur. Sonrasında kilise üyeleri gördükleri baskılardan dolayı Batı'ya göç etmişler ve Utah eyaletine gelmişlerdir. 24 Temmuz 1847 tarihinden itibaren ise Brigham Young öncülüğünde, günümüzde halen eyaletin başkenti konumundaki Salt Lake City kurulmaya başlanır. Günümüzde de Kilise'nin merkezi bu şehirde bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Mormon Kitabı</span> Son Zaman Azizleri hareketinin kutsal kitabı

Mormon Kitabı, inananları tarafından yaklaşık MÖ 2200'den MS 421'e kadar Amerika'da yaşayan eski peygamberlerin yazılarını içerdiği kabul edilen, Son Zaman Azizler hareketinin kutsal metnidir. İlk olarak Joseph Smith tarafından Mart 1830'da yayımlandı.

<span class="mw-page-title-main">Bear Nehri Katliamı</span>

Bear Nehri Katliamı ya da Bear Nehri Muharebesi veya Boa Ogoi Katliamı, 19. yüzyılın sonlarında Kızılderili savaşları sırasında 29 Ocak 1863 tarihinde Amerika Birleşik Devletleri Ordusundan albay Patrick Edward Connor komutasındaki Kaliforniya gönüllüleri tarafından günümüzdeki Idaho'ya denk gelen Washington Territory'nin güneydoğusunda Bear Nehri ile Beaver Creek dereleri civarında toplanan Bear Hunter (Wirasuap) önderliğindeki Kuzeybatı Şoşonilerine karşı yapılan katliam Katliam sit alanı günümüzde Franklin County'deki Preston'da bulunmaktadır.

Henry Eyring Meksika doğumlu Amerikalı teorik kimyager. Kimyasal reaksiyon halleri ve geçiş durumları üstüne çalışmaları ile tanınır.

Temple Meydanı'ndaki Mişkan Korosu ya da bilinen eski adıyla Mormon Mişkan Korosu, İsa Mesih'in Son Zaman Azizler Kilisesi'nin parçası olan Amerikalı koro. 100 yılı aşkın süredir Salt Lake Mişkanı'nda sahne aldı. Mişkan, genellikle koroya eşlik eden ve 11.623 borudan oluşan bir borulu orgu barındırmaktadır. Koro, Mormon öncülerinin Salt Lake Vadisi'ne girmesinden bir ay sonra Ağustos 1847'de kuruldu.

Timpanogolar veya Utah yerlileri bugün Utah eyaleti sınırlarındaki Sanpete County içinde kalan bölgede yaşamış olan Amerika yerlilerini anlatır.

Missouri-Mormon Savaşı, 6 Ağustos - 1 Kasım 1838 tarih aralığında Mormonlarla Missouri eyaletindeki Mormon olmayanlar arasında çıkan silahlı çatışmaları anlatır.

<span class="mw-page-title-main">Emma Smith</span>

Emma Hale Smith Bidamon Amerikalı çiftçi, Mormonların ilk peygamberi olarak tanınan Joseph Smith, Jr.'ın ilk eşi ve onun ölümünün ardından İsa Mesih'in Son Zaman Azizler Kilisesi'nden ayrılan Mesih'in Topluluğu adlı kilisenin üyesi.

Utah Savaşı (1857-1858) Utah bölgesindeki Mormonlar ile ABD Silahlı Kuvvetleri arasındaki silahlı çatışmaları anlatır. Çatışmaların Mayıs 1857'den Temmuz 1858'e kadar sürmesine rağmen büyük çaplı bir askerî harekât yapılmadan uzlaşma sağlanmıştır. Anlaşmaya göre Utah bölgesinin yönetiminde olan Mormon lideri Brigham Young görevi bırakmış, buna karşılık ABD başkanı James Buchanan ise vatana ihanet suçlamasını geri çekerek genel af ilan etmiştir.

Mormonların yoğunlukla bulunduğu Utah bölgesi Amerikan İç Savaşı dönemi boyunca asıl cephelerden birisi olmamasına rağmen bölgenin denetim altında tutulması için Birlik Ordusu saflarından askerî personel ayrılması gerekmiş ve Başkan Abraham Lincoln yönetimini zora sokmuştur. Bölgede askerî muharebe yaşanmamış olsa da savaş nedeniyle ABD Silahlı Birliklerinin cepheye çekilmesiyle Amerikan yerlisi kabileler topraklarını işgal eden göçmen kervanlarına saldırmaya başlamıştır. Bunun üzerine Utah Savaşı sonrasında bölgeden ayrılan birliklerin yerine sınırlı da olsa bir askerî birlik gönderilmiştir. Ayrıca Utah bölgesinde bulunan maden haberleri üzerine Mormon olmayan göçmenlerin bölgeye gelişi hızlanmıştır.

Nauvoo Lejyonu, ABD'nin Illionis eyaletindeki Nauvoo kentinde Mormonlar tarafından örgütlenen milis kuvvetidir. Mormonlara karşı çevredeki yerleşimlerden gelen tepkiler üzerine kenti ve Mormonluk inancını korumak temel görevi haline gelmiştir. Mormon lider ve aynı zamanda Nauvoo valisi olan Joseph Smith, Jr. komutasında önemli bir askerî birlik haline gelmiştir. Smith'in linç edilmesinin ardından Mormonların Brigham Young liderliğinde Utah'a göç etmesiyle beraber askerî birlik çeşitli isimler altında varlığını devam ettirmiş, Utah Savaşı'nda görev yapmıştır. 1887 yılında resmî olarak lağvedilmiş, 1894 yılında Utah Ulusal Muhafızları kurulmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Missouri 44. Kararnamesi</span>

Missouri 44. Kararnamesi veya Mormon Öldürme Emri 27 Ekim 1838 tarihinde Missouri Valisi Lilburn Boggs tarafından yayınlanan kararnamedir. Kararname sürmekte olan 1838 Missouri-Mormon Savaşı sırasında yayınlanmıştır. Mormonların yasaları açık şekilde ihlal edip Missouri halkına savaş açtığı iddiasını temel dayanak alan emir General John B. Clark'e tebliğ edilmiştir. Mormonların kayıtsız şartsız teslim olmasını ve topraklarından zorla atılmalarını içeren emrin ardından Mormonların Illinois eyaletindeki Nauvoo kentine göçü gerçekleşmiştir.

Mormonlarda taht kavgası 27 Haziran 1844 günü öldürülen Joseph Smith, Jr.'ın ardından Mormon liderliği içinde patlak veren krizi anlatır. Smith'in linç edilmesinin ardından başta Sidney Rigdon, Brigham Young ve James Strang olmak üzere önde gelen Mormon liderler kendilerinin yeni önder olduğunu iddia etmiştir. Mormonların çoğu Young'ın önderliğini kabul etse de hareket içindeki bölünme kalıcı olmuş ve günümüze kadar gelmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Mormon Göçü</span>

Mormon Göçü Mormonların Joseph Smith, Jr.'ın linç edilmesinin ardından Brigham Young önderliğinde Illinois, Nauvoo'dan Utah bölgesine toplu şekilde göçmelerini anlatır. Mormon savaşları kapsamında bölgeden kovulan Mormonlar Temmuz 1847'de binlerce kilometre yolculuğun ardından bugün Salt Lake City olan yere ulaşmışlardır.

Lilburn Boggs 1836-1840 yılları arasında Missouri eyaleti valiliği görevi yapmış devlet adamı. En çok Mormon lider Joseph Smith, Jr. ile ilişkisi ve Mormonlara karşı yayınladığı 44. Kararnameyle tanınır.

James Jesse Strang Mormon lider ve kral. Joseph Smith, Jr.'ın linç edilmesinin ardından yaşanan liderlik krizinde Mormon liderliğine aday olsa da başarısız olmuştur. Mormonların çoğunluğunun Brigham Young önderliğini tanıma kararını tanımamış, kendi cemaatiyle beraber ayrı bir mezhep olarak devam etmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Joseph Smith III</span>

Joseph Smith III Mormonların ilk peygamberi Joseph Smith, Jr. ve eşi Emma Smith'in hayatta kalan en büyük oğludur. Smith tarafından 1830 yılında kurulan kilisenin onun 1844 yılındaki ölümüyle bölünmesi sonrasında bugün Mesih'in Topluluğu adı verilen mezhebin peygamberi ve lideri olmuştur. 1914 yılındaki ölümüne kadar 44 yıl boyunca bu görevini sürdürmüştür.