İçeriğe atla

Monoamonyum fosfat

Monoamonyum fosfat[1]
Monoamonyum fosfat kristalleri
Adlandırmalar
IUPAC adı
Amonyum dihidrojen fosfat
Diğer adlar
Monoamonyum fosfat
Tanımlayıcılar
CAS numarası
3D model (JSmol)
ChEBI
ChemSpider
ECHA InfoCard100.028.877 Bunu Vikiveri'de düzenleyin
EC Numarası
  • 231-764-5
E numaralarıE342(i) (antioksidanlar, ...)
UNII
CompTox Bilgi Panosu (EPA)
  • InChI=1S/H3N.H3O4P/c;1-5(2,3)4/h1H3;(H3,1,2,3,4) 
    Key: LFVGISIMTYGQHF-UHFFFAOYSA-N 
  • InChI=1/H3N.H3O4P/c;1-5(2,3)4/h1H3;(H3,1,2,3,4)
    Key: LFVGISIMTYGQHF-UHFFFAOYAX
  • [O-]P(=O)(O)O.[NH4+]
Özellikler
Kimyasal formülH6NO4P
Molekül kütlesi115,03 g mol−1
Görünüm beyaz kristaller
Kokuyok
Yoğunluk1.80 g/cm3
Erime noktası190 °C
Çözünürlük (su içinde) (g/dL) 28 (10 °C)
36 (20 °C)
44 (30 °C)
56 (40 °C)
66 (50 °C)
81 (60 °C)
99 (70 °C)
118 (80 °C)
173 (100 °C)[2][3]
Çözünürlüketanol ve[2]
asetonda çözünmez
Kırınım dizimi (nD) 1.525
Yapı
tetragonal
Termokimya
Standart formasyon entalpisi (ΔfH⦵298)
−1445.07 kJ/mol[4]
Tehlikeler
GHS etiketleme sistemi:
Piktogramlar GHS07: Zararlı
İşaret sözcüğü İkaz
Tehlike ifadeleri H319
Önlem ifadeleri P261, P264, P271, P280, P302+P352, P304+P340, P305+P351+P338, P312, P321, P332+P313, P337+P313, P362, P403+P233, P405, P501
NFPA 704
(yangın karosu)
NFPA 704 four-colored diamondSağlık 1: Maruziyet tahrişe neden olabilir, ancak yalnızca hafif kalıcı hasar oluşturur. Örnek: TerebentinYanıcılık 0: Yanmaz. Örnek: SuKararsızlık 0: Genellikle yangın maruziyeti koşullarında dahi normalde kararlıdır ve su ile reaksiyona girmez. Örnek: Sıvı azotÖzel tehlikeler (beyaz): kod yok
1
0
0
Öldürücü doz veya konsantrasyon (LD, LC):
LD50 (medyan doz)
5750 mg/kg (sıçan, oral)
Benzeyen bileşikler
Diğer anyonlar
Amonyum fosfat
Diamonyum fosfat
Diğer katyonlar
Monosodyum fosfat
Monopotasyum fosfat
Aksi belirtilmediği sürece madde verileri, Standart sıcaklık ve basınç koşullarında belirtilir (25 °C [77 °F], 100 kPa).

Monoamonyum fosfat (MAP)[5] olarak bilinen amonyum dihidrojen fosfat (ADP), (NH4)(H2PO4) kimyasal formülüne sahip bir kimyasal bileşiktir. MAP tarımsal gübrelerin[6] ve bazı yangın söndürücülerin önemli bir bileşenidir. Optik[7] ve elektronik[8] alanlarında da önemli kullanımları vardır.

Kimyasal özellikleri

Monoamonyum fosfat suda çözünür ve ondan tetragonal sistemde susuz tuz olarak, uzun prizmalar veya iğnelerek olarak kristalleşir.[7] Etanolde pratik olarak çözünmez.[2]

Katı amonyum fosfat pratikte 200 °C'ye kadar olan sıcaklıklarda kararlı kabul edilebilir. Bu sıcaklıktan sonra, gaz halindeki amonyak NH3 ve erimiş fosforik asite H3PO4 ayrışır.[9] 125 °C'de amonyağın kısmi basıncı 0.05 mm Hg'dir.[10]

Stokiyometrik monoamonyum fosfat çözeltisi asidiktir (%0,1 konsantrasyonda pH 4,7, %5'te 4,2).[11]

Üretimi

Monoamonyum fosfat, doğru miktarda ayarlanmış fosforik asit ve amonyağın ekzotermik reaksiyonuyla endüstriyel olarak üretilir:[12] NH3 + H3PO4 → NH6PO4

Kristal MAP daha sonra çökelir.

Kullanımı

Tarım

Monoamonyum fosfatın ağırlıkça en büyük kullanımı, gübrelerin bir bileşeni olarak tarımdadır. Toprağı bitkilerin kullanabileceği formda azot ve fosfor elementleriyle besler. NPK etiketi 12-61-0'dır (12-27-0), yani ağırlıkça %12 elementel azot ve (toplam olarak) %61 fosfor pentaoksit P2O5 veya %27 elementel fosfor içerir.

Yangın söndürücüler

Bileşik ayrıca bazı kuru kimyasal yangın söndürücülerdeki ABC tozunun bir bileşenidir.

Optik

Monoamonyum fosfat, çift kırılma özelliklerinden dolayı optik alanında yaygın olarak kullanılan bir kristaldir. Tetragonal kristal yapısının bir sonucu olarak, bu malzeme, optik dalga boylarında tipik kırılma indisleri no = 1.522 ve ne = 1.478 ile negatif tek eksenli optik simetriye sahiptir.[7]

Elektronik

Monoamonyum fosfat kristalleri, bazı aktif sonar transdüserlerde (alternatifi, manyetostriksiyon kullanan transdüserlerdir) gerekli bir özellik olan piezoelektrik özelliktedir. 1950'lerde MAP kristalleri, transdüserlerde bulunan kuvars ve Rochelle tuzu kristallerinin büyük ölçüde yerini aldı. Çünkü, kuvarstan daha kolay işleniyorlar ve Rochelle tuzundan farklı olarak havadan nem çekerek sulanmıyorlardı.[8]

Oyuncaklar

Nispeten toksik olmayan MAP, çeşitli renklerde boyalarla karıştırılmış oyuncak kitleri olarak satılan, rekreasyonel kristal yetiştiriciliği için de popüler bir maddedir.

Doğal oluşumu

Bileşik, doğada ender bir mineral olan bifosfamit olarak bulunur. Bifosmamit, guano yatakları içinde oluşur.[13][14] Monohidrojen muadili olan ilgili bir bileşik, daha da az bulunan fosfamittir.[14][15]

Kaynakça

  1. ^ Lide, David R. (1998). Handbook of Chemistry and Physics (87 bas.). Boca Raton, Florida: CRC Press. ss. 4-40. ISBN 0-8493-0594-2. 
  2. ^ a b c Dejun Xu, Xing Xiong, Lin Yang, Zhiye Zhang, and Xinlong Wang (2016): "Determination of the Solubility of Ammonium Dihydrogen Phosphate in Water-Ethanol System at Different Temperatures from 283.2 to 343.2 K". Journal of Chemincal Engineering Data, cilt 61, sayı 1, sayfalar 78–82. DOI:10.1021/acs.jced.5b00224
  3. ^ Chemical Book: "Ammonium dihydrogen phosphate 1 Ocak 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.". 14-08-2018 tarihinde erişildi.
  4. ^ National Bureau of Standards. Selected Values of Chemical Thermodynamic Properties. Technical note 270-3. 1968 [1] 1 Ocak 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  5. ^ "Monoammonium Phosphate (MAP)" (PDF). www.mosaicco.com. 17 Kasım 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Haziran 2015. 
  6. ^ IPNI. "Monoammonium Phosphate (MAP)" (PDF). www.ipni.net. International Plant Nutrition Institute. 24 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 21 Haziran 2014. 
  7. ^ a b c Amnon Yariv, Pochi Yeh (1984). Optical Waves in Crystals. Wiley, Inc. 
  8. ^ a b Willem Hackmann (1984). Seek and Strike: Sonar, Anti-Submarine Warfare and the Royal Navy, 1914–1954. Her Majesty's Stationery Office. ISBN 0-11-290423-8. 
  9. ^ G. O. Guerrant and D. E. Brown (196): "Thermal Decomposition of High-Analysis Fertilizers Based on Ammonium Phosphate". Journal of Agricultural and Food Chemistry,cilt 13, sayı 6, sayfalar 493-497. DOI:10.1021/jf60142a002
  10. ^ John R Van Wazer (1958). Phosphorus And Its Compounds - Volume I: Chemistry. New York: Interscience Publishers, Inc. s. 503. 
  11. ^ Haifa Chemicals Ltd.: "Mono-Ammonium Phosphate 12-61-0 15 Ekim 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.". Ürün bilgi formu, 02-01-2023 tarihinde erişildi.
  12. ^ Martin Bäckman, Martin Gunnarsson, Linnea Kollberg, Martin Müller, and Simon Tallvod (2016): "Production of Monoammonium Phosphate at Yara AB 2017-11-18 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.". Technical Report, Lund University.
  13. ^ "Biphosphammite". 7 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ocak 2023. 
  14. ^ a b "List of Minerals". 21 Mart 2011. 15 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ocak 2023. 
  15. ^ "Phosphammite". 7 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ocak 2023. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Fosfor</span> simgesi P ve atom numarası 15 olan element

Fosfor, simgesi P ve atom numarası 15 olan ve insan vücudunda kalsiyumdan sonra en fazla bulunan kimyasal elementtir.

<span class="mw-page-title-main">Gübre</span> verimi artırmak için toprağa dökülen hayvansal dışkı.

Gübre, bitkinin beslenmesinde gerekli olan kimyasal elementleri sağlamak için toprağa ilave edilen herhangi bir madde.

<span class="mw-page-title-main">Kobalt</span> atom numarası 27 olan kimyasal bir element

Kobalt kimyasal bir element'tir. Sembol'ü Co ve atom numarası 27'dir. Nikel gibi kobalt da, doğal meteorik demir alaşımlarında bulunan küçük birikintiler dışında, yer kabuğunda yalnızca kimyasal olarak birleşik formda bulunur. İndirgeyici eritme yoluyla üretilen serbest element sert, parlak, gümüş rengi bir metal'dir.

<span class="mw-page-title-main">Amonyak</span> Gaz bileşiği

Amonyak, formülü NH3 olan; azot atomu ve hidrojen atomundan oluşan renksiz, keskin ve rahatsız edici kokulu bir bileşiktir. OH- iyonu içermediği hâlde suda zayıf baz özelliği gösterir. Bir amonyak molekülü, bir azot ve üç hidrojen atomundan oluşur. Oda sıcaklığında gaz hâlde bulunan bileşiğin ticari formu sulu çözeltiyi içermektedir.

<span class="mw-page-title-main">Bileşik</span> Kimyasal olarak bağlanmış birden fazla elementten oluşan madde

Kimyasal bileşik, kimyasal bağlarla bir arada tutulan birden fazla kimyasal elementin atomlarını içeren birçok özdeş molekülden oluşan kimyasal maddedir. Dolayısıyla tek bir elementin atomlarından oluşan bir molekül bileşik değildir. Bir bileşik, diğer maddelerle etkileşimi içerebilen kimyasal reaksiyonla farklı bir maddeye dönüştürülebilir. Bu süreçte atomlar arasındaki bağlar kırılabilir ve/veya yeni bağlar oluşabilir.

<span class="mw-page-title-main">Fosfat</span> Yapay gübre ve bazı ilaçların yapımında kullanılan fosforik asidin tuzu veya esteri

Fosfat, kimyada bir köktür. Formülü PO43-'tür. Anyonik yapıdadır. Fosforik asidi oluşturan katyon köküdür. 3 (eksi) yük taşır. 1 fosfor, 4 oksijen atomundan oluşur.

<span class="mw-page-title-main">Amonyum nitrat</span> kimyasal bileşik

Amonyum nitrat, amonyum ve nitrat iyonlarından oluşan, NH4NO3 formülüne sahip yüksek patlayıcı bir kimyasal bileşiktir. Higroskopik özellikte ve beyaz kristal bir katı olarak hidrat oluşturmasa da suda çok çözünür. Ağırlıklı olarak, tarımda yüksek azotlu gübre olarak kullanılmaktadır. 2017 yılında küresel üretimi 21.6 milyon ton olarak tahmin edildi.

<span class="mw-page-title-main">Amonyum sülfat</span> Kimyasal bileşik

Amonyum sülfat, (NH4)2SO4 formülüne ve çok sayıda ticari kullanıma sahip bir inorganik tuzdur. Toprak gübresi olarak yaygın bir şekilde kullanılır. %21 azot ve %24 kükürt içerir.

NPK oranı (veya N-P-K) azot (N), fosfor (P) ve potasyum (K) kimyasal elementlerinin oransal içeriğini gübre etiketlerinde göstermek için, gübrelerde yaygın olarak kullanılan bir işaretleme biçimidir. N değeri, gübredeki elementel azotun ağırlıkça yüzdesidir. Gübrede bulunan P2O5 ve K2O formundaki oksit miktarı, bu formlara okside olmuş bütün elementel fosfor ve potasyum miktarını gösterir.

Organofosfor bileşikleri, karbon-fosfor bağı ihtiva eden çözülebilir organik bileşiklerdir. Doğal çevrede uzun süre kalan ve temel olarak haşere kontrolü için kullanılan klorlanmış hidrokarbonlara alternatif olarak kullanılırlar. Organofosfor kimyası organofosforlu bileşiklerin özelliklerini ve reaktivitelerini inceleyen bilim dalıdır. Fosfor; azot ile birlikte periyodik tabloda 5. grupta yer aldığından dolayı fosfor bileşikleri ve azot bileşikleri çok benzer özelliklere sahiptirler.

<span class="mw-page-title-main">Amonyum klorür</span>

Amonyum klorür ya da daha çok bilinen adıyla Nişadır, formülü NH4Cl olan bir kimyasal bileşiktir. Suda yüksek oranda çözünen, beyaz kristallere sahip bir tuzdur. Amonyum klorür çözeltileri hafif asidiktir. Doğada mineral halde bazı volkan bacalarının etrafında bulunan haline sal amonyak denir. Bazı tür meyan ballarında bir aroma maddesi olarak kullanılır. Nişadır, hidroklorik asit ve amonyak arasında gerçekleşen reaksiyonla sonucu oluşur.

<span class="mw-page-title-main">Azot pentaoksit</span>

Azot pentaoksit N2O5 formüllü kimyasal bileşik. Diazot pentaoksit olarak da bilinir. Sadece azot ve oksijen içeren azot oksit ailesinin ikili bileşiklerinden biridir. Kararsız ve potansiyel oksitleyicidir.

<span class="mw-page-title-main">Azot triklorür</span>

Azot triklorür, trikloramin olarak da bilinen formülü NCl3 olan kimyasal bileşik. Sarı, yağımsı, keskin kokulu bir sıvıdır. En sık amonyak türevleri ve klor arasındaki kimyasal reaksiyon sonrası oluşmaktadır, yüzme havuzlarındaki oluşumu buna bir örnektir.

<span class="mw-page-title-main">Hidrojen bromür</span>

Hidrojen bromür, HBr formülüne sahip iki atomlu moleküldür. Renksiz bir bileşik ve bir hidrojen halojenürdür. Hidrobromik asit, su içinde bir HBr çözeltisidir. Hem HBr'nin susuz hem de sulu çözeltileri, bromür bileşiklerinin hazırlanmasında ortak reaktiflerdir.

<span class="mw-page-title-main">Pirofosforik asit</span>

Difosforik asit olarak da bilinen pirofosforik asit, H4P2O7 formülüne sahip inorganik bir bileşik veya daha açıklayıcı olarak [(HO)2P(O)]2O'dur. Renksiz ve kokusuzdur, su, dietil eter ve etil alkolde çözünür. Susuz asit, 54.3 °C ve 71.5 °C'de eriyen iki polimorf içinde kristalleşir. Bileşik, polifosforik asit ve pirofosfat anyonunun konjugat asidinin bir bileşeni olması dışında özel olarak yararlı değildir. Pirofosforik asit anyonları, tuzları ve esterlerine pirofosfatlar denir.

<span class="mw-page-title-main">Formamid</span>

Metanamid olarak da bilinen formamid, formik asitin amididir. Su ile karışabilen ve amonyak benzeri bir kokuya sahip berrak bir sıvıdır. Sülfa ilaçları, diğer farmasötikler, herbisitler, böcek ilaçları ve hidrosiyanik asit üretimi için kimyasal hammaddedir. Kâğıt ve elyaf için yumuşatıcı olarak kullanılmıştır. Birçok iyonik bileşik için bir çözücüdür. Reçineler ve plastikleştiriciler için bir çözücü olarak da kullanılmıştır.

Hidrojen tellür (tellan), H2Te formülüne sahip bir inorganik bileşiktir. Bir hidrojen kalkojenür ve tellürün en basit hidrürü, renksiz bir gazdır. Ortam havasında kararsız olmasına rağmen, gaz çürümüş sarımsak benzeri kokusu tarafından son derece düşük konsantrasyonlarda kolayca tespit edilebilecek kadar uzun konsantrasyonlarda bulunabilir; ya da çürümüş pırasa benzeri biraz daha yüksek konsantrasyonlarda kokusu ile. Te–H bağları (tellüroller) olan bileşiklerin çoğu, H2 kaybı açısından kararsızdır. H2Te kimyasal ve yapısal olarak hidrojen selenüre benzer, her ikisi de asidiktir. H–Te–H açısı yaklaşık 90° 'dir. Uçucu tellür bileşikleri genellikle çürümüş pırasa veya sarımsak anımsatan hoş olmayan kokulara sahiptir.

<span class="mw-page-title-main">Amonyum fosfat</span> İnorganik bileşik

Amonyum fosfat, (NH4)3PO4 formülüne sahip inorganik bileşiktir. Ortofosforik asidin amonyum tuzudur. Benzer bir "çift tuz", (NH4)3PO4.(NH4)2HPO4 de tanınmaktadır. Ancak kullanımı pratik değildir. Her iki triamonyum tuzu da amonyak gazı yayar. Triamonyum tuzlarının kararsız doğasının aksine, diamonyum fosfat (NH4)2HPO4 ve monoamonyum tuzu (NH4)H2PO4 bitkilere sabit azot ve fosfor sağlamak için gübre olarak yaygın olarak kullanılan kararlı maddelerdir.

<span class="mw-page-title-main">Diamonyum fosfat</span>

Diamonyum fosfat (DAP; IUPAC adı diamonyum hidrojen fosfat; kimyasal formülü (NH4)2(HPO4) olan amonyak]] ve fosforik asitin reaksiyonu ile üretilebilen bir dizi suda çözünür amonyum fosfat tuzlarından biridir.

<span class="mw-page-title-main">Fosforil klorür</span>

Fosforil klorür, POCl
3 formülüne sahip bir sıvıdır. Nemli havada hidrolize olup fosforik asit ve hidrojen klorür dumanı açığa çıkarır. Endüstriyel olarak büyük ölçekte fosfor triklorür ve oksijen veya fosfor pentoksitten üretilir. Esas olarak fosfat esterleri yapmak için kullanılır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.