İçeriğe atla

Monarşizm

Makale serilerinden
Monarşi
Heraldic royal crown
Kavramlar
Türler
Filozoflar
Siyasetçiler
Olaylar
Roma İmparatorluğunun Doğuşu

Magna CartaOsmanlı İmparatorluğunun kuruluşu

Avusturya-Macaristan Birleşmesi

Brezilya Cumhuriyetinin ilanı

1932 Siam devrimi İtalya Cumhuriyetinin doğuşuİspanya'da demokrasiye geçiş süreci

Nepal İç Savaşı
İlgili konular
Siyaset portalı
Siyaset serisinin bir parçası
Hükûmet biçimleri
Hükûmet biçimleri listesi
İktidar kaynağı
Demokrasi
(çoğunluğun yönetimi)
Oligarşi
(azınlığın yönetimi)
Otokrasi
(bir kişinin yönetimi)
Anarşi
(kimse tarafından yönetilmeme)
İktidar ideolojisi

(sosyo-politik ideolojiler)

(sosyo-ekonomik ideolojiler)
  • Dinî
  • Seküler

(jeo-kültürel ideolojiler)
Güç yapısı
Üniterlik
Bağımlı devlet
Federalizm
Uluslararası ilişkiler
İdari bölünüş
İlgili

Monarşizm, bir hükümdarın üstün yetkilerle devlet başkanı olduğu yönetim biçimi olan monarşiyi savunan siyasal öğretidir. Bu siyasi öğretiyi savunan bireylere de monarşist denir.

Monarşizm, herhangi bir hanedandan veya liderden bağımsız olarak bu tür yönetim tarzını savunan bir görüştür. Belirli bir hanedanın yönetiminin savunulması ise kralcılık/saltanatçılık olarak anılır. Tarihsel süreç içerisinde kraliyet karşıtlarıyla mücadele edenlerin "cumhuriyetçiler" olarak anılması sebebiyle monarşizme karşı çıkanlar bugün de cumhuriyetçiler olarak anılmaktadır. Ülkeden ülkeye farklılık göstermekle birlikte, monarşizmin bir ülkedeki yansıması bir hanedanın desteklenmesi, geri dönmesinin arzulanması olabileceği gibi tahtta oturan bir kişinin kral/sultan olarak desteklenmesi, tahttakine karşı hak iddia edenin taraftar bulması veya tahttan indirilmiş kişinin geri dönmesinin istenmesi gibi farklı çeşitlerde kendini gösterir.

Monarşiler

Mevcut monarşiler

Ana madde: Britanya Kraliyet Ailesi

Monarşizm ile kralcılık/saltanatçılık ayrımını netleştirmek için Birleşik Krallık örneği açıklayıcı olacaktır. İngiliz İç Savaşı bir kralcılık/saltanatçılık örneğidir ve Cumhuriyetçiler ile Kraliyet yanlıları arasındaki bu savaşta belirli bir kral (I. Charles) ve bir hanedan desteklenmiştir. Oysaki monarşizm, Birleşik Krallık'ın bir monark, tek bir hükümdar tarafından yönetilmesi gerektiğini savunur. Günümüzde Birleşik Krallık'ta mevcut Windsor hanedanına sempati duyan ve monarşiyi destekleyen önemli bir toplumsal taban vardır.[1]

Kaldırılmış monarşiler

Ana madde: Saltanatın kaldırılması
Ana madde: Güller Savaşı
Ana madde: İngiliz İç Savaşı
Ana madde: Ekim Devrimi

Türkiye'de veya eski hükmettiği coğrafyalarda Osmanlı Devleti'nin yeniden tesisini düşleyen gruplar olduğu gibi yönetime Osmanoğlu Ailesi'nden bir yöneticinin geçmesini savunan küçük bir grup da vardır. Bunların hepsi kralcı/saltanatçı kategorisi altındadır. Monarşistler için ise örnek ülke için en iyi idarenin monarşi ile olabileceğini savunurlar fakat bunun Osmanlı Hanedanı olup olmaması hususunu önemsemeyenlerdir. Önemli olan idare tarzının monarşi olmasıdır. Benzer bir ayrıştırma Orta Avrupa'da, özel olarak Habsburg Hanedanı'nı başta görmek isteyenler ile örneğin Polonya'da yaşandığı gibi Polonya'da monarşizmi savunanların bu hanedana tahtı teklif etmesi arasında da görülebilir.[2]

Monarşistler

Makale serilerinden
Türler
Kavramlar
Gelenek
Düşünürler
Politikacılar
Organizasyonlar
Dini Muhafazakârlık
Ulusal Türler
İlgili Konular

Bazı önde gelen monarşizm yanlıları şu kişilerdir:

  • Amerika Birleşik Devletleri

Amerikan Bağımsızlık Savaşı'nda Büyük Britanya Krallığı'na sadık kalanlar.[3]

  • Almanya

Otto von Bismarck, August von Mackensen, Paul von Hindenburg, Fedor von Bock, Carl Friedrich Goerdeler

  • Avustralya

Joan Sutherland, Tony Abbott

  • Avusturya

Joseph Roth, Friedensreich Hundertwasser, Ernst Fuchs

  • Birleşik Krallık

Joan Collins, Dame Judi Dench, Boris Johnson, Michael Heseltine, Sir Elton John, Sir Tom Jones, J.R.R. Tolkien, C.S. Lewis, Sir Paul McCartney, Harold Wilson, Sir Winston Churchill, David Cameron

  • Fransa

Voltaire, Georges-Charles de Heeckeren d'Anthès, Honoré de Balzac

  • Japonya

Yukio Mişima

  • Polonya

Robert Iwaszkiewicz, Radek Sikorski, Janusz Korwin-Mikke, Grzegorz Braun, Michał Marusik, Kazik Staszewski, Robert Makłowicz

  • Rusya

Anton Bakov, Vladimir Jirinovskiy, Boris Nemtsov

  • Türkiye

Kadir Mısıroğlu, Besim Tibuk,[4][5][6] Celâl Şengör[7]

  • Yeni Zelanda

Russell Crowe

  • Yunanistan

İoannis Metaksas, Panayis Çaldaris, Konstandinos Çaldaris, Aleksandros Papagos, Yeoryos Grivas, Yorgo Rallis

Kaynakça

  1. ^ "Radikal - Bu İngilizler krallığı neden devam ettiriyor? - 30 Nisan 2014". 27 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Eylül 2016. 
  2. ^ Habsburg Düşesi kendi sarayında kiracı!
  3. ^ Claud Van Tyne, The loyalists in the American Revolution, 1902.
  4. ^ "Besim Tibuk'un Monarşi ve Cumhuriyet Hakkındaki Görüşleri". 19 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mart 2024. 
  5. ^ "Besim Tibuk - Osmanlı'da Batılılaşma Süreci ve Cumhuriyet". 25 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Kasım 2019. 
  6. ^ "Besim Tibuk - Türkiye Yönetim Şekli Nasıl Olmalı?". 31 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Kasım 2019. 
  7. ^ "Celal Şengör: İdeal yönetim monarşidir, demokrasiye sempatim yok". 28 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Kasım 2019. 

İlgili Araştırma Makaleleri

20. yüzyıl, Gregoryen takvimine göre 1 Ocak 1901'de başlayıp 31 Aralık 2000'de sona eren yüzyıldır. İkinci binyılın onuncu ve son yüzyılıdır.

Monarşi ya da tek erklik, bir hükümdarın devlet başkanı olduğu bir yönetim biçimidir. Saltanatın bir başka adıdır. Genellikle seçim dışı yöntemler kullanılır. Bu hükümdar, Türkçede kral, imparator, şah, padişah, prens, emir, kağan, hakan, han gibi çeşitli adlar alabilir. Monarşiyi diğer yönetim biçimlerinden ayıran en önemli özellik, devlet başkanının bu yetkiyi yaşamı boyunca elinde bulundurmasıdır. Hükümdar öldükten sonra onun soyundan biri gelir. Yani yetki genellikle babadan oğula geçer. Demokrasilerde ise devlet başkanı seçimle işbaşına gelir. “Monarşi” sözcüğü Türkçeye Fransızcadan (Monarchie) geçmiştir. Cezalandırma ve bağışlama yetkileri sadece hükümdarın elindedir. Otoritenin bir kralın veya bir imparatorun elinde olduğu yönetim türüdür.

<span class="mw-page-title-main">Meşrutiyet</span> hükümdarın yetkilerinin anayasayla sınırlandırıldığı yönetim biçimi

Meşrutiyet, meşruti monarşi, anayasal monarşi, anayasal tekerki ya da parlamenter monarşi, hükümdarın yetkilerinin anayasa ve halk oyuyla seçilen meclis tarafından kısıtlandığı yönetim biçimi. Arapça şart kökünden türemiş olan meşrutiyet 19. asırdan itibaren Osmanlı Devleti'nde meclisli saltanat-hilafet anlamında kullanılmıştır. Daha genel ifadesiyle; meşrutiyet, bir hükümdarın başkanlığı altında parlamento yönetimine dayanan yönetim biçimidir.

Cumhuriyet, siyasi gücün halk ve temsilcileri tarafından paylaşıldığı bir devlet yönetim şeklidir ve yapısı gereği monarşinin yokluğu üzerine kuruludur.

<span class="mw-page-title-main">Aristokrasi</span> siyasi hükûmet şekli

Aristokrasi ya da soylu erki, iktidarın imtiyazlı ve genellikle soya bağlı bir toplum sınıfının elinde bulunduğu siyasi hükûmet şeklidir. Ekonomik, toplumsal ve siyasi gücün soylular sınıfının elinde bulunduğu tarihi yönetim biçimidir. Sözcük "soylular sınıfı" anlamında da kullanılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Kuzey İrlanda</span> Birleşik Krallıkın parçası olan Batı Avrupa ülkesi

Kuzey İrlanda, İrlanda Adası'nda İrlanda'nın kuzeyinde yer alan Birleşik Krallık'a bağlı özerk ülke.

<span class="mw-page-title-main">İspanya İç Savaşı</span> Cumhuriyetçiler ve Milliyetçiler arasında yaşanan ve 1936-1939 arası İspanyada olan savaş

İspanya İç Savaşı, 17 Temmuz 1936–1 Nisan 1939 tarihleri arasında, demokratik seçimle başa gelmiş İkinci İspanyol Cumhuriyeti’ne sadık Cumhuriyetçiler ile General Francisco Franco liderliğinde isyancı bir grup olan Milliyetçiler arasında yaşanmıştır. Savaşı Milliyetçiler kazanmıştır ve Franco, 1939’dan öldüğü yıl olan 1975’e kadar İspanya’yı yönetmiştir.

Siyaset biliminde gericilik veya irtica, çağdaş toplumda bulunmayan, olumlu özelliklere sahip olduğuna inandığı statüko öncesine dönüşü destekleyen siyasi görüşlere sahip siyasi görüştür. Tanımlayıcı bir terim olarak gerici, siyasi yelpazenin ideolojik kavramlarından türemiştir. Bir sıfat olarak gerici kelimesi, statükoyu eski haline getirmeyi amaçlayan bakış açılarını ve politikaları tanımlar.

<span class="mw-page-title-main">Çing Hanedanı</span> Doğu Asyada kurulan Çinin son imparatorluk hanedanı

Çing Hanedanı, 1644-1911 yılları arasında Çin'de hüküm sürmüş hanedandır. Kurucusu, Çin'in kuzeydoğusunda yaşayan Mançuların Aisin Gioro klanıdır; bu nedenle Mançu Hanedanı olarak da adlandırılır. Çin'in son imparatorluk hanedanıdır.

<span class="mw-page-title-main">Avusturya tarihi</span> Avusturyanın tarih öncesinden günümüze kadar geçmişi

Bu madde Avusturya'nın tarih öncesinden günümüze kadarki tarihi hakkında bilgi vermektedir.

<span class="mw-page-title-main">Celâl Şengör</span> Türk yer bilimci, akademisyen ve yazar

Ali Mehmet Celâl Şengör, Türk yer bilimci, akademisyen, bilim insanı ve yazardır. Yapısal yer bilimi ve tektonik dallarındaki çalışmaları ile tanınır. Şerit kıtaların dağ kuşaklarının yapısına etkisini ortaya koymuş ve Kimmer Kıtası adını verdiği bir şerit kıta keşfetmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Alman sorunu</span> 19. yüzyılın ortalarında Almanyanın birleşmesine ilişkin tartışmalar

Alman sorunu, 19. yüzyılda, özellikle de 1848 Devrimleri boyunca süren Almanya'nın birleşmesinin en iyi yolu hakkındaki bir tartışmadır. 1815'ten 1871'e kadar, Alman Konfederasyonu'nda 37 bağımsız Almanca konuşulan eyalet bulunuyordu. Großdeutsche Lösung tüm Almanca konuşan insanları bir devlet altında birleştirmeyi amaçlıyordu ve Avusturya İmparatorluğu ile onun destekçileri tarafından benimsenmişti. Kleindeutsche Lösung ise Avusturya'yı içermeyecek şekilde sadece kuzey Alman eyaletlerini birleştirmeyi amaçlıyordu ve Prusya Krallığı tarafından benimsenmişti.

Sosyal bilimlerde, siyasi ideoloji, belirli bir toplumsal hareketin, kurumun, sınıfın veya büyük bir grubun etik ideallerini, prensiplerini, doktrinlerini, mitlerini veya sembollerini açıklayan ve toplumun nasıl çalışması gerektiğini ve belirli bir toplumsal düzen için bazı siyasi ve kültürel bir plan sunan bir dizi fikirler bütünüdür. Siyasi ideoloji, gücün nasıl dağıtılması gerektiği ve hangi amaçlar için kullanılması gerektiği konularıyla ilgilenir. Bazı siyasi partiler belirli bir ideolojiyi sıkı bir şekilde takip ederken diğerleri genel olarak ilgili ideolojiler grubundan ilham alabilir, ancak belirli bir ideolojiyi açıkça benimsemezler. Bir ideolojinin popülaritesi, bazen çıkarları doğrultusunda hareket eden ahlaki girişimcilerin etkisiyle de ilgilidir. Siyasi ideolojilerin iki boyutu vardır: (1) hedefler: toplumun nasıl organize edilmesi gerektiği; ve (2) yöntemler: bu hedefe ulaşmanın en uygun yolu.

Yönetim sistemleri veya siyasal sistemler, herhangi bir devletin, mikrodevletin ve mikroulusun yönetimi için, hükmetme gücünün kimin veya kimlerin elinde bulunacağını belirleyerek oluşan ve farklılaşan devlet iktidarı türlerini ifade eder.

<span class="mw-page-title-main">İrlanda'nın Cromwell tarafından fethi</span> İrlandanın İngilizler tarafından işgali

İrlanda'nın Cromwell tarafından fethi (1649-53), Üç Krallık Savaşları sırasında İrlanda'nın Oliver Cromwell komutasındaki Parlamento yanlısı Yeni Ordu tarafından ele geçirilmesini anlatır. Cromwell ve ordusu Rump Parlamentosu adına 1649 yılı Ağustos ayında İrlanda topraklarına ayak basmıştır. 1641 yılındaki ayaklanmadan sonra İrlanda'nın büyük çoğunluğu İrlanda Katolik Federasyonu'nun kontrolüne geçer. 1649 yılında Konfederasyon yanlıları İngiliz İç Savaşında mağlup olmuş olan İngiliz monarşi yanlılarıyla ittifak yaparlar. Bunun üzerine adaya müdahale eden Oliver Cromwell komutasındaki Parlamento yanlısı ordu ülkeyi işgal ederek ittifaka son verir. İrlanda'nın işgali çok kanlı olmuştur ve savaş sırasında yapılan uygulamalar Cromwell'in şahsında halen tartışılmaktadır. Savaşın İrlanda toplumuna etkisi çok yıkıcı olmuştur. Kıtlık ve salgın hastalıklar yüzünden nüfusun çok büyük bir bölümü hayatını kaybetmiş, 50 bin İrlandalı ise zorunlu işçi olarak göç ettirilmiştir.

İngiliz İç Savaşı zaman çizelgesi, İngiliz İç Savaşı öncesi, sırası ve sonrasındaki öne çıkan olayları içerir.

<span class="mw-page-title-main">Macaristan Krallığı (1526-1867)</span>

Macaristan Krallığı, 1526 ve 1867 yılları arasında Kutsal Roma İmparatorluğu'nun dışında bir devlet olarak mevcuttu; ancak 1804'te Avusturya İmparatorluğu haline gelen Habsburg Monarşisi'nin topraklarının bir parçasıydı. 1526'daki Mohaç Muharebesi sonrası ülke iki taçlı kral tarafından yönetilmiştir. Başlangıçta, Habsburg yönetimi altındaki toprakların kesinliği tartışmalıdır çünkü her iki yönetici de tüm krallığı talep ediyorlardı. Bu istikrarsız dönem, János Sigismund Zápolya'nın İmparator II. Maximilian'ın lehine Macaristan Kralı olarak tahttan feragat ettiği 1570 yılına kadar sürmüştür.

Seçimli monarşi ya da seçmeli monarşi, hükümdarın seçimle başa gelmesiyle olan monarşi biçimidir. Hanedanlık sisteminden farklı yanı rütbenin her zaman "babadan oğla" veya aile içinde olmamasıdır. Seçim şekli, seçilebilecek adaylar ve seçimi yapanlar devletten devlete değişir.

<span class="mw-page-title-main">Fransız Eylem Hareketi</span>

Fransız Eylem Hareketi, Fransız aşırı sağ monarşist siyasi hareketidir.

<span class="mw-page-title-main">Aragon Tacı</span> 1162-1716 yılları arası bir monarşi

Aragon Tacı karma bir monarşiydi, aynı zamanda günümüzde Aragon Krallığı ve Barselona Kontluğu'nun hanedan birliğinden kaynaklanan ve İspanya Veraset Savaşı'nın bir sonucu olarak sona eren tek bir kral tarafından yönetilen, bireysel yönetimlerin veya krallıkların konfederasyonu olarak da anılmaktadır. 14. ve 15. yüzyıllarda gücünün zirvesinde olan Aragon Tacı talassokrasi idi, günümüzde doğu İspanya'nın büyük bir bölümü ile güney Fransa'nın bazı kısımları kontrol eden ve Balear Adaları, Sicilya, Korsika, Sardinya, Malta, Güney İtalya ve Yunanistan'ın bazı bölgelerini de içeren bir Akdeniz "imparatorluğu" idi.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.