Mobilya
Mobilya, oturulan yerlerin süslenmesine ve türlü amaçlarla donatılmasına yarayan eşya. Mobilya denilince ilk akla gelen ahşap mobilyadır. Özellikle, masa, sandalye, koltuk, dolap, karyola, komodin, kitaplık gibi konut donatılarında, çeşitli büro donatılarında, okul sıra ve masalarında çoğunlukla ahşap malzeme kullanılmaktadır. Günümüzde mobilya yapımında çelik, alüminyum, cam ve plastik gibi diğer malzemeler kullanılmaya başlanmış ise de hâlen ahşap malzeme bu konuda üstünlüğünü sürdürmektedir.
Etimoloji
Mobilya Latince taşınabilir mallar anlamına gelen “mobilius” sözcüğünden türetilmiş olup[1] İtalyancada “mobilia”, Fransızcada “mobilier” ve “meuble”, Almancada “möble” ve İsveççede “möbler” olarak adlandırılmaktadır. Türkçeye İtalyancadan geçtiği belirtilmiştir.[2]
Tarihi
İlk mobilyanın nerede ve ne zaman yapıldığı henüz kesin olarak bilinmemekle birlikte, insanların mağaralarda yaşamaya başladığı yontma taş devrinde (paleolitik çağ) taştan, kemikten ya da ağaçtan yontularak yapılmış olabileceği düşünülmektedir. Elimizdeki en eski ahşap mobilya buluntuları, MÖ 2700 ile MS 450 yılları arasına aittir.[3] Bunun nedeni mobilyaların genelde ağaçtan yapılması ve ömrünün kısa olmasıdır. Ancak Antik Mısır' da, mumyalarla beraber piramitlere konulan ahşap mobilyalar, piramitlerin uygun ortamından dolayı günümüze kadar ulaşmıştır.[4] Antik Mısır' ın yanı sıra; Mezopotamya, Anadolu, Yunan ve Roma medeniyetlerinden kalan mobilya örnekleri de bulunmaktadır.
Dünyanın ilk taş ve toprak tan mobilyaları Çatal höyük' de bulumuştur. Çatalhöyük, 1958 yılında İngiliz Arkeolog Mellaart tarafından Konya Ovası yüzey araştırması sırasında bulunmuş, daha sonra Ankara İngiliz Arkeoloji Enstitüsü'nün desteği ile yine Mellaart başkanlığında 1961'de kazılmaya başlanmıştır. Kazılar sonucunda elde edilen bilgiler ışığında, bu neolitik dönem yerleşiminin bilinen en eski yerleşim olduğu kabul edilmektedir.[5] Burada yapılan kazılarda Çatal höyük' de evlerde bulunan ve topraktan yapılıp üzerleri sıvanan, üzerinde oturma veya yatma amacıyla kullanılan oda mobilyaların topraktan yapılan en eski mobilya örnekleri olduğu düşünülmektedir. Ayrıca yine Çatal höyük' de yapılan kazılarda bulunan Ana Tanrıça heykelinin bir koltuk üzerinde oturuyor olması, mobilya ile tanrılar arasında bir bağlantı kurduklarını göstermektedir.[6]
Yaşamdaki yeri
İnsan yaşamı çeşitli mekânlar içinde geçmektedir. Bu mekânlar yapılış amaçlarına uygun olmalı, kullanıcısına gerekli konfor düzeyini sağlamalıdır. Mekân içindeki ısı, ışık, ses, renk, koku gibi fiziksel etmenler ve donatı öğeleri, kişi gereksinim ve eylemlerine göre dengeli bir biçimde kurulmalıdır. Duvar, kolon, kapı, pencere gibi yapısal bileşenler kadar donatı, aksesuar gibi mekânsal öğeler de mekân oluşturmada çok etkili rol oynar. Donatı, renk ve dokusunun seçimi ile birlikte, bunların mekân içindeki yoğunluk ve organizasyonu, o mekânın yaşanabilirliğini, olumlu ya da olumsuz yönde etkileyebilmektedir.
Günümüz konutlarında mekânlar, içinde geçecek eylemlere göre bölünmüştür. Bir yemek odasında sadece yemek yeme eylemi gerçekleştirilmekte, dolayısıyla mekânlar o eylemlere olanak sağlayacak şekilde döşenmektedir. Örneğin, bir dinlenme mekânında donatıların rahat oturulabilir ve gerektiğinde uzanmaya elverişli olması gerekmektedir. Oturma düzleminin zemin etkisinden korunacak ve diz bükümünü karşılayacak kadar yükseltilmesi, omurgaya gelen baş ve kol yüklerinin başka yerlere aktarılması, dinlenmek için şarttır. Düz bir zemine oturmak dinlenme konforu açısından yetersizdir. Oturulan düzlemin kan dolaşımını kolaylaştıracak bir yumuşaklıkta olması, omurgadaki basıncı azaltmak için sırtın bir yere dayanması kol ağırlıklarının kolçak, yastık gibi bir elemana aktarılması gerekmektedir. Bunu karşılayacak elemanlar bağdaş kurulan sedirden başlayarak günümüz teknolojisinde yaratılan çok çeşitli kanepelere kadar gelmiştir.
Mobilya mekanizmaları
Sürgülü mobilya mekanizmaları
Bazı gardıroplarda kullanılan yerden tasarruf etmek için sürgülü kapı mekanizması kullanılır. Sürgülü kapısı olan dolaplarda bazen kapının kapanırken dolabın yan duvarına çarpma kuvvetini azaltmak için yavaşlatıcı mekanizma'lar veya fren'ler kullanılır.
Menteşeli mobilya mekanizması
Gardrop vb kapı ve kapağı olan mobilyalar çeşitli menteşe'ler kullanırlar.
Galeri
Kaynakça
- ^ Joseph B. Solodow (2010). Latin Alive: The Survival of Latin in English and the Romance Languages (İngilizce). Cambridge University Press. s. 146. ISBN 978-1-139-48471-8. 24 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2021.
- ^ Büyük Türkçe Sözlük, www.tdk.gov.tr, son erişim tarihi: 02. 02. 2015.
- ^
- Dinçel K, Işık Z. “Mobilya Sanat Tarihi”, Öğretmen kitapları: 146, Milli Eğitim Basım Evi, İstanbul.
- Kurtoğlu A. Mobilya Stillerinin Tarihi Gelişimi. İÜ, Orman Fakültesi Dergisi.
- Özkaraman SM. Türkiye’de 1800-2004 yılları arasındaki değişim süreci içinde
- Eraslan N, Örücü ÖK. Otel İşletmelerinde Mobilya ve Oda Tasarımı, S: 114-115,.
- ^ Crochet T. Designer’s Guide to Furniture Styles, Pearson Education. NewJersey : s.n., 2004. s:4. 2004.
- ^ Ağcabay M, & Düzenli A. Çatalhöyük Neolitik Dönem Güney Açmalarındaki Çöp Yığınlarının (1996-1998) Arkeobotanik Açıdan Değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi, ÇÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, Adana. 2001.
- ^ See discussions, stats, and author profiles for this publication at: https://www.researchgate.net/publication/288840715 -İlk mobilya- ARTICLE · DECEMBER 2015
Ayrıca bakınız
- Mobilya türleri listesi
- Çok işlevli mobilyalar
