Moritz Wagner

Moritz Wagner (d. 3 Ekim 1813, Bayreuth - ö. 31 Mayıs 1887, Münih) Alman kâşif, koleksiyoncu, coğrafyacı ve doğa tarihçisidir. Wagner, 1836-1839 yılları arasında Cezayir'de yaptığı keşiflerde edindiği bilgilerle^[1] coğrafi izolasyonun türleşmede rol oynayabileceğini keşfetmiştir.

Wagner 1852-1855 yılları arasında Carl Scherzer ile birlikte Kuzey Amerika, Orta Amerika ve Karayipler'i, Mayıs 1843'te ise Ermeni yazar Haçatur Abovyan ile Ermenistan'ın Sevan Gölü bölgesini ve Kafkasya'yı gezmiştir. Daha sonra gezdiği bölgelerin tarihini anlatan kitaplar yazmıştır.^[2] Wagner'in kardeşi Rudolf, fizyolog ve anatomistti. Wagner, 73 yaşında Münih'te intihar etmiştir.

Wagner'in evrimsel biyolojideki önemi

Wagner kariyerinin ilk yıllarında coğrafya ile ilgilenmiş, Kuzey Afrika, Orta Doğu ve Tropikal Amerika hakkında birçok coğrafya kitabı yayınlamıştır. Aynı zamanda doğa bilim ve koleksiyonculakla ilgilenen Wagner'ın bu alandaki çalışmaları biyologlar arasında bilinmektedir. Biyoloji tarihçisi ve evrimci Ernst Mayr, Wagner'in önemli çalışmalarının olduğundan bahsetmiştir.^[3] Buna karşın diğer biyologlar bu yoruma katılmamaktadır.^[4] Cezayir'de geçirdiği üç yıl boyunca (diğer faaliyetlerin yanı sıra) uçamayan böcek türlerini (Pimelia ve Melasoma) incelemiştir. Wagner'a göre, bir cinsin üyesi olan her tür, Atlas Dağları'ndan Akdeniz'e inen nehirler arasındaki kuzey kıyı şeridinde yaşamaktaydı. Akdeniz'e akan her iki nehrin arasında, önceki türden farklı ama yakından ilişkili bir tür ortaya çıkmaktaydı.^[5]

Wagner, Kafkasya ve And vadilerinde de benzer gözlemler yapmış ve Origin of Species kitabını yayınladıktan sonra şöyle bir açıklama yapmıştır:^[6] "... yeni bir tür, ancak birkaç birey kendi bölge sınırlarını terk ettiğinde ortaya çıkacaktır ... kolonistler türün diğer üyelerinden uzun süre ayrı kalmazsa yeni bir tür asla ortaya çıkmayacaktır."

Bu yorum, kurucu etkisi aracılığıyla coğrafi türleşmeyi açıklayan ilk tanımıdır. Bu iddianın başka bir formülasyonunu daha sonra yapmıştır: "Kendi habitatlarından ayrılmayan organizmalar kesinlikle değişmeyecektir."^[7]

Wagner'in teorisine çeşitli yorumlar yapılmıştır. Mayr, Wagner'ın iddialarıyla ilgili olarak; "Ne yazık ki, Wagner coğrafi türleşme hakkındaki iddiasını varyasyon ve seçilim üzerine bazı tuhaf fikirlerle birleştirdi" yorumunu yapmıştır. Önde gelen evrimciler (Darwin, Wallace ve Weismann), Wagner'in coğrafi türleşme fikrine karşı çıkmış ve teori 1942'de Mayr tarafından yeniden öne sürülene kadar ilgi görmemiştir.^[8] Daha sonra coğrafi türleşmenin önemi, evrimsel sentezin temel fikirlerinden biri haline gelmiştir.^[9]

Eleştiriler

Ernst Mayr, Jerry Coyne ve H. Allen Orr ^[10] gibi bazı çağdaş uzmanlar, Wagner'in coğrafi türleşme fikrine öncülük ettiğini ve Darwin'in bunu desteklemediğini savunmaktadır. Buna karşın Wagner'in "göç teorisi" oldukça basit Lamarckçı bir evrim fikrine dayanmaktaydı. Wagner, Darwin'e yazdığı mektuplarda, Darwin'in yeni türlerin evrimini anlamada hayati bir coğrafi bileşeni gözden kaçırdığını savunmuştur. İlk başta mektuplara dostça yanıt veren Darwin, coğrafi izolasyonun önemli olduğu konusunda Wagner ile hemfikirdi (türleşmenin tek nedeni olarak görmese de) ve coğrafi türleşmeyi Türlerin Kökeni'nde ele aldığına belirtmişti. Wagner sonraki makalelerinde doğal seçilimin önemini tamamen reddetmiştir. Ayrıca, coğrafi türleşmenin türün farklılaşmasına izin vermediğine dikkat çekmiştir. Wagner, Darwin'in bunu anlamadığını, yine de bu teorileri Türlerin Kökeni'nde yazdığını savunmuştur.^[4] Darwin, Wagner'in gittikçe artan kendini kaybetmiş yazılarını ve tek taraflı argümanını üzücü bulmuş ve 1875 tarihli makalesini "en acınası saçmalık" olarak nitelendirmiştir.

Wagner'in görüşleri günümüzde tartışma konusudur çünkü coğrafi izolasyonun türlerin ortaya çıkmasında rol oynayan tek mekanizma olmadığı bilinmektedir. Ayrıca doğal seçilimin türleşmedeki en önemli unsur olduğu genel olarak kabul edilmektedir.^[10]:^[11]

Mirası

Moritz Wagner'ın adı, zehirli bir yılan türü olan Wagner engereği'ne verilmiştir.^[12]

Yayınları

Reisen in der Regentschaft Algier in den Jahren 1836, 1837 und 1838. 3 Bde. Leipzig 1841.
Der kaukasus und das Land der Kosaken. 2 Bde. Leipzig 1847.
Reise nach Kolchis. Leipzig 1850.
Reise nach dem Ararat und dem Hochlande Armeniens. Stuttgart 1848.
Reise nach Persien und dem Lande der Kurden. 2 Bde. Leipzig 1851.
Die Republik Costa-Rica. Leipzig 1856.
Über die hydrogaphischen Verhältnisse und das Vorkommen der Süßwasserfische in den Staaten Panama und Ecuador. Abhandlungen der königlich bayerischen Akademie der Wissenschaften, II Classe 11 (I Abt.)
Reisen in Nordamerika in den Jahren 1852 und 1853. (with Carl Scherzer) 3 vols, Gotha 1861.
Die Darwinsche Theorie und das Migrationsgesetz der Organismen. Leipzig 1868. English edition: Wagner M. 1873. The Darwinian theory and the law of the migration of organisms. Translated by J.L. Laird, London. Google Books:^[13]
Naturwissenschaftliche Reisen im tropischen Amerika. Stuttgart 1870.
Über den Einfluß der geographischen Isolierung und Kolonienbildung auf die morphologischen Veränderungen der Organismen. München 1871.
Die Entstehung der Arten durch räumliche Sonderung. [The origin of species by spatial separation] Gesammelte Aufsätze. Benno Schwalbe, Basel 1889.

Kaynakça

^ Wagner, Moritz (1841). Reisen in der Regentschaft Algier in den Jahren 1836, 1837 und 1838. 3 volumes. Leipzig.
^ The Yezidis: A study in survival. Routledge. 1987. s. 188. ISBN 0-7103-0115-4.
^ Mayr E (1982). The growth of biological thought: diversity, evolution and inheritance. Harvard.
^ ^a ^b Sulloway FJ (1979). "Geographic isolation in Darwin's thinking: the vicissitudes of a crucial idea". Studies in the History of Biology 3: 23-65.
^ Wagner M (1841). Reisen in der Regentschaft Algier in den Jahren 1836, 1837 & 1838. Leipzig: Voss. pp. 199-200.
^ Wagner M (1873). The Darwinian theory and the law of the migration of organisms. Translated by J.L. Laird. London. Google Books: https://books.google.com/books?id=o9faAAAAMAAJ&printsec=frontcover&source=gbs_v2_summary_r&cad=0#v=onepage&q&f=false 10 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
^ Wagner M (1889). Die Entstehung der Arten durch räumliche Sonderung. Basel: Schwalbe. p. 82.
^ Mayr E (1942). Systematics and the origin of species. New York: Columbia. p. 155
^ Huxley JS (1942). Evolution: the new synthesis. London: Allen & Unwin.
^ ^a ^b Coyne J.; Orr, H. Allen (2004). Speciation. Sinauer. 0-87893-089-2.
^ Schilthuizen M (2001). Frogs, flies & dandelions: the making of species. Oxford. p. 34.
^ Beolens, Bo; Watkins, Michael; Grayson, Michael (2011). The Eponym Dictionary of Reptiles. Baltimore: Johns Hopkins University Press. xiii + 296 pp. 978-1-4214-0135-5. ("Wagner, M.", p. 278).
^ Wagner, Moritz (1873). The Darwinian Theory and the Law of the Migration of Organisms (İngilizce). E. Stanford. 10 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ağustos 2020.