Morfin
 | |
| Klinik verisi | |
|---|---|
| Gebelik kategorisi |
|
| Farmakokinetik veri | |
| Biyoyararlanım | ~%15 |
| Protein bağlanma | %30-40 |
| Metabolizma | %90 hepatik |
| Eliminasyon yarı ömrü | 2-3 saat |
| Boşaltım | %90 renal |
| Tanımlayıcılar | |
| |
| CAS Numarası | |
| PubChem CID | |
| DrugBank | |
| CompTox Bilgi Paneli (EPA) | |
| ECHA Bilgi Kartı | 100.000.291 |
| Kimyasal ve fiziksel veriler | |
| Formül | C17H19NO3 |
| Mol kütlesi | 285,4 |
Morfin, çok etkili bir opiat ağrı kesici ilaç etken maddesidir, opioidlerin tipik aktif maddesidir ve bu grubun prototipidir. Ham afyonda %10-12 oranında mevcuttur. Molekül DSÖ'nün Temel İlaçlar Listesi'nde yer almaktadır.
Tarihçe
1650'de Boyle, İstanbul'dan getirdiği ham afyonu alkollü potasyum hidroksit (KOH) ile muamele ederek kristal yapılı bir karışım elde etmiş fakat bunun yapısını aydınlatamamıştır. 1803 yılında Deraswe afyondan billurî bir madde izole ederek buna afyon tuzu ismini vermiştir. Afyonun tıp alanında kullanırlığını artırmak amacıyla yapılan çalışmalar esnasında 1803 ile 1805 yılları arasında Friedrich Sertürner isimli Alman bir eczacı tarafından izole edildi.[1] Sertürner bu buluşuna Yunan mitolojisi düşler tanrısı Morpheus'tan esinlenerek Morphium adını verdi. 1831'de Liebig ilk elementel analizini yaptı (C17H19O3N). 1925'te Robinson ve Gullend tarafından yapısı tam olarak aydınlatılmış sentezi ise ancak 1952 yılında Gates ve Tschudi tarafından yapılmıştır. Yirmi yedi basamaklı bir reaksiyondan oluşan sentez yapının doğruluğunu kanıtlamıştır. Ancak çok uzun olması nedeniyle ticarî bir öneme sahip olmamıştır.
Fiziksel ve kimyasal özellikleri
Morfin, morfinan halka sistemine sahiptir. Yapısında bir fenol bir de alkol hidroksili ihtiva eder. Bir veya üç mol su ile beraber kristallenir. 110 °C'de kristal suyunu kaybeder ve 230 °C'de erir. Renksiz kristal haldedir. Soğuk suda 1/5000, sıcak suda 1/500, soğuk alkolde %3,5, sıcak alkolde ise %8 oranında çözünür. Morfinin yapısındaki 5,6,9,13 ve 14 numaralı karbonlar asimetriktir. Doğal olarak elde edilen morfin optikçe aktiftir ve polarize ışığı sola çevirir. Mutlak alkoldeki %1'lik çözeltisinin çevirme açısı; [α]D = -134,9o'dir.
Farmakolojik özellikleri
Diğer opiatlar gibi, örneğin eroin, morfin direkt merkezî sinir sistemine etkir ve analjezik etki ortaya çıkar. Eczacılıkta hidroklorür veya sülfatı hâlinde ağrı dindirici olarak kullanılır. Genellikle %1'lik çözeltisi hâlinde kullanılır. Cilt altına 10–20 mg enjekte edildiğinde ağrı duygusunu hemen kaldırır. Morfin ağızdan alınırsa etkisi tam olmaz. Çünkü mide ve bağırsakta tam absorbe olmaz. İyi bir ağrı kesicidir. Ancak bağımlılık yapma sakıncası vardır. Mecbur kalınmadıkça kullanılmaz.
Kullanım Şekli
Damar, cilt altı ve kasa verilir. Ortalama 10 mg verilir. Pediatrik doz 10 mg'ı (0.1-0.2 mg/kg) geçmemelidir.
Endikasyonları
Şiddetli kronik ağrılar veya diğer analjeziklere dirençli kanser ağrılarında, kas ağrısı ve idrar yolu bozukluklarında kullanılır.
Kontrendikasyonları
Bu grup ilaçlar, solunum sistemi, obstrüktif solunum yolu hastalıkları veya solunum ile ilintili hastalıkları (astım gibi) olan vakalarda uygulanmamalıdır. İlaç bağımlılığı olan veya bu yönde eğilimi olan vakalarda uygulanmaz. Etken maddeye ve diğer narkotik analjeziklere aşırı duyarlılığı olduğu bilinen vakalarda kontrendikedir. Prostat büyümelerinde kullanılmaz, tam blok oluşturabileceği için mesane duvarı yırtılmalarına sebep olabilir. Epilepsilerde, kafa içi basıncının yüksek olduğu durumlarda, böbrek üstü bezi disfonksiyonlarında kullanılmamalıdır. Akut karaciğer yetmezliği veya karaciğerde işlev kaybıyla birlikte olan vakalarda, hamilelerde, emzirenlerde, bebeklerde ve pre-operatif yatıştırıcı olarak uygulanmaz. Nedeni bilinmeyen akut abdominal sendrom, kraniyal travma ve intrakraniyal basınç artışı, konvülzif durumlar, akut alkolik intoksikasyon ve delirium tremens, 30 aylıktan küçük çocuklar ve MAO inhibitörleriyle tedavi durumlarında kontrendikedir.
Uyarılar
Morfin narkotik bir ilaçtır ve tekrarlayan uygulamalarda fiziksel bağımlılık, psişik bağımlılık ve tolerans gelişir. Uzun süreli kullanımlardan sonra ilacın aniden kesilmesi yoksunluk sendromuna neden olur. Yaşlı hastalarda, hepatik ve/veya renal fonksiyon bozukluğu olan hastalarda, hipotiroidizmde veya surrenal yetmezlikte, şokta, uretroprostatik hastalık nedeniyle üriner retansiyon riski olan hastalarda dikkatle kullanılmalı, gerekirse dozaj azaltılmalıdır. Morfin, plasenta bariyerini hızla aşar. Doğumun 2. safhasında (serviks dilatasyonu 4–5 cm) veya prematüre doğumlarda, yenidoğan çocukta ikincil solunum yetmezliği riskinden dolayı kullanılmamalıdır. Anne morfin bağımlısıysa, yenidoğan infantta konvülziyonlar, irritabilite, koma, ölümle seyredebilen yokluk sendromuna neden olabilir. Yan etki ortaya çıkması hâlinde veya kullanan vakanın hamile olduğunun anlaşılması gibi durumlarda ilaç derhâl kesilmelidir. Diğer bütün narkotik analjeziklerde olduğu gibi yaşlılarda, böbrek ve kronik karaciğer yetmezliği vakalarında doz azaltılarak verilmelidir. Paralitik ileus şüphesi olan vakalarda uygulanmamalıdır veya tedavi sırasında paralitik ileus oluştuğundan şüphelenirse derhal tedavi kesilmeli ve gerekli destekleyici tedbirler alınmalıdır. Sedatif etkisi nedeniyle araba kullanma veya beceri isteyen makine kullanma yeteneğinde önemli azalmalara yol açabilir. Bunun yanı sıra alkol veya diğer merkezî sinir sistemi depresanı özelliklere sahip ilaçlarla birlikte uygulama bu depresan etkisinin şiddetlenmesine yol açar.
İlaç etkileşimleri
MAO inhibitörleriyle tedaviye ara verdikten sonra en az 15 gün içinde narkotik analjezikler kullanılmamalıdır. Petidinle birlikte kullanım sonucu ciddi veya ölümcül sonuçlar gözlenmiştir. Bu tür reaksiyonların diğer santral analjeziklerle oluşup oluşmadığı bilinmemektedir. MSS depresanları ve trisiklik antidepresanlar morfinle birlikte kullanıldıklarında morfinin etkisini ve aşırı dozaj riskini artırır.
Kaynakça
- ^ COURTWRIGHT, David T. (30 Haziran 2009). Forces of Habit: Drugs and the Making of the Modern World (İngilizce). Harvard University Press. ss. 36-37. ISBN 978-0-674-02990-3. 15 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Şubat 2022.
