İçeriğe atla

Mokşanca

Mokşanca
мокшень кяль
Ana dili olanlarRusya
BölgeMordovya
EtnisiteMokşalar
Konuşan sayısı390,000 (Erzyaca ile birlikte)  (2010)[1]
Dil ailesi
Ural
Yazı sistemiKiril
Resmî durumu
Resmî dil Mordovya (Rusya)
DenetleyenMordovya Dil, Edebiyat, Tarih ve Ekonomi Araştırma Enstitüsü
Dil kodları
ISO 639-3mdf

Mokşaca (мокшень кяль), Ural dil ailesinin Mordvin dillerine ait bir dildir. Dil, Mordovya'nın batısının çoğunluk dilidir.[2] Mokşaca, diğer Mordvin dili olan Erzyaca ile yakından ilişkili olup fonetik, morfoloji ve kelime haznesi bakımından farklılıklar bulunmaktadır. Mokşaca, Rus Kiril alfabesi ile yazılmakta olup Erzyaca ve Rusça ile birlikte Mordovya'nın resmi dilidir.

Kaynakça

  1. ^ Janurik, Boglárka (2013). "Code-switching in an Erzya-Russian bilingual variety: An "endangered" transitory phase in a contact situation". Mihas, Elena; Perley, Bernard; Rei-Doval, Gabriel; Wheatley, Kathleen (Ed.). Responses to Language Endangerment. In honor of Mickey Noonan. New directions in language documentation and language revitalization. Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins. s. 180. ISBN 978-90-272-0609-1. 21 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ağustos 2015. 
  2. ^ [1] 6 Ekim 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Encyclopædia Britannica

Dış bağlantılar

Vikipedi
Vikipedi
Özgür Ansiklopedi Vikipedi'nin Mokşanca (myv) sürümü

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Rusça</span> Doğu Slav dili

Rusça, Hint-Avrupa dil ailesinin Slav dilleri koluna bağlı bir dil. Rusça, Belarus ve Ukrayna dilleri ile yaşayan üç Doğu Slav dilinden biridir. Yaklaşık 260 milyon konuşanı olan Rusça dünyanın en çok konuşulan dillerinden biri olup Rusya, Belarus, Kazakistan, Kırgızistan, Moldova (Gagavuzya) ile kısmî olarak tanınan Abhazya, Güney Osetya, Transdinyester'de resmî dil statüsündedir. Aynı zamanda Birleşmiş Milletler'in altı resmî dilinden biri ve Uluslararası Uzay İstasyonu'nun İngilizce ile birlikte kullanılan iki dilinden biridir. Orta Asya, Kafkasya, Ukrayna ve kısmen Baltık devletlerinde lingua franca olarak kullanılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Arnavutça</span>

Arnavutça, başta Balkanlar'daki Arnavutlar olmak üzere Avrupa, Türkiye, Amerika ve Okyanusya'daki Arnavut diasporası tarafından konuşulan bir Hint-Avrupa dilidir. Dünyada yaklaşık 7.5 milyon insan tarafından konuşulan Arnavutça, Hint-Avrupa dil ailesinin özgün bir koludur ve hemen hemen hiçbir dille yakından akraba değildir.

<span class="mw-page-title-main">Belarusça</span> Belarusun resmî dili olan doğu Slav dili

Belarusça veya Beyaz Rusça, Rusça ile beraber Belarus'un resmî dili. Hint-Avrupa dil ailesinin Slav dilleri grubunun Doğu Slav dilleri alt grubuna dahil olup toplam konuşan sayısı yaklaşık 7 milyondur. Mevcut Anayasa uyarınca Belarus Cumhuriyeti'nde Rusça ile birlikte iki resmî dilden biridir. Ek olarak, Rusya, Litvanya, Letonya, Polonya ve Ukrayna'nın bazı bölgelerinde bu ülkelerdeki Belaruslu azınlıklar tarafından konuşulmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Ural dilleri</span> otuz dokuz dil barındıran ve toplamda 50 milyon insan tarafından konuşulan dil ailesi

Ural dilleri, içinde otuz dokuz dil barındıran ve toplamda 25 milyon insan tarafından konuşulan dil ailesidir. Dünya üzerinde en çok konuşanı olan Ural dilleri, sırasıyla Macarca, Fince, Estonca, Marice ve Udmurtçadır. Yine dünyada içinde belirgin olarak Ural dilleri konuşanı barındıran ülkeler Estonya, Finlandiya, Macaristan, Romanya, Rusya, Sırbistan ve Slovakya'dır.

<span class="mw-page-title-main">Mordovya</span> Rusyaya bağlı bir özerk cumhuriyet

Mordovya, Rusya'ya bağlı özerk bir cumhuriyettir. En büyük yerleşim merkezi başkent Saransk'tır. Başkent Saransk yaklaşık 400 bin nüfusuyla Mordovya'nın en büyük şehri, siyasi, ekonomik ve kültür merkezidir. 2002 verilerine göre halkın % 31,9 Mordovyalı, % 60,8 i Ruslar, % 5,2 ni ise Tatarlar oluşturmaktadır. Ayrıca Mordovya'da genel olarak Fin-Ogur ve Rusça dilleri konuşulmaktadır. Mordovya'nın çoğunluğu Ortodoks Hristiyan olmakla birlikte çoğunluğu Tatar ve küçük bir bölümü Mordovyalı olmakla birlikte küçük bir kısmı Sunni Müslüman'dır. Mordovya Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nin yerine kurulmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Mordvinler</span>

Mordvinler, Mordovya, Ryazan Oblastı ve Tataristan bölgelerinde yaşayan Ural dil ailesine mensup Mordvin dilleri konuşan halk. Mordvinlerin çoğunluğu Ortodoks Hristiyan olmakla birlikte küçük bir kısmı Sunni Müslümandır.

Erzyaca, Ural dil ailesinin Mordvin dillerine ait bir dildir. Dil, Mordovya başta olmak üzere Nijni Novgorod, Çuvaşistan, Ulyanovsk, Samara, Penza, Saratov, Orenburg, Tataristan, Başkurdistan ve Ermenistan, Estonya, Kazakistan gibi eski Sovyet ülkelerinde yaşayan diaspora olmak üzere 260,000 kişi tarafından konuşulmaktadır. Erzyaca, diğer Mordvin dili olan Mokşaca ile yakından ilişkili olup fonetik, morfoloji ve kelime haznesi bakımından farklılıklar bulunmaktadır. Erzyaca, Rus Kiril alfabesi ile yazılmakta olup Mokşaca ve Rusça ile birlikte Mordovya'nın resmi dilidir.

<span class="mw-page-title-main">Mordovya Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti</span>

Mordovya Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti, Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti'ne bağlı özerk sovyet cumhuriyeti.

<span class="mw-page-title-main">Mordvin yerli dini</span>

Mordvin yerli dini, Erzyan yerli dini veya Mordvin neopaganizmi, Mordvinler arasında yaygın olan çağdaş paganizmin etkilerinin görüldüğü etnik din. Mordovya'da etkin olarak inanılır. Din sıklıkla toprak ana anlamına gelen "Mastorava" olarak isimlendirilir. Bu dindeki tanrının adı İnşkipaz'dir.

<i>Mastorava</i>

Mastorava, 1994 yılında Erzya dilinde yayınlanan Mokşa dili versiyonuyla Aleksandr Sharonov'un Mordvin mitolojisine ve folkloruna dayanan bir Mordvin destan şiiridir.

<span class="mw-page-title-main">Erzyanca Günü</span>

Erzyan dili günü, modern Erzyanların ulusal bayramıdır. Fin-Ugor dil ailesi Fin-İdil dil grubuna ait olan Mordovya dillerinden biri olan Erzyanca, Mokşanca ve Rusça ile birlikte Mordovya'nın üç resmi dilinden biridir. Erzyan'da konuşanların sayısı 517.575'tir. Yalnızca Rusya'da 440.000 kişinin Erzyanca'yı konuştuğu tahmin edilmektedir. Erzyanların yaklaşık %28'i Mordovya Cumhuriyeti'nde, geri kalanı ise eski SSCB topraklarında yaşamaktadır. Erzyan dili günü 1993 yılında Erzyan Dil Kurtuluş Vakfı (Saransk) tarafından kurulmuştur. Dil gününün bu güne ertelenmesinin nedeni, 16 Nisan'ın ilk Erzyan profesörü Anatoli Ryabov'un doğum günü olmasıydı. 2024 itibarıyla Erzyan dil günü, sadece Erzyanca'nın Rusça ve Mokşanca ile birlikte resmi dil olarak kullanıldığı Mordovya'da değil, Erzyan halkının karma bir şekilde yaşadığı Nijniy Novgorod, Samara, Moskova, Çelyabinsk ve Murmask bölgelerinde de kutlanmaktadır. Ayrıca, bu bayram geleneksel olarak yabancı ülkelerde kutlanmaktadır: Estonya ve Finlandiya. Moskova'daki etkinliğin organizatörleri Erzyan Weigel STK ve Sankt-Peterburg'da St.Petersburg ve Leningrad Oblastı'nda yaşayan Erzyanları birleştiren Ele organizasyonu olmuştur.

Fyodor Cheskonov - Erzyan doğumlu Sovyet yazar, oyun yazarı, edebiyat eleştirmeni. I. Dünya Savaşı'na ve Rusya İç Savaşı'na katıldı. Mordovya edebiyatının kurucularından biriydi.

Mihail İvanoviç Brıjinski - Mordovya kökenli Sovyet yazar, SSCB Yazarlar Birliği üyesi, Mordovya Cumhuriyeti halk yazarı.

<span class="mw-page-title-main">Vladimir Ryabov</span>

Vladimir Pavlovich Ryabov - Rus yazarların ve şairlerin eserlerini Erzyanca'ya çeviren profesyonel bir çevirmen, Mordovyalı ilk agronomist.

Vladimir Ivanovich Romashkin (Erzyanca: Йовлань Оло, Mordvinlerin kültürel canlanmasında önemli bir figür olarak kabul edilen bir Erzya Mordvin folkloristi, araştırmacı, müzisyen ve belgesel film yapımcısıydı.Ayrıca Toorama müzik grubunu kurucusudur.

<span class="mw-page-title-main">Erzyanca edebiyat</span> Erzyanca dilinde yazılmış edebiyat eserleri

Erzyanca edebiyat veya Erzya edebiyatı, Mordovya'da ve Rusya'nın diğer bitişik bölgelerinde yaklaşık yarım milyon kişi tarafından konuşulan Erzyanca dilinde yazılmış edebiyat eserleridir. Yazı dili 18. yüzyılın başlangıcından günümüze Kiril alfabesine dayanan Erzya edebiyatı, 1920 ve 1930'larda büyük gelişmeler yaşamıştır. Mordovya Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nde Erzyanca'y adair pek çok dil okulu kurulmuş ve edebiyat çalışmalarına hız verilmiştir. Ayrıca aktif bir şekikde kitap yayıncılığı başlamış ve çok sayıda gazete ortaya çıkmaya başladı. Bununla birlikte, tek bir lehçe tabanı vardı ve bunun sonucu olarak standart alfabe ve yazım hala eksikti. 1924'te bu sorun Mordovya Öğretmenler Kongresi'nde ve 1928'de Moskova Dil Konferansı'nda ele alındı. 1920'lerin ortalarından itibaren, 1930'ların ortalarında Erzya yayınlarında edebi normların ve bir lehçelerin gelişimi başladı.

<span class="mw-page-title-main">Stepan Erzia</span> Heykeltıraş (1876-1959)

Stepan Dmitrievich Erzia (Nefyodov) (Rusça: Степа́н Дми́триевич Э́рьзя (Нефёдов); 8 Kasım 1876 - 24 Kasım 1959), Rusya ve Arjantin'de yaşayan Mordvin heykeltıraşıydı. Erzia, takma adını yerli etnik grup olan Erzya Mordvinlerinden sonra seçti.

Mordvin dilleri, Ural dillerinin bir koludur. Birbiriyle yakın bağları olan ve ikisi de Mordovya bölgesinde konuşulan Erzyan ile Mokşan dillerinden oluşur. Bu grubun eskiden tek bir "Mordvin dili"ni teşkil ettiği düşünülürdü, ancak mevcut durumda küçük bir dil grubu olarak görülür. Sesbilim, sözcük ve dilbilgisi farklılıkları nedeniyle Erzyanca ile Mokşanca birbiriyle karşılıklı anlaşılabilirlik göstermemektedir; hatta gruplar arası temaslarda sık sık Rus dili kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">Volga Finleri</span>

Volga Finleri, Rusya'nın Volga Nehri yakınlarında yaşayan ve Ural dilleri konuşan yerli halklardan oluşan tarihi bir gruptur. Modern temsilcileri Çirmişler, Erzyanlar ve Mokşa Mordvinleridir. Günümüzde konuşulmayan Merya, Muroya ve Meşçerya dillerini konuşan halklar da bu gruba mensuptur. Permililer de bazen Volga Finleri olarak gruplandırılır.

<span class="mw-page-title-main">Toorama</span> Rusyada Saransk, Mordoviadan müzik grubu. Erzya, Moksha, Shoksha ve Qaratay etniklerinin geleneksel şarkılarını ve müziklerini icra ediyor.

Toorama, Rusya'ya bağlı olan özerk bölge olan Mordovya'nın etnik müzik grubudur. Mordvinlerin geleneksel ezgilerini sunarak Mordovya'nın başkenti Saransk'ta sıklıkla sahne alarak Mokşa şarkılarını da söylemektedir.