İçeriğe atla

Monoceros (takımyıldız)

Koordinat:Sky map 07sa 09d 00s; -05º 44' 24″
Monoceros
Takımyıldız
Monoceros
Monoceros takımyıldızının haritası
KısaltmaMon
TamlayanMonocerotis
SembolizmTekboynuz
Bahar açısı7,15sa
Yükselim-5,74°
Alan482 derece kare (35.)
Ana yıldızlar4
Bayer/Flamsteed
yıldızları		32
Gezegeni olduğu
bilinen yıldızlar		16
Parlak yıldızlar (3,00m'den)0
En parlak yıldızβ Mon (3,76m)
Yakın yıldızlar (10 pc içindeki)4
En yakın yıldızRoss 614 (13,3 Iy)
Messier nesneleri1
Göktaşı yağmurları
  • Aralık Monocerids
  • Alfa Monocerids
Çevreleyen
takımyıldızlar
En iyi Şubat ayı saat 21:00'de
+75° ve −90° enlemleri arasında görülebilir.

Tekboynuz takımyıldızı (Latince: Monoceros, Yunanca: Μονόκερως, "tekboynuz"), gök ekvatoru üzerinde yer alan soluk bir takımyıldızdır. Tanımlanması 17. yüzyıl haritacısı Petrus Plancius'a atfedilir. Batısında Avcı, kuzeyinde İkizler, güneyinde Büyük Köpek ve doğusunda Suyılanı takımyıldızlarıyla çevrilidir. Sınır komşusu olan diğer takımyıldızlar arasında Küçük Köpek, Tavşan ve Pupa yer alır.

Dikkate değer özellikler

Çıplak gözle görülebildiği şekliyle Tekboynuz takımyıldızı.

Yıldızlar

Tekboynuz, çıplak gözle görülmesini zorlaştıran yalnızca birkaç tane dördüncü kadirden yıldıza sahiptir. Alfa Monocerotis'in görünür büyüklüğü 3,93 iken, Gama Monocerotis'inki 3,98'dir.

Tekboynuz'daki ilginç gök cisimlerinden biri, Beta Monocerotis adlı yıldızdır. Bu, aslında üçlü yıldızdır. Üçlünün iki bileşeni 4,7 ve 5,2; ötekiyse 6,1 kadir parlaklıktadır. Üçlüyü görebilmek için küçük bir teleskop ya da bir dürbün yeterli olur. İlk bakışta iki yıldız görünür, fakat daha dikkatli bakılınca biraz daha sönük olanı görülebilir. William Herschel tarafından 1781 yılında keşfedilmiştir.

Epsilon Monocerotis adlı çift yıldız, dürbünlü gözlemciler için bir başka iyi hedeftir. Çift, biri 4,5 kadir parlaklıkta mavi-beyaz bir yıldız, öteki 6,5 kadir parlaklıkta sarı bir yıldızdan oluşmaktadır.

S Monocerotis (15 Monocerotis), NGC 2264'ün merkezinde bulunan mavi-beyaz bir değişen yıldızdır, fakat büyüklük değişimleri çok fazla değildir.

Değişen bir kırmızı süperdev yıldız olan V838 Monocerotis, 6 Ocak 2002'de başlayan bir patlama yaşadı ve aynı yılın Şubat ayında parlaklığı bir günde 10.000 kat arttı. Patlamanın sona ermesinden sonra Hubble Uzay Teleskobu yıldızın çevresindeki tozu aydınlatan bir ışık yankısı gözlemlemeyi başardı.

Rozet Bulutsusu'nun yaklaşık iki derece kuzeydoğusunda, adını Kanadalı gök bilimci Plaskett'ten alan ilginç bir yıldız yer alır. Plaskett Yıldızı, bilinen en büyük kütleli ikili yıldızdır. İkiliyi oluşturan yıldızların her biri Güneş'in en azından 55 katı kütleye sahiptir. İkili birbirine o kadar yakındır ki, herhangi bir teleskopla ayırt etmek olanaksızdır. Gök bilimciler tayfölçümü yaparak burada iki yıldız olduğunu söyleyebiliyorlar. İkili, birbiri etrafında yaklaşık 14 günde bir dolanmaktadır. Bu kadar büyük kütleli yıldızlar, kısa ömürlüdür. Bu nedenle bu ikilinin bir milyon yaşından genç oldukları tahmin edilmektedir.

Gezegenler

Tekboynuz, iki süper-Dünya gezegeni içeren bir gezegen sistemine sahiptir. COROT-7b, COROT uydusu ve COROT-7c, dikey hız yöntemi ile yer-temelli teleskoplarla 2009'da keşfedilmiştir.

Derin gökyüzü cisimleri

Tekboynuz, iki ünlü yıldız kümesini içerir. Her ikisi de birer bulutsunun içindedir. Kümelerin çevresindeki bulutsular, genç yıldızları oluşturan bulutsunun arta kalanıdır.

NGC 2244, gökyüzündeki en güzel açık yıldız kümelerinden biridir. Küme, yaklaşık Ay'ın gökyüzünde kapladığı alan kadar bir bölgeye yayılmış bir düzine kadar yıldız içerir. Bu nedenle yüksek büyültmeli bir teleskopla değil, en iyi, bir dürbünle gözlenebilir. Yıldız kümesinin gizemiyse uzun pozlamalı fotoğraflarda ortaya çıkar. Kümeyi oluşturan bulutsu, ünlü Rozet Bulutsusu'dur. Bulutsunun küçük teleskoplaral ya da dürbünle görülmesi zordur. Ancak çok iyi koşullarda, büyük dürbünlerle (örneğin 11x80) ya da teleskopla yaklaşık iki ay çaplı bulutsu, çok silik biçimde görülebilir. Rozet Bulutsusu, bize 5500 ışık yılı ötede yer alır ve içinde yer alan NGC 2244, bilinen en genç yıldız kümelerinden biridir. Kümenin yaşı yaklaşık 3 milyon yıldır.

Tekboynuzdaki öteki önemli yıldız kümesi, NGC 2264'tür. Kümeye dürbünle baktığımızda, bir ok başı biçiminde bir düzine yıldızla birlikte pek çok sönük yıldız görülür. Kümede yer alan en parlak yıldız, 4,7 kadir parlaklıktaki sıcak bir yıldız olan S Monocerotis'dir. NGC 2244 gibi, bu küme de bir bulutsunun içinde yer alır. Ancak, bu bulutsuyu dürbünle ya da küçük teleskoplarla görmek olanaksızdır. Kümenin içinde yer aldığı bulutsu Koni Bulutsusu'dur. NGC 2264'ün bize uzaklığı yaklaşık 2500 ışık yılıdır.

Tekboynuz ayrıca, Messier 50 açık yıldız kümesini de içerir.

Tarihçe

1825 yılına ait bir yıldız haritası seti olan Urania'nın Aynası'ndan Tekboynuz takımyıldızı. Küçük Köpek ve artık kullanılmayan Officina Typographica takımyıldızını da içerir.

Batı astronomisinde Tekboynuz, nispeten modern bir takımyıldızdır ve Batlamyus'un Almagest'indeki 48 takımyıldızdan biri değildir.[1] İlk kez haritacı Petrus Plancius tarafından 1612 veya 1613'te oluşturulan bir küre üzerinde görülmüş[2] ve daha sonra Alman astronom Jakob Bartsch tarafından 1624 tarihli yıldız haritasında Unicornu olarak haritalandırılmıştır.[3]

Alman astronomlar Heinrich Wilhelm Olbers ve Ludwig Ideler[4] (Richard Hinckley Allen'ın iddiasına göre) bu takımyıldızın daha eski olabileceğini belirtmektedirler.[5] 1564 tarihli astrolojik bir eserden "İkizler ve Yengeç arasındaki ikinci atın çok sayıda yıldızı vardır, fakat bunlar çok parlak değildir" şeklinde alıntı yaparlar. Bu referanslar nihayetinde 13. yüzyıla, İskoçyalı Michael Scot'a kadar dayanabilir, fakat bir unicorn (tekboynuz) yerine bir atı ifade etmektedir ve konumu da tam olarak uyuşmamaktadır. Joseph Scaliger'in Tekboynuzu eski bir Pers küresi üzerinde bulduğu belirtilmiştir.[6] Fransız astronom Camille Flammarion, eski bir takımyıldız olan Neper'in ("burgu") şimdi Tekboynuz ve Mikroskop'un bulunduğu gökyüzü alanını kapladığını öne sürmüştür, fakat bu tartışmalıdır.[7]

Çin asterizmlerinden Sze Fūh (Dört Büyük Kanal), Kwan Kew ve Wae Choo (Dış Mutfak), Tekboynuz takımyıldızı'nın sınırları içinde yer almaktadır.[7]

Kaynakça

  1. ^ Ley, Willy (Aralık 1963). "The Names of the Constellations". Galaxy Science Fiction. ss. 90-99. 
  2. ^ "Le costellazioni di Petrus Plancius". Atlas Coelestis. Erişim tarihi: 14 Nisan 2023. 
  3. ^ Ridpath, Ian. "Jacob Bartsch and seven new constellations". 
  4. ^ Ideler, Ludwig (1809). Untersuchungen über den Ursprung und die Bedeutung der Sternnamen: Ein Beytrag zur Geschichte des gestirnten Himmels. Berlin. ss. 354..355. 
  5. ^ Himmels Lauffs Wirkung und natürliche Influenz der Planeten Gestirne und Zeichen aufs Grund der Astronomie. Frankfurt. 1564. 
  6. ^ Allen, Richard Hinckley (1899). Star Names – Their lore and meaning. Dover. s. 290. 
  7. ^ a b Allen, s. 290.

Dış bağlantılar

Wikimedia Commons'ta Monoceros (takımyıldız) ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Ülker (yıldız kümesi)</span> yıldız kümesi

Ülker veya Süreyya, Boğa takımyıldızının kuzeybatısında orta yaşlı, sıcak B-tipi yıldızlardan oluşan bir açık yıldız kümesi asterizmidir. Yaklaşık 444 ışık yılı uzaklığıyla Dünya'ya en yakın yıldız kümelerinden biridir. Ayrıca, Dünya'ya en yakın Messier nesnesidir ve gece gökyüzünde çıplak gözle görülebilen en belirgin yıldız kümesidir. Aynı zamanda NGC 1432 yansıma bulutsusu ve bir HII bölgesine de ev sahipliği yaptığı gözlemlenmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Carina (takımyıldız)</span>

Carina ya da Karina takımyıldızı, modern 88 takımyıldızdan biridir. Güney gökkürededir. Carina adı Latince'de gemi omurgası anlamına gelir. Bu isim, daha önceki takımyıldız adlandırmalarında bir gemi olarak tasavvur edilen Argo Navis takımyıldızının omurgasını oluşturan parçası olmasından ötürü verilmiştir. Argo Navis takımyıldızındaki yıldızlar günümüzde Karina, Yelken ve Pupa takımyıldızlarına dağılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Cygnus (takımyıldız)</span>

Kuğu Takımyıldızı, adı Eski Yunanca "kuğu" anlamına gelen Kyknos'dan (Κύκνος) Latinceleştirilen ve Samanyolu düzleminde bulunan kuzey yarımküre takımyıldızıdır. Kuğu, kuzey yaz ve sonbaharının en tanınabilir takımyıldızlarından biridir ve Güney haçı'na karşılık Kuzey haçı olarak bilinen belirgin bir asterizme sahiptir. 2. yüzyıl astronomu Batlamyus tarafından listelenen 48 takımyıldız arasında yer almaktaydı ve modern dönemde tanımlanan 88 takımyıldızdan biri olarak kabul edilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Grus (takımyıldız)</span>

Turna takımyıldızı Güney Göksel Yarımküre'de yer alan bir takımyıldızdır. Adı Latincede turna kuşu anlamına gelir. Petrus Plancius tarafından, Pieter Dirkszoon Keyser ve Frederick de Houtman'ın gözlemlerine dayanarak oluşturulan on iki takımyıldızdan biridir. Turna, ilk olarak 1598 yılında Amsterdam'da Plancius ve Jodocus Hondius tarafından yayımlanan 35-santimetre çapında (14-inç) bir gök küresinde yer almış ve 1603 yılında Johann Bayer'in yıldız atlası Uranometria'da tasvir edilmiştir. Fransız kaşif ve astronom Nicolas-Louis de Lacaille 1756 yılında Turna yıldızlarına Bayer belirtmeleri vermiştir. Bu yıldızlardan bazıları daha önce komşu takımyıldız Güneybalığı'nın bir parçası olarak kabul ediliyordu. Turna, Tavus, Anka ve Tukan takımyıldızları topluca "Güney Kuşları" olarak bilinir.

<span class="mw-page-title-main">Musca (takımyıldız)</span>

Musca veya Sinek Takımyıldızı, Güney Gökyüzü'nde bulunan bir modern 88 takımyıldızdan biridir. İlk olarak Hollandalı gezgin ve haritacı Petrus Plancius tarafından 1592 yılında tanımlanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Triangulum (takımyıldız)</span>

Triangulum ya da Üçgen takımyıldızı, modern 88 takımyıldızdan biridir. Ayrıca, 1. yüzyıl gökbilimcisi Batlamyus'un 48 takımyıldızdan oluşan listesinde de yer alır. Kuzey gökkürededir ve küçük bir alan kaplar. Triangulum adı Latince'de üçgen anlamına gelir. Bu takımyıldız güney gökküredeki Triangulum Australe ile karıştırılmamalıdır. Takımyıldız, üçüncü ve dördüncü kadirden olan üç en parlak yıldızının ikizkenar üçgene yakın, uzun ve dar bir üçgen oluşturması sebebiyle bu ismi almıştır.

<span class="mw-page-title-main">Triangulum Australe (takımyıldız)</span>

Triangulum Australe ya da Güney Üçgeni takımyıldızı, modern 88 takımyıldızdan biridir. Güney gökkürededir ve 18. yüzyılda oluşturulmuştur. Triangulum Australe Latince'de güney üçgeni anlamına gelir, böylece kuzey gökküredeki Üçgen takımyıldızından ayrılır. Takımyıldız, ikinci ve üçüncü kadirden olan üç en parlak yıldızının neredeyse düzgün bir eşkenar üçgen oluşturması sebebiyle bu ismi almıştır.

<span class="mw-page-title-main">Tucana (takımyıldız)</span>

Tukan takımyıldızı, Güney Göksel Yarımküre'de yer alan ve Güney Amerika kuşu tukanın adını taşıyan bir takımyıldızdır. On altıncı yüzyılın sonlarında Petrus Plancius tarafından, Pieter Dirkszoon Keyser ve Frederick de Houtman'ın gözlemlerine dayanarak tasarlanan on iki takımyıldızdan biridir. Tukan, ilk olarak 1598'de Plancius ve Jodocus Hondius tarafından Amsterdam'da yayımlanan 35 santimetre çapındaki bir göksel kürede yer almış ve 1603'te Johann Bayer'in yıldız atlası Uranometria'da tasvir edilmiştir. Fransız kaşif ve astronom Nicolas Louis de Lacaille 1756'da Tukan takımyıldızının yıldızlarına Bayer belirtmelerini vermiştir. Tukan; Turna (Grus), Anka (Phoenix) ve Tavus (Pavo) takımyıldızlarıyla birlikte "Güney Kuşları" olarak bilinir.

<span class="mw-page-title-main">Volans (takımyıldız)</span>

Volans ya da Uçanbalık takımyıldızı, modern 88 takımyıldızdan biridir. Güney gökkürededir. Bir uçan balığı temsil eder. Volans adı, orijinal adı olan Piscis Volans´ın kısaltmasıdır. Uçanbalık, Pieter Dirkszoon Keyser ve Frederick de Houtman'ın gözlemlerinden yola çıkan Petrus Plancius tarafından yaratılmış on iki takımyıldızdan biridir. İlk olarak 1597'de Amsterdam'da, Plancius ve Jodocus Hondius tarafından 35 cm çaplı bir gök küresinde yer aldı. Bu takımyıldızın bir gök atlasındaki ilk tasviri, Johann Bayer'in 1603 tarihli Uranometria´sında yer almıştır. Takımyıldızda, bir tanesi küçük bir teleskopla gözlenebilen iki çift yıldız vardır. Gamma Vol ve Epsilon Vol adlı bu yıldızların yanı sıra açık seçik görmenin daha zor olduğu NGC 2442 ve NGC 2434 adlı iki gökada da bulunmaktadır. Gamma Vol yıldızları dördüncü ve altıncı kadirden ve Epsilon Vol yıldızları dördüncü ve sekizinci kadirdendir.

<span class="mw-page-title-main">Vulpecula (takımyıldız)</span>

Vulpecula ya da Tilkicik takımyıldızı, modern 88 takımyıldızdan biridir. Kuzey gökkürededir ve belirgin değildir. Vulpecula adı Latince'de küçük tilki, tilkicik anlamına gelmesine rağmen genel olarak yalnızca tilki olarak kullanılır. On yedinci yüzyılda yaratılmıştır ve Yaz Üçgeni'nin ortasında yer alır.

<span class="mw-page-title-main">Messier 15</span> Kanatlıat takımyıldızında bulunan küresel yıldız kümesi

Messier 15 veya M15 Kanatlıat takımyıldızında bulunan küresel yıldız kümesidir. Giovanni Domenico Maraldi tarafından 1746 yılında keşfedilmiş ve 1764 yılında Charles Messier kataloğuna dahil etmiştir. Yaklaşık 13,2 milyar yıl yaşındadır ve bilinen en eski küresel yıldız kümelerinden biridir. İçerisinde bir gezegenimsi bulutsu olduğu bilinen tek küresel yıldız kümesidir.

<span class="mw-page-title-main">Satürn Bulutsusu</span>

Satürn Bulutsusu Kova takımyıldızında bulunan gezegenimsi bulutsu.

<span class="mw-page-title-main">Rozet Bulutsusu</span>

Rozet Bulutsusu Samanyolu bölgesinde Tekboynuz takımyıldızı içindeki dev moleküler bulutun bir ucunun kenarında yer alan, büyük ve yuvarlak bir H II bölgesi. Açık yıldız kümesi NGC 2244, bulutsu ile yakından ilgilidir, kümenin yıldızları bulutsunun maddesinden oluşmuştur.

<span class="mw-page-title-main">NGC 2244</span>

NGC 2244 Tekboynuz takımyıldızı yönünde Rozet Bulutsusu içinde bulunan açık yıldız kümesi. 1690 yılında John Flamsteed tarafından keşfedilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">NGC 2264</span>

NGC 2264, Gök Bilimi Kataloğu'nda tek bir nesne olarak tanımlanmış dört gök bilimsel nesneyi içerir, bunlar: Koni Bulutsusu, Yılbaşı ağacı yıldız kümesi, Kar tanesi yıldız kümesi, ve Tilki Kürkü Bulutsusu.

<span class="mw-page-title-main">Koni Bulutsusu</span>

Koni Bulutsusu Tekboynuz takımyıldızında bulunan H II bölgesi. 1785 yılında William Herschel tarafından keşfedilmiştir. Dünya'dan yaklaşık olarak 2.700 ışık yılı uzaklıktadır.

<span class="mw-page-title-main">Tilki Kürkü Bulutsusu</span>

Tilki Kürkü Bulutsusu, Tekboynuz takımyıldızında Orion'un sağ kolunun yakınında bulunan ve NGC 2264 bölgesi'nin bir parçası olan bulutsudur. Sharpless kataloğunda 273 numaralı nesnedir.

<span class="mw-page-title-main">NGC 2261</span>

NGC 2261, Tekboynuz takımyıldızı yönünde bulunan bir değişen bulutsu. William Herschel tarafından 1783 yılında keşfedilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Pegasus (takımyıldız)</span> kuzey göksel yarımküredeki takımyıldız

Kanatlı At ya da Pegasus, modern 88 takımyıldızdan biridir.

3 Monocerotis, Tekboynuz takımyıldızı yönünde yaklaşık olarak 768 ışık yılı uzaklıkta bulunan ve görünen parlaklığı 4,94 kadir olan, B-tipi mavi dev yıldızdır. İngiliz astronom John Herschel tarafından 1831 yılında 47,5 cm çaplı aynalı tip bir teleskopla keşfedilmiştir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.