İçeriğe atla

Molla Kâbız

Molla Kâbız (ö. 1527, İstanbul), 16. yüzyılda Kanuni Sultan Süleyman döneminde yaşamış bir din adamıdır. Müslüman olmasına rağmen İsa'nın Muhammed'den üstün olduğunu savunması ve bunu uzun bir süre Kur'an ayetleri ile temellendirmeye çalışmasıyla bilinir. Kazaskerlerin savlarını çürütememesi üzerine şeyhülislam tarafından duruşmaya çağrılmış, yine Kur'an ayetleri ile savları çürütülmeye çalışılmıştır. Hubmesihiliğin önderi olduğu düşünülmektedir.

Hayatı

Hayatı hakkında yeteri bilgi yoktur. İran'dan geldiği kayıtlıdır. Dinî bilgisini geliştirmiş ve Osmanlı ilmiye sınıfına girmiştir. Kendi fikirlerini halka anlatmıştır. Ayet ve hadisleri te'vil ve tefsir ederek İsa'nın bütün peygamberlerden üstün olduğunu ve hatta Muhammed'den de daha faziletli olduğunu savunmuştur. İslam dinini reddetmemiş, Hristiyanlık propagandası yapmamıştır.

Kâbız, ulemanın şikâyeti üzerine divanda yargılanmıştır. 2 Kasım 1527'de yapılan ilk duruşmada Rumeli Kadıaskeri Fenarizâde Muhyiddin Çelebi ile Anadolu Kadıaskeri Kadri Çelebi, Kâbız'ın fikirlerini çürütememişlerdir. Kanuni Sultan Süleyman da bu duruşmayı kafes arkasından dinlemiştir. Sultan Süleyman, mollanın iddialarını çürütemedikleri için ulemayı daha sonra eleştirmiştir. Sadrazam Pargalı İbrahim Paşa'yı çağırıp çare aramış ve ertesi gün Kâbız'a karşı Şeyhülislâm İbn-i kemal ve İstanbul Kadısı Sadeddin Çelebi öne sürülmüştür. İbn-i Kemal onun fikirlerine karşı savlar ileri sürmüş, fikirlerinden döndüğü takdirde affedileceğini söylemiştir. Kâbız bunu reddedip kendi fikirlerinde ısrar edince idam edilmiştir. Kanuni Sultan Süleyman döneminde görüşlerinden dolayı idam edilen dört ünlü şeyhten biridir.

Popüler kültürdeki yeri

Muhteşem Yüzyıl isimli Türk dizisinde, 33. ve 34. bölümlerde konuk oyuncu olarak Polat Bilgin tarafından canlandırılmıştır.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">I. Süleyman</span> 10. Osmanlı padişahı (1520–1566)

I. Süleyman, Osmanlı İmparatorluğu'nun onuncu padişahı ve 89. İslam halifesidir. Batı'da Muhteşem Süleyman, Doğu'da ise adaletli yönetimine atfen Kanûnî Sultan Süleyman olarak da bilinmektedir. 1520'den 1566'daki ölümüne kadar, yaklaşık 46 yıl boyunca padişahlık yapan ve 13 kez sefere çıkan I. Süleyman, saltanatının toplam 10 yıl 1 ayını seferlerde geçirmiştir. Süleyman böylece imparatorluğun hem en uzun süre hüküm süren hem en çok sefere çıkan hem de en uzun süre sefer yapan Osmanlı Sultanı olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Şehzade Bayezid (I. Süleyman'ın oğlu)</span> l.Süleymanın eşi Hürrem Sultandan olan oğlu

Şehzade Bayezid, I. Süleyman'ın Hürrem Sultan'dan olma üçüncü şehzadesidir. Kütahya, Konya ve Karaman sancak beyliklerinde bulunmuştur.

Bayezid Paşa Osmanlı Devleti'nin Fetret Devri'nde, 1413'te Sultan I. Mehmed Çelebi saltanatında sadrazam olmuş; devleti toparlama süreci içinde yanında bulunmuş ve sonra da II. Murad döneminde Düzmece Mustafa'ya Sazlıdere'de yenilip teslim olup onun emriyle öldürüldüğü Temmuz 1421'e kadar başvezirlik yapmış bir Osmanlı devlet adamıdır.

<span class="mw-page-title-main">Pîrî Mehmed Paşa</span> 28. Osmanlı sadrazamı

Pîrî Mehmed Paşa, I. Selim saltanatının son yıllarında ve I. Süleyman saltanatının ilk yıllarında 25 Ocak 1518-27 Haziran 1523 tarihleri arasında beş yıl beş ay iki gün sadrazamlık yapmış Osmanlı devlet adamıdır.

<span class="mw-page-title-main">Ebussuud Efendi</span> Osmanlı şeyhülislamı ve hukukçusu (1490–1574)

Muhammed Ebussuud Efendi veya Hoca Çelebi, Osmanlı şeyhülislamı. Ailesi İskilip civarındaki İmâdlı olduğu için "İmadi" olarak da anılır.

<span class="mw-page-title-main">Pargalı İbrahim Paşa</span> 29. Osmanlı sadrazamı

Pargalı İbrahim Paşa, Makbul İbrahim Paşa, Frenk İbrahim Paşa, Damat İbrahim Paşa ya da öldürüldükten sonraki ünvanıyla Maktul İbrahim Paşa, I. Süleyman saltanatı döneminde 27 Haziran 1523 - 15 Mart 1536 tarihleri arasında sadrazamlık yapan, önemli siyasal ve askerî olaylarda rol oynayan Osmanlı devlet adamı. Sahip olduğu yetkiler sebebiyle Osmanlı İmparatorluğu dış siyasetinin beyni olarak kabul edilmektedir.

Sufi metafiziği başlıca vahdet (birlik) düşüncesi etrafında gelişmiştir. Öyle ki varlık bir "Mutlak Varlık" ve O'nun aynada yansımalarından oluşan görüntülerden ibarettir. Bu anlayışı açıklayan iki farklı ifade biçimi kullanılır; Vahdet-i vücud ve vahdet-i şuhut. Bazı İslami reformcular bu iki deyim arasındaki farklılığın sadece semantik ve deyimle ilgili olduğunu, özünde bir farklılık içermediğini söylerler. Sufi metafiziğinde diğer dikkat çeken konular hulul, teşkik ve maksut birliği gibi konulardır. Allah ile evren arasındaki ilişkinin tarzı sufiler arasında olduğu gibi, sufi olmayan müslümanlar arasında da tartışılagelmekte olan bir konudur.

<span class="mw-page-title-main">İsmail Maşuki</span> Bayramîlik ve Melamîlikte şeyh ve kutub

İsmail Maşuki, Türk tasavvuf tarihinde "Oğlan Şeyh" veya "Çelebi Şeyh" diye de bilinen, Bayrami-Melami tarikatı kutbu ve şeyhi.

<span class="mw-page-title-main">Musa Çelebi</span> 1411-1413 yılları arası Edirne’de sultanlığını ilan etmiş Osmanlı şehzadesi

Musa Çelebi Osmanlı İmparatorluğu’nun yönetimsel karmaşa içerisinde olduğu ve otorite sorunu yaşadığı Fetret Devri'nin son dönemleri olan 17 Şubat 1411 ile 5 Temmuz 1413 yılları arasında Edirne'de, Sultan ünüyle Osmanlı İmparatorluğu'nun Rumeli toprakları üzerinde egemenlik sürdüren ve Osmanlı İmparatorluğu’nun da bütünü üzerinde saltanat mücadelesi sürdürmüş bir Osmanlı şehzadesidir.

Ekberilik, Muhyiddin İbn Arabi'nin temel kavramlarını geliştirdiği sufi metafiziğinin Vahdet-i Vücud denilen meşrep veya okuluna bağlı olan sufileri tanımlamakta kullanılan bir terim.

<span class="mw-page-title-main">Şehzade Mustafa</span> Osmanlı padişahı I. Süleymanın oğlu

Şehzade Mustafa veya Mustafa Çelebi, Kanuni Sultan Süleyman ve Mahidevran Sultan’ın oğludur. 1533'ten 1541'e kadar Manisa, 1541'den 1553'e kadar ise Amasya valisi olarak görev yapmıştır. 1553 yılında, babasının emriyle idam edilmiştir.

Cafer Ağa,, Osmanlı denizcisi. I. Selim döneminde ve Kanuni Sultan Süleyman saltanat başlangıcında 1516 ve 1520 yılları arasında dört yıl Kaptan-ı Derya'lık yapmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Kemalpaşazâde</span> Şeyhülislam ve tarihçi

Kemalpaşazâde veya İbn-i Kemal, Osmanlı devleti şeyhülislamı ve tarihçidir.

Molla Fenari,, din alimi, müderris, Osmanlı Devleti'nin ilk şeyhülislamı.

Sadullah Sadi Efendi ; din alimi, şair, Sahn-ı Seman Medresesi'nde müderris, kadı, Osmanlı Devleti müftüsü/şeyhülislamı.

Şeyh Muhyiddin Karamanî Osmanlı Devleti'nde yaşamış din adamıdır. Okuma yazma bilmezdi. Gururlu tavrı ile tanınmıştır. Halvetiye tarikatının Gülşenî kolunun kurucusu Diyarbakırlı Şeyh İbrahim Gülşeni'nin mürididir. 1550'de idam edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Zenbilli Ali Efendi</span>

Zenbilli Ali Efendi,, Osmanlı döneminde görev yapmış bir şeyhülislam'dır. Asıl adı Ali Cemali'dir. Zenbilli müfti olarak da bilinir. Molla Fenari’nin hocası ve Sultan I. Murad zamanın ünlü alimlerinden Cemalüddin Muhammed Aksarayi soyundan Ahmed Çelebi’nin oğludur.

Bosnalı Hamza Bâlî, Osmanlı İmparatorluğu'nda, 16. yüzyılda Kanuni Sultan Süleyman döneminde yaşamış din adamıdır. Ankara'da Melamiyye şeyhlerinden Hüsameddin Ankaravi'nin hizmetinde bulunduktan sonra Rumeli'de Melamiliği yaymaya çalışmıştır. Bazı söz ve tavırları ulemanın ve tarikat şeyhlerinin tepkisini çekmiştir. Cahil olduğu, Oğlan Şeyh İsmail Ma'şüki'nin tarikatine mensup olduğu iddiasıyla kadıya şikayet edilmiştir. Kadı da durumu İstanbul'a bildirerek, Ebussuud Efendi'den fetva istemiştir. Ebussuud Efendi de, Oğlan Şeyh zendeka ve ilhada binaen idam olunmuştu. Şeyh Hamza da onun gibi zındık ise katli meşrudur deyince, Hamza Bali İstanbul'da 1573 yılında idam edilmiştir. Kanuni döneminde görüşlerinden dolayı idam edilen dört ünlü şeyhten biridir.

Molla Lutfî, 15. yüzyılda yaşamış Osmanlı Türkü matematikçi. Ali Kuşçu'nun öğrencisi, İbn-i Kemal'in hocasıydı. Sapkın olduğu gerekçesiyle idam edildi.

Lari Mehmed Efendi veya Lari Mehmed Ağa, Osmanlı'da düşünceleri nedeniyle 1665'te idam edilmiş alimdir.