İçeriğe atla

Modafinil

Kontrol Edilmiş
3 boyutlu modafinil molekülü

Modafinil, Provigil ve Modiwake adı altında satılan, narkolepsi ve obstrüktif uyku apnesi gibi hastalıkların yol açtığı gün içi uykulu hali tedavi etmek için kullanılan ilaç.[1][2] Bilişsel faliyetleri artırıcı etki gösterdiği düşünülse de yapılan çalışmalar kesin bir yargıya varmamıştır.[3][4] Oral yoldan kullanılır.[2]

Kullanım

Tıbbi kullanım

Modafinil narkolepsi ve uyku apnesi tedavisinde kullanılan bir eugeroiktir.[1][3][5][6][7][8][9] Avrupa İlaç Kurumu deri üzerinde aşırı duyarlılığa neden olabileceği gerekçesiyle modafinilin sadece narkolepsi hastalarına reçete edilmesini uygun görmektedir.[10]

Modafinil tabletleri (200 mg)

Mesleki kullanım

Pek çok ülke askeri kuvvetleri için uzun görevlerde ve saldırı altında uykusuzluğu önlemek adına kullanılan amfetamin kullanımı yerine modafinil kullanımına karşı olan ilgilerini belirtmişlerdir. Fransız hükûmeti silahlı birliklerinin bazı operasyonlarda Modafinil kullandığını açıklamıştır

Birleşik Krallık'ta ise savunma bakanlığı 300,000£ bütçe ile modafinil araştırmaları yürütmüştür[11][12] 2011 yılındaysa Hint Hava Kuvvetleri pilotlar arası modafinil kullanımının planları arasında olduğunu açıklamıştır.[13]

ABD'de modafinil çeşitli hava kuvvetleri operasyonlarında kullanımı için onay almıştır ve diğer kullanımları araştırılmaktadır.[14] 2012 itibari ile modafinil hava kuvvetleri tarafından "go pill" lakabı ile aşırı yorgunluğun kontrol edilmesinde kullanılmaktadır.[15] Amfetamin kullanımı ise artık onaylanmamaktadır.[15]

Modafinil'in askerî kullanımı
Madde ABD Almanya Çin Hindistan Birleşik Krallık Fransa Türkiye
ModafinilEvet[14][16][17]Tartışmalı/Belirsiz[18][19]Test aşamasında[20]Evet[21][22]Evet[16][23]Evet[16][24][25][26]Bilinmiyor

Canadian Medical Association Journal astronotların Uluslararası Uzay İstasyonu'ndaki uzun sureli operasyonlarda modafinil kullandığını rapor etmiştir.[27]

Yapısal analogları

Modafinil analogları ve merkezi sinir sistemi üzerindeki etkileri[28]
Yapı X1X2NR1R2MSS'ne etkisi
H H NHCH3Stimülan
H H NHCH(CH3)2Stimülan
H H NHC(CH3)3Stimülan
H H NHCH2CH3Sedatif
H H Piperidin Sedatif
H H MorfolinSedatif
4-Cl H NH2Stimülan
4-F 4-F NH2Stimülan
4-F H NH2Stimülan

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ a b "Provigil Prescribing Information" (PDF). United States Food and Drug Administration. Teva Pharmaceuticals USA, Inc. Ocak 2015. 17 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Temmuz 2015. 
  2. ^ a b "Modafinil Monograph for Professionals". Drugs.com. American Society of Health-System Pharmacists. 30 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2018. 
  3. ^ a b Battleday RM, Brem AK (Kasım 2015). "Modafinil for cognitive neuroenhancement in healthy non-sleep-deprived subjects: A systematic review". European Neuropsychopharmacology. 25 (11). ss. 1865-81. doi:10.1016/j.euroneuro.2015.07.028. PMID 26381811. 28 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Şubat 2019. 
  4. ^ Meulen, Ruud ter; Hall, Wayne; Mohammed, Ahmed (2017). Rethinking Cognitive Enhancement (İngilizce). Oxford University Press. s. 116. ISBN 9780198727392. 30 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Şubat 2019. 
  5. ^ Morgenthaler TI, Lee-Chiong T, Alessi C, Friedman L, Aurora RN, Boehlecke B, Brown T, Chesson AL, Kapur V, Maganti R, Owens J, Pancer J, Swick TJ, Zak R (Kasım 2007). "Practice parameters for the clinical evaluation and treatment of circadian rhythm sleep disorders. An American Academy of Sleep Medicine report". Sleep. 30 (11). ss. 1445-59. PMC 2082098 $2. PMID 18041479. 
  6. ^ Zee PC, Attarian H, Videnovic A (Şubat 2013). "Circadian rhythm abnormalities". Continuum. 19 (1 Sleep Disorders). ss. 132-47. doi:10.1212/01.CON.0000427209.21177.aa. PMC 3654533 $2. PMID 23385698. 
  7. ^ "Nacebo Effects". 14 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  8. ^ "BNF 74". 10 Temmuz 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  9. ^ "Arşivlenmiş kopya". 18 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2020. 
  10. ^ European Medicines Agency January 27, 2011 Questions and answers on the review of medicines containing Modafinil 9 Ağustos 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  11. ^ Wheeler B (26 Ekim 2006). "BBC report on MoD research into modafinil". BBC News. 15 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Temmuz 2012. 
  12. ^ "MoD's secret pep pill to keep forces awake". The Scotsman. 27 Şubat 2005. 1 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2013. 
  13. ^ "Pilot pill project". News – City. PuneMirror. 16 Şubat 2011. January 1, 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: July 4, 2012. 
  14. ^ a b Taylor GP Jr; Keys RE (1 Aralık 2003). "Modafinil and management of aircrew fatigue" (PDF). United States Department of the Air Force. June 12, 2009 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2009. 
  15. ^ a b Air Force Special Operations Command Instruction 48–101 10 Nisan 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (sects. 1.7.4), U.S. Air Force Special Operations Command, November 30, 2012.
  16. ^ a b c Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; scmp1 isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: )
  17. ^ "Super Soldiers? Military Drug New Rage". ABC News. 7 Aralık 2008. 5 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ocak 2017. 
  18. ^ "‚Der Totale Rausch' – von Crystal bis Kokain hat das Dritte Reich nichts ausgelassen" (Almanca). Vice. 6 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ocak 2017. 
  19. ^ conflicting report: http://www.planungsamt.bundeswehr.de/resource/resource/MzEzNTM4MmUzMzMyMmUzMTM1MzMyZTM2MzIzMDMwMzAzMDMwMzAzMDY4NzE2NjM0MzE2OTZjNmEyMDIwMjAyMDIw/Future%20Topic%20Human%20Enhancement.pdf[]
  20. ^ Saletan, William (29 May 2013). "The War on Sleep". Slate. Retrieved 5 January 2017.
  21. ^ "IAF pilots pop pills to get fighting edge - Times of India". The Times of India. 8 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ocak 2017. 
  22. ^ "Indian Air Force pilots popping pills to 'heighten alertness'". DAWN. 8 Şubat 2016. 8 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ocak 2017. 
  23. ^ "UK army tested 'stay awake' pills". BBC NEWS. 6 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ocak 2017. 
  24. ^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; slate1 isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: )
  25. ^ "Medicine developed for Chinese Army to fight sleep". Korea Times. 17 Ekim 2011. 19 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ocak 2017. 
  26. ^ "Stay Awake, Comrades". Psychology Today. Erişim tarihi: 5 Ocak 2017. 
  27. ^ Thirsk R, Kuipers A, Mukai C, Williams D (Haziran 2009). "The space-flight environment: the International Space Station and beyond". CMAJ. 180 (12). ss. 1216-20. doi:10.1503/cmaj.081125. PMC 2691437 $2. PMID 19487390. 
  28. ^ De Risi C, Ferraro L, Pollini GP, Tanganelli S, Valente F, Veronese AC (Aralık 2008). "Efficient synthesis and biological evaluation of two modafinil analogues". Bioorganic & Medicinal Chemistry. 16 (23). ss. 9904-10. doi:10.1016/j.bmc.2008.10.027. PMID 18954992. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Yüksek tansiyon</span> atardamarlardaki kan basıncının yükseldiği kronik bir tıbbi durum

Yüksek tansiyon da denilen hipertansiyon, atardamarlardaki kan basıncının sürekli yükseldiği uzun süreli tıbbi bir durumdur. Yüksek tansiyon genellikle semptomlara neden olmaz. Ancak felç, koroner arter hastalığı, kalp yetmezliği, atriyal fibrilasyon, periferik arter hastalığı, görme kaybı, kronik böbrek hastalığı ve demans için önemli risk faktörüdür.

<span class="mw-page-title-main">Uyku</span> doğal dinlenme biçimi

Uyku, bilincin değiştiği ve duyusal etkinliğin belirli bir dereceye kadar azaldığı, bilinçli zihinsel etkinliğin durduğu bir haldir. Uykuda kas ve çevre ile etkileşim azalır. Uyku, uyaranlara tepki verme yeteneği açısından uyanıklıktan farklı olsa da aktif beyin kalıplarını içerir ve bu da onu koma veya bilinç bozukluklarından daha duyarlı yapar.

<span class="mw-page-title-main">Majör depresif bozukluk</span> Düşük benlik saygısı ve normalde eğlenceli aktivitelere ilgi veya zevk kaybı ile birlikte her şeyi kapsayan düşük ruh hali

Majör depresif bozukluk, majör depresyon veya klinik depresyon, en az iki hafta boyunca, farklı türden günlük hadise ve tecrübeler karşısında, sabit bir şekilde düşük ruh halinde bulunulması ile karakterize edilen bir zihinsel hastalıktır. Hastalık, tıbbi teşhisi ancak bir uzman tarafından konulabilecek bir hastalıktır. Hastalık, halk arasında kullanılan depresif olma durumu ile alakalı olmayıp, bu ruh hallerinden her yönden ve tamamen ayrılan bir hastalık türüdür.

<span class="mw-page-title-main">Amerika Birleşik Devletleri Hava Kuvvetleri</span> Amerika Birleşik Devletleri Silahlı Kuvvetlerinin hava hizmeti şubesi

Amerika Birleşik Devletleri Hava Kuvvetleri, ABD askeri örgütlenmesinin başlıca kollarından biridir. Hava savaşları, hava savunması ve askeri uzay araştırmalarının geliştirilmesiyle görevlidir. Diğer askeri kollara hava desteği ve hizmeti de sağlar. 1941'de hava kuvvetleri olarak kara kuvvetleri içinde özerk bir komutanlık hâline getirilmiş, 1947 Ulusal Güvenlik Yasası ile bağımsız ABD Hava Kuvvetleri oluşturulmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Alzheimer hastalığı</span> günlük yaşamsal etkinliklerde azalma ve bilişsel yeteneklerde bozulmayla karakterize edilmiş, nöropsikiyatrik belirtilerin ve davranış değişikliklerinin eşlik ettiği nörodejeneratif bir hastalık

Alzheimer hastalığı (AH), genellikle yavaş yavaş başlayan ve giderek kötüleşen nörodejeneratif bir hastalıktır ve demans vakalarının %60-70'inin nedenidir. En sık görülen erken belirti yakın zamanda yaşanan olayları hatırlamada zorluktur.

Uyarıcı veya stimülan, genellikle merkezî sinir sistemine etki ederek farkındalığı, dikkati ve uyanıklığı artıran ilaçlar ya da maddelerdir. Genellikle etkinlikleri arttıkça yan etkileri de artar. En güçlü çeşitleri sıklıkla özel reçete ile verilen ya da yasa dışı ilaçlardır. Kahvede bulunan kafein ve sigarada bulunan nikotin dünyada en yaygın olarak kullanılan uyarıcılarıdır. En çok bilinen uyarıcılar arasında efedrin, amfetaminler, kokain, metilfenidat, metilendioksimetamfetamin ve modafinil yer alır.

<span class="mw-page-title-main">Obstrüktif uyku apnesi</span> İnsan hastalığı

Obstrüktif uyku apnesi (OUA) en sık görülen uyku apnesi türüdür ve üst solunum yolunun tamamen veya kısmen tıkanıklığına neden olur. Uyku esnasında tekrarlanan sığ veya duraklı nefes ataklarıyla karakterize edilir ve nefes alma çabasına rağmen genellikle kan oksijen doygunluğunda bir azalma ile ilişkilidir. "Apne" adı verilen nefes darlığı atakları, genellikle 20 ila 40 saniye sürer.

<span class="mw-page-title-main">Ukrayna Hava Kuvvetleri</span>

Ukrayna Hava Kuvvetleri, Ukrayna Silahlı Kuvvetleri'nin hava kuvvetleridir. Hava kuvvetleri, 1992 yılında ülkenin bağımsızlığını ilan etmesinin ardından kurulmuştur. Başlıca görevi Ukrayna hava sahasının egemenliğini korumak, hava desteği sağlamak ve kara ve deniz kuvvetlerine yardımcı olmaktır.

Kronotip; fiziksel ve genetik faktörlerin etkileriyle oluşan, biyolojik saatin altında yatan davranışsal görünümdür. Bir kişinin kronotipi onun 24 saatlik zaman diliminde hangi vakitlerde uyumaya meyilli olduğunu ifade eder. Kronotipteki iki uç nokta akşamcıl ve sabahçıl uyku periyodlarıdır. Sabahçıl tipler akşam erken yatıp sabah erken kalkan, fiziksel ve bilişsel performansları gündüzleri yüksek olan kişilerdir. Akşamcıl tipler ise geç yatıp sabahları zor kalkan ve performansı akşam saatlerinde yükselen kişilerdir. 1976'da James A. Horne ve Olov Östberg 19 maddeli kişinin kronotipini ortaya koyan bir kendini değerlendirme anketi geliştirmiştir.

Uyku hijyeni, kişinin uyku kalitesini artırmak amacıyla önerilen davranışlar ve çevresel etmenlerin tümüdür. Hafif ve orta düzey insomnia bozukluğu yaşayan insanlara yardım etmek için 1970'li yılların sonunda ortaya çıkmış bir yöntemdir ancak 2014'ten beri araştırmalar, verilen önerilerin etkili olup olmadığı konusunda yeterli kanıt olmadığı ve daha çok çalışma yapılmaya ihtiyaç duyulduğunu göstermektedir. Klinisyenler insomnia ve depresyon gibi uyku problemi belirtisi gösteren bozukluklarda kişinin uyku hijyenini değerlendirir ve bu değerlendirmeye göre kişiye uyku kalitesini artırmak için öneriler vermektedir. Uyku hijyeninin arttırılmasına yönelik uygulamalar şunları içerir: Düzenli bir uyku vakti belirleme, gündüz uykularının vakti ve süresi konusunda dikkatli olma, uyku saatine yakın fiziksel ve zihinsel yorucu faaliyetlerden kaçınma, kaygıyı azaltma, uykudan önceki saatlerde ışığa daha az maruz kalma, uyuyamadığında yataktan kalkma, yatakta yalnızca uyku ve seks için bulunma, yatma vaktine yakın bir zamanda alkol, nikotin, kafein ve diğer uyarıcıları tüketmeme ve uyku için güvenli, rahat ve karanlık bir çevre oluşturmaktır.

Nootropikler veya nootropik ilaçlar, sağlıklı bireylerde dikkat, hafıza, yaratıcılık ve motivasyon gibi zihinsel fonksiyonları artırmaya yönelik kullanılan çeşitli ilaç ve gıda takviyelerine verilen ortak ad. 2018 yılı itibarıyla bu gruba giren pek çok madde hala araştırma aşamasında olup etkileri tam olarak belirlenmemiştir.

<span class="mw-page-title-main">Koronavirüs</span> Coronaviridae familyasının alt familyasını oluşturan bir virüs tipi

Koronavirüs ya da korona virüsü, kuşlarda ve memelilerde hastalıklara sebep olan ve Coronaviridae familyasının iki alt familyasından birini oluşturan virüslerdir. İnsanlarda genellikle ciddi olmayan virüs, nezle vakalarının önemli bir bölümüne yol açmasıyla birlikte, aralarında MERS-CoV, SARS-CoV ve COVID-19 (2019-nCoV)'un bulunduğu bazı nadir koronavirüs çeşitleri ölüm riski bulunduran solunum yolu enfeksiyonlarına neden olabilir. Koronavirüsler ineklerde ve domuzlarda ishal, tavuklarda ise üst solunum yolu hastalıklarına sebep olur.

<span class="mw-page-title-main">Uyku bozukluğu</span> uyku düzeninin bozulmasına sebep olan mental bozukluk

Uyku bozuklukları kişinin uykusuyla ilgili bozuklukların genel adıdır. En yaygın uyku bozukluğu insomniadır. Bunun dışında uyku apnesi, narkolepsi, hipersomniya, uyku hastalığı, uyurgezerlik ve gece terörü bozukluğun diğer yaygın çeşitleridir. Polisomnografi ve aktigrafi uyku bozukluğunu incelemede kullanılan yöntemlerdir. Uyku bozuklukları bireyin fiziksel, mental, sosyal ve duygusal yönlerden işlevselliğini olumsuz yönde etkileyebilir.

Uyku Bozukluklarının Uluslararası Sınıflaması ya da "klinisyenler ve araştırmacıların uyku bozuklukları alanında kullandıkları epidemiyolojik ve kodlu tanı koyma kaynağıdır." ICSD Amerikan Uyku Tıbbı Akademisi ile Avrupa Uyku Araştırmaları Topluluğu, Japon Uyku Araştırmaları Topluluğu ve Latin Amerika Uyku Topluluğu tarafından oluşturuldu. 1979'da hazırlanan Uyku Ve Uyarılma Bozukluklarının Tanısal Sınıflaması (DCSAD)'nın bir revizyonu olarak geliştirildi. İlk olarak 1990'da çıkarıldı, 1997'de ICSD-R adıyla revize edilerek yeniden basıldı. ICSD-2 adındaki güncellenmiş ikinci edisyonu 2005'te, üçüncü edisyonu ICSD-3 ise 2014'te çıktı.

<span class="mw-page-title-main">Viridiplantae</span>

Viridiplantae, yaklaşık 450.000-500.000 tür içeren ve hem karasal hem de sucul ekosistemlerde önemli roller oynayan ökaryotik canlılar grubudur. Öncelikle sucul olan yeşil algler ve içlerinden çıkan kara bitkilerinden oluşurlar. Yeşil algler, geleneksel sınıflandırmada kara bitkilerini içermez ve bu da yeşil algleri parafiletik bir grup yapar. Kara bitkilerinin yeşil alglerin içinden çıktığının anlaşılmasından bu yana, bazı yazarlar bitkileri de yeşil alglere atıyorlar. Hücre duvarlarında selüloz bulunan hücrelere ve klorofil a ve b içeren ve fikobilin içermeyen siyanobakterilerle endosimbiyozdan türetilen birincil kloroplastlara sahiptirler.

Dekstroamfetamin bir merkezi sinir sistemi (CNS) uyarıcısı ve dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu (DEHB) ve narkolepsi tedavisi için reçete edilen bir amfetamin enantiyomeridir. Aynı zamanda atletik bir performans ve nootropik olarak ve eğlence amaçlı olarak afrodizyak ve coşku verici olarak kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">Davranışsal uyku tıbbı</span>

Davranışsal uyku tıbbı (BSM), uyku tıbbı içinde, uykuyu etkileyen psikolojik, fizyolojik, davranışsal, bilişsel, sosyal ve kültürel faktörlere odaklanan, uyku ile ilgili bozuklukların bilimsel araştırmasını ve klinik tedavisini kapsayan bir alandır. BSM'nin klinik uygulaması, öncelikle farmakolojik olmayan tedavileri kullanan kanıta dayalı bir davranışsal sağlık disiplinidir. BSM müdahalelerinde kullanılan birincil teknikler, uyku ile ilgili zorlukları başlatan ve sürdüren davranış, düşünce ve çevresel faktörlerde sistematik değişiklikleri içerir.

Melatonin doğal olarak oluşan bir hormon olmasının yanı sıra bir besin takviyesi ve ilaçtır. Bir hormon olarak melatonin epifiz bezinden salgılanır ve uyku-uyanıklık döngüsünde rol alır. Ek olarak, genellikle jet lag veya vardiyalı çalışma gibi bozulan uyku düzenlerinin kısa süreli tedavisi için kullanılır ve genellikle ağızdan alınır. Bununla birlikte, bu kullanım için faydasının kanıtı güçlü değildir. 2017'de yapılan bir inceleme, uyku başlangıcının kullanımla altı dakika daha hızlı gerçekleştiğini, ancak toplam uyku süresinde herhangi bir değişiklik bulunmadığını bulmuştur.

Marinol, Syndros, Reduvo ve Adversa ticari isimleri altında da bilinen Uluslararası Tescilli Olmayan İsim dronabinol, farmasötik bağlamda delta-9-tetrahidrokanabinol molekülünün genel adıdır. İştah açıcı, antiemetik ve uyku apnesi giderici olarak endikasyonları vardır ve FDA tarafından yalnızca HIV/AIDS'in neden olduğu anoreksi ve kemoterapinin neden olduğu bulantı ve kusma için güvenli ve etkili olduğu onaylanmıştır.

Fenetillin, amfetamin ve teofilinin bir eş ilacıdır ve her ikisinin de ön ilacıdır. İlaç, Captagon, Biocapton ve Fitton markaları altında psikostimülan olarak kullanılmak üzere pazarlanmıştır. Artık çoğu ülkede yasa dışıdır ve öncelikle yasa dışı kullanım için üretilmektedir. Suriye, dünyanın en büyük fenetillin üreticisi olarak kabul edilir ve küresel arzın %80'ini sağlar.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.